Brigandine-project ~ DEEL 2
Project Reconstructie 14de / 15de eeuwse Brigandines
Vechtjas in de maak op kasteel Ammersoyen / Een aanrader voor jong en oud. kom ook kijken...
|
Manschappen en boogschutters van "Het Woud der Verwachting" en zwaardvechters van de Zwaardkring zijn elke zondag vanaf 6 februari t/m 24 april 2022 op kasteel Ammersoyen om hun eigen vechtjas te maken. Geen blinkend harnas maar de middeleeuwse voorloper van het tegenwoordige kogelvrije vest,
brigandine geheten. Ooit was een brigand een schurk of struikrover, later de geuzennaam voor piekeniers of in het algemeen voor voetvolk. De brigandine was een |
algemeen gebruikte wapenrusting, super populair, nu uiterst zeldzaam. Het aantal musea waar brigandines tentoongesteld zijn, is net iets meer dan de vingers van één hand. Wat we zien, is gerestaureerd. Compleet gave originelen zijn onvindbaar, hooguit fragmenten bleven bewaard van dit wijd en zijd gedragen stuk wapenrusting, next best naast het exclusieve harnas.
Eerste Paasdag 17 april laat de smid zijn hamer rusten en komen kinderen eieren zoeken in het kasteel. |
Detail uit een middeleeuwse miniatuur van een kruisboogschutter in brigandine, maliën en met wapenrusting op armen en benen, 1360-1440. Op de rug zit de sluiting met leren riempjes.
|
Slag bij Niftrik / Bataille de Ravestein 1388, Jehan Froissart, Chroniques, BnF Français 2645, f326v, detail uit de miniatuur. Vooral de Brabantse infanteristen dragen een brigandine .
|
Lansier in brigandine Morgan M.63 Book of Hours,1440, Angers, Frankrijk. Bij deze brigandine zit de sluiting aan de borstkant.
|
|
Onbekend maakt onbemind
De binnenkant was versterkt met metalen strips, dakpansgewijs aan het linnen vast geklonken. Vaak was de buitenkant van wol, ridders kozen soms zijde of fluweel. Een moderne imitatie is het kogelvrije vest, terwijl het middeleeuwse vest tegen pijlen of blanke wapens bescherming kon
bieden. Kennis om ze na te maken is lastig aan te komen, het maakproces blijft gecompliceerd, noodzakelijke informatie zit verspreid over diverse publicaties, musea en instituten. |
Bovendien heeft het onderzoek naar vondsten op slagvelden uit die tijd buitengewoon weinig opgeleverd. Wie zulke slagvelden met een metaaldetector mag afzoeken, raapt herkenbare objecten op; metalen strips zeker zonder gaatjes blijven vaak liggen of belanden bij het oud ijzer. Onbekend maakt onbemind; is als informatiedrager niet herkend of verzameld. Sterker nog, als zoiets al wordt gevonden, verdwijnt het vaak als het gedeselecteerd wordt, want archeologische depots nemen alleen geconserveerd ijzer aan.
|
Geheim van de wapensmid
Als fragmenten voor conservering in aanmerking komen, kost dat geld. Is een roestig plaatje gevonden zonder uiterlijke kenmerken of zicht op een bijdrage aan duiding van de site, dan sluit het oordeel zonder gaatjes nader onderzoek uit. Archeologie is arbeidsintensief en is steeds kiezen. Eigentijdse afbeeldingen tonen alleen de buitenkant. Het inwendig pantser van metalen schubben blijft in de praktijk bijna altijd het geheim van de wapensmid. |
Barthélémy d'Eyck, La Teseida - versio gallica et prosaica - G. Boccaccio, Anjou 1400, Ms 198 Österr. Nat. Bibl. De amazones blijken net als mannen wijdbeens te paard te zitten en hanteren lansen, zwaarden en pijl en boog.
|
Zeven brigandines gereconstrueerd in 10 jaar
Die situatie kan veranderen dankzij Peter Kalkman, die afstudeerde op een onderzoeksproject onder de supervisie van Tobias Capwell, conservator Wallace Collection in Londen. Zijn eindscriptie, die betrekking heeft op wapenrusting in het algemeen, besteedt ook aandacht aan die onbekende, geheimzinnige vechtjas, de brigandine en wordt in 2022 gepubliceerd. [noot 1] |
Goed om te weten dat hij sinds zijn vijftiende zeven verschillende brigandines reconstrueerde op basis van onderzoek van archeologische vondsten, museale relicten en eigentijds beeldmateriaal. Hij is bereid zijn kennis te delen door geïnteresseerde amateurs te begeleiden bij de reconstructie van een selectie brigandines die passen in onze tijd ca. 1400 en regio, uitgaande van archeologische vondsten, de relevante documentatie en eigentijds beeldmateriaal.
