- Nieuws
- Welkom
- Het Woud
-
Ambachten
- Alchemist
- Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
- Bandweven >
- Bier brouwen
- Bode >
- Bontwerker >
- Boog maken
- Borduurwerk >
- Bourrelet maken
- Breien >
- Couvre-chef maken
- Drievingerwant
- Geneeskruiden
- Hoeden maken >
- Hout bewerken >
- Juwelier >
- Kaartweven
- Koperslager >
- Lantaarnmaker
- Leerwerk >
- losse mouwen
- Maliënmaker
- Mandenmaker
- Marktkooplui
- Ondergoed
- Pottenbakker >
- Riemensnijder
- Schilder
- Schoenmaker >
- Schrijver
- Tekenaar met zilverstift
- Tenten maken
- Torenblazer
- Trippenmaker
- Tuigenmaker >
- Wapensmid >
- Weven
- Wol verven
- Ark van Noach
-
Erfgoedbreed
- Aaltense Goor
- Achterhoekse vlag
- Buitenmuseum Lochem
- Cruydthof Ammersoyen
- Emilie und Hans Stratmans Stiftung
- Ere wie ere toekomt
- Heggenvlechters
- Heroïsche heilige
- Icoonlandschap 4
- Klooster Sibculo
- Kracht van kronieken
- Kroonluchter top 100
- Kruidentuin Stein
- Middeleeuwen in scherven
- Nijenbeek kasteelruïne
- Paradijstuin
- Roots of the Queen
- Stad Staverden
- De Hoge Berg, Texel
- De rode ridder
- De eenhoorn achterna
- Wapentableau
- Erepodium Maelwael
- Evenementenarchief
- Gouda 750 jaar Stad
- Getijdenboek
- Hertog Willem
- Historie van Gelre
-
Maelwael Lymborch
- Beeldtaal
- Crécy 1346
- Cryptisch schrift >
- Driekoningen
- Gebarentaal
- Gebr.van Lymborch
- Grassi's schetsboek
- Gulzigheid
- Handschoenen
- Hernoemd tot Van Lymborch
- Kindermoord
- Koudste maand
- Maand van Mars
- 1 Mei - lenterit
- Muzikaal onthaal
- Nieuwjaarsdag
- Nijmegen ca. 1400
- Paard en mens
- Pelgrimskruik
- Profiel-portretten
- Sergent d'armes.
- sprekende kleuren
- Steenbok
- toernooischild
- Valkenjacht vlnr
- Veelzijdige paarden
- Wanten
-
Maria van Gelre
- Jaarboek Kostuum 2019
- Biografie Marie d'Harcourt
- Ceintuur geborduurd
- Bruidsschat op de pof
- Eelt op je knieën
- Eerste Kerstdag
- Engelen bij Maria
- Gebedenboek Maria van Gelre
- Hand van de meester
- Hermelijn
- Hofmakerij in Gelre
- Hortus conclusus
- Houppelande
- Houppelande ontleed
- Imitatio Mariae
- Mariabeeld Renkum >
- Maria van Gelre on tour >
- Maria van Gelre's ceintuur
- Maria van Gelre's kerkschat
- Maria van Gelre's gordel
- Onder de loep nemen
- Paard en tuig
- Parel symboliek
- Pluim op je hoed
- Reinald IV
- Riem onder het hart
- Rozet van parels
- Ten voeten uit
- Zo blank als sneeuw
- Media
-
Onderzoek
- bellenville ook gelders
- Charles d'Orléans >
- DNA & eiwit research
- DNA / eiwit research 2
- Donor onbekend
- Elburg ideaalstad
- Festina lente
- Gouden zegel Karel IV
- Handgebaar
- Het Middeleeuwse Banket
- honi soit qui mal y pense
- In amazonezit
- Kroniek van Froissart
- Laudate
- Maria van Brabant
- Meisje met de parel
- Herder met hoorn
- Midwinterhoorn
- Sint Nicolaas
- Stekeligheden
- Vlindermadonna van dichtbij
- Vorstelijke bontmuts
- Vroom keramiek
- Wat een kers niet vermag
- Personages
- Projecten 2005-22
-
Publicaties
- Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
- Edelman Bedelman
- De gebroeders Van Limburg
- Guillaume Machaut
- Grondleggers schilderkunst
- De hand van de meester
- Jaarboek 2023
- Jaarboek Gelre CXI
- Kastelen in Gelderland
- Maelwael Van Lymborch
- The making of... Magazine 600
- Maria van Gelre 1380-1429
- Middeleeuws koken >
- Negen Besten
- Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
- Stoute schoenen
- Het verleden op je bord
- Het Woud der Verwachting
- Ridders van Gelre >
- Symbolen van Gelre
- Valkenjacht
- Voor het noenmaal..
- Donateur worden
- Contact
- Nieuwsbrief
Aproche -aproche
"Aproche, aproche" roept de kamerdienaar tot de gasten. Die oproep spreekt ons ook aan. Maar om dichter bij te kunnen komen, is kennis van de feiten en omstandigheden en begrip van wat de mensen toen bezig hield, gewenst.
|
Onze poging dichterbij te komen betreft het decor op het wandtapijt dat hier hangt. Wat stelt het voor en wat is het belang ervan? Voor wie heeft men die voorstellingen gemaakt en wanneer? Houdt een en ander verband met de Nieuwjaarsreceptie of niet?
|
De Nieuwjaarsreceptie Soms lijkt het strijdgewoel op de achterwand de zaal binnen te komen en de Nieuwjaarsvisite te verstoren. Het decor van de veldslag suggereert welhaast dat de oorlog nooit ver weg is. En dat was ook zo. Zowel de 100-jarige oorlog met Engeland als de telkens weer oplaaiende strijd tussen Bourgogne en de Armagnacs veroorzaakten onophoudelijk slachtoffers als gevolg van krijgsgeweld. Er vielen alom doden te betreuren.
Jean de Berry speelde daarbij vooral een diplomatieke rol Zijn schatbewaarder Martin Gouge, bisschop van Chartres (1408-15), zou hem juist nu rapporteren hoe diens vredesmissie in Engeland was verlopen. Wandtapijten met veldslagen (links + rechts) Het beeld van het strijdtoneel is niet bedoeld als een getrouwe weergave van het krijgsgebeuren maar alleen als een artistieke impressie daarvan. De partij
links is numeriek in het voordeel. Van deze partij komen de ridders te paard in een compacte formatie een poort uit. Even rechts van hen zien we ridders, afgezeten en daarmee te voet, met elkaar in gevecht in gesloten slagorden van meerdere gelederen. Daarbij lijdt de numeriek zwakkere partij duidelijk verliezen. Aan hun zijde valt een schild op met het wapen van Bohemen, een klimmende witte leeuw, ofwel van zilver, op een veld van rood, ofwel keel. Dit detail kan een aanwijzing zijn dat Jan de Blinde van Bohemen hier meevecht met de Fransen in de slag bij Crécy, waarbij overigens de Engelsen de winnaars waren. Uiterst rechts van de schoorsteen als tweede, de Slag bij Poitiers (1356) met de Franse rode krijgsbanier met zilveren doorlopend kruis. Gewonnen door de Engelsen die St. George's witte banier met rood kruis hanteerden, overduidelijk in tegenstelling daarmee.
|
|
Honderdjarige oorlog en andere tegenslagen
Hoe kan het dat Berry zich laat afbeelden met twee verloren veldslagen als decor? Waren die echt op deze wandtapijten te zien, of schilderden de Gebroeders van Lymborch op Berry's verzoek deze mislukkingen? We weten het niet en het doet er ook niet toe. Feit is dat Berry hier een statement aflegt door deze verloren veldslagen prominent te laten afbeelden, waar anders eclatante overwinningen op hun plaats zouden zijn. De sleutel is wellicht te vinden in de persoon zelf, die zo laat zien wie er aan de Franse zijde meevocht, zijn eigen grootvader van moeders zijde, waarnaar hij is vernoemd: keizer Jan van Luxemburg, koning van Bohemen. Bij de Poitiers vocht Berry - 16 jaar jong - zelf ook mee en belandde na de wapenstilstand als remplaçant van zijn vader in krijgsgevangenschap in Engeland totdat zijn losgeld was betaald. Hier zit hij als de hoofdrolspeler van het gezelschap, voor het haardscherm van geschilde tenen gevlochten. Rechts naast hem zijn achterneef, Charles d'Orléans, wees en weduwnaar tegelijk, 16 jaar oud. Even oud als Berry toen hij in Engeland gevangen zat. Binnen afzienbare tijd huwt Charles met Berry's kleindochter Bonne d'Armagnac! De kleuren van diens outfit zijn de wapenkleuren van de hertog van Orléans. |
Berry zit er als een zonnekoning avant la lettre, terwijl de vlammen van de haard achter het haardscherm op-flikkeren. Met zijn tweeën vormen zij samen de kop van Janus, waar januari naar vernoemd is. Zijn oude kop is naar links - het verleden - gewend. De jonge kop van Charles had naar rechts gewend moeten zijn, maar die zit nog met zijn gedachten bij zijn ouders, vader Louis d'Orléans vermoord door neef Jan zonder Vrees, moeder Valentina Visconti stierf van verdriet.