|
Noot 1. Identifying armour. SPA-uitgevers, Zwolle, 2022
Avignon BM MS.136 Roman Missal,1370,Bologna, Bibl.municipale Livrée Ceccano,f327v-2
|
Allemaal brigandines in Bib. Ste. Genevieve MS.777 Decades, Folio 273r, 1370, Frankrijk
|
UBK 2° Ms. theol. 4 Weltchronik, f.128v. 1385, Universiteitsbibl. Kassel, Beieren
|
|
Primeur op Ammersoyen
Nog niet eerder is in Nederland zo’n grootschalige reconstructie van deze wapenrusting georganiseerd. Op basis van bodemvondsten, wetenschappelijk onderzoek en middeleeuwse afbeeldingen komen in totaal 16 manschappen van de levende geschiedenis groep “Het Woud der Verwachting” naar het kasteel Ammersoyen om in bijzijn van publiek hun eigen vechtjas te reconstrueren. De manschappen van het Gewapend Escorte en de boogschutters van "Het Woud der Verwachting" hebben er zin in. Er zijn ook zwaardvechters uit de Zwaardkring aangeschoven. In de komende drie maanden deelt Peter Kalkman eze enthousiastelingen deeltals wapenmeester zijn kennis met |
Maar op Eerste Paasdag zijn ze met verlof, want... met Pasen laat de smid zijn hamer rusten…
Hun betrokkenheid bij geschiedenis is door hun rol als manschap, boogschutter of zwaardvechter extra groot. Het met elkaar reconstrueren van brigandines biedt hen als deelnemer de kans om de volgorde in het werkproces te ontdekken, de eigenschappen van het materiaal en de gereedschappen waarmee gewerkt wordt, en de benodigde technische vaardigheden te ontwikkelen en toe te passen. Deze deelnemers kunnen zich kennis van die uitrusting toe-eigenen en met elkaar delen. Wie kennis deelt, vermenigvuldigt kennis. Die wordt ook gedeeld met het publiek dat ontvangen en geïnformeerd wordt door archeo-tolken. |
Slag bij Ravenstein / Niftrik 1388 waar Willem I van Gelre via een verrassingsaanval het machtige Brabantse leger versloeg. De Brabanders rechts vechten in brigandines, het Gelderse leger meest in harnassen, toeval of opzet? Kronieken van Jehan Froissart, 15de eeuw, BnF, Ms. fr. 2645, f.326v.
|
Strijdkamp bij Niftrik
De Slag bij Niftrik 27 juni 1388 speelde in de Tweede Gelderse Oorlog een beslissende rol. De ambitieuze hertog Willem I van Gelre vestigde via La Bataille de Ravestein internationaal zijn reputatie. Zowat 650 jaar later heet die plek nog steeds Strijdkamp. Van die slag zijn op die plek geen vondsten bekend. Hoe mooi zou het zijn als iemand zo’n roestig plaatje met gaatjes tevoorschijn kon toveren? Met een klein leger (300 à 400 lansiers) verraste hertog Willem een immens grotere Brabantse invasiemacht, tien maal zo groot zegt de Gelderse kroniekschrijver Willem van Berchen, en joeg deze terug de Maas in, die ze een dag eerder waren overgestoken. |
Veel Brabanders verdronken. De kroniekschrijver Van Berchen zegt dat Willem de drenkelingen uit het water liet halen. 18 Kleurige vaandels werden buit gemaakt en kwamen als trofee in de Stevenskerk in Nijmegen. Het hertogdom Gelre was gered.
Op deze zeldzame afbeelding van deze slag uit de Kronieken van Jehan Froissart zien we hertog Willem de Brabanders te lijf gaan, gekleed in een kostbaar kuras, herkenbaar aan de Gelderse kleur blauw met goudborduursel. Waarom droeg de hertog dit ietwat uitzonderlijke kledingstuk terwijl om hem heen de meeste ridders in volharnas vochten? Dat het hier kan gaan om hem een vorstelijke representatie te bezorgen in een borstkuras dat hem als hertog positioneert, is zeer aannemelijk. Maar hij draagt géén brigandine! |
Italiaanse brigandine fragment binnenkant (1470), Leeds, War Gallery, Object nr.III.1664. Dit object dateert wel driekwart eeuw NA onze periode.
Jacobus Trijsburg 2022-01-31. Adviezen: Dorine Stijkel, Peter Kalkman, Peter van der Heijden, Rianet Knevel.
MET DANK AAN ONZE GEWAARDEERDE PARTNERS BIJ DIT MEESTERLIJKE PROJECT
Het Brigandine-project is mogelijk gemaakt dankzij de gastvrijheid van Kasteel Ammersoyen, de genereuze hulp van Geldersch Landschap & Kasteelen en de financiële ondersteuning van de stichting De Roos-Gesink alsmede de buitengewone bijdrage van het Fonds Cultuurparticipatie in het kader van de regeling Archeologieparticipatie.
Het Brigandine-project is mogelijk gemaakt dankzij de gastvrijheid van Kasteel Ammersoyen, de genereuze hulp van Geldersch Landschap & Kasteelen en de financiële ondersteuning van de stichting De Roos-Gesink alsmede de buitengewone bijdrage van het Fonds Cultuurparticipatie in het kader van de regeling Archeologieparticipatie.
|
|
|