Berry troont daar in het midden ernstig in gesprek met Martin Gouge, teneinde als vredestichter Frankrijk en het koningshuis te redden van de ondergang. Het tapijt vervult in het kader van de Nieuwjaarsreceptie een functie en draagt bij aan de boodschap die Berry als opdrachtgever wil verkondigen. Als bemiddelaar staat hij boven de partijen, als bruggenbouwer vriend en vijand verbindend en verzoening nastrevend. De houppelande van Berry is overdekt met bloemen van de lotus, mee geweven in de stof en deels verguld. Overladen met betekenissen als wedergeboorte, vrede en zuiverheid. Wij zouden simpel zeggen "doorstart". Op zijn eigen Nieuwjaarsreceptie is hij één van drie koningen, die geschenken / étrennes uitdeelt, en wel de oudste. Of die geschenken aan de linkerzijde staan uitgestald, is de vraag. Men ziet dit ook wel als buffet voor vaatwerk, benodigdheden bij deze receptie. |
Militaire uitrusting op het januariblad - Très Riches Heures du duc de Berry
Wie op zoek gaat naar redelijk harde bewijzen over de aankleding van krijgslieden in de periode 1375 - 1400 vindt heel wat materiaal in deze Pélerinage de vie humaine uit de Bibliotheek Ste Geneviève, Ms. 1130. De analogie met de militaire uitrusting op het wandtapijt bij de Nieuwjaarsreceptie van Jean de Berry is voor re-enactors een voldongen feit. |
Is daarmee de ooit gepubliceerde en sindsdien klakkeloos gekopieerde lezing dat we naar Het Beleg van Troje kijken van de baan? Wellicht niet. Daarvoor is nodig dat deze nieuwe interpretatie uitgebreid gefundeerd op bronnen in een lijvig notenapparaat gepubliceerd wordt in een wetenschappelijk tijdschrift. Onderaan de pagina een aanzet daartoe. |
Gobelins met wapengekletter verstoren de Nieuwjaarsreceptie van Berry
De drie ruiters die te paard uit de poort links komen aanrijden, dragen (vlnr) de great bascinet, bascinet en
kettle helmet. De eerste ruiter heeft een great bascinet omdat er een bevor aan zijn helm zit in plaats van een aventail zoals alle anderen. De meeste bewaarde stukken met de ronde visor zijn van Franse makelij en kunnen praktisch alleen in Franse musea & bronnen worden gevonden. Als er een link te leggen is, zijn er oorspronkelijke voorbeelden uit Bourgondië. De great bascinet is een zeldzaam vroeg voorbeeld van een type helm dat ca. 1450 zeer prominent aanwezig is. Archeologisch is het bestaan aangetoond zo vroeg als bij de Slag van Azincourt (1415). De great bascinet is qua term bedacht voor het classificeren van dit type bascinet met een bevor. Bron: Ewart Oakeshott, European weapons and armour (1980). Tekst: Bas Wensink (bekort vanwege de redactie) |
Links lijkt de kopgroep van de cavalerie op te doemen terwijl het voetvolk: twee groepen ridders te voet die elkaar met paalwapens, zoals lansen en dergelijke te lijf gaan. Daarbij vallen vooral de twee helmen op die van een plumeau - een vederbos - zijn voorzien.
Die komen we ook tegen in het zogeheten Getekende Getijdenboek bij Sint Joris in gevecht met de draak. De veelkleurige banieren, wimpels en wapenrokken suggereren bij de strijdende partijen deelnemende ridders van divers pluimage. Engeland voert oorlog met Frankrijk en claimt het recht op de Franse troon sinds 1337. In 1413 is Henry V koning van Engeland geworden. Jean de Berry poogt hem te bewegen tot een huwelijk met de jongste dochter van Charles VI en Isabeau, hopend op vrede. De aartsbisschop leidt de missie en rapporteert aan Jean de Berry zijn resultaat. Tekst: Jacobus Trijsburg |