De draak steken

De avond voor Sint Jorisdag (23 april 2017) kwamen scouts en welpen van Scouting IJsselgroep te Gorssel bijeen voor hun jaarlijkse viering. Traditiegetrouw om het verhaal van Sint Joris te horen. Maar nu is de draak op levendige wijze gestoken via een vurige act. Grootma vertelt haar kleinzoon Joris junior het verhaal van zijn bet-bet-betovergrootvader, ridder Joris, die ons van de vuurspuwende draak bevrijd heeft. Joris is er ineens, neemt haar rol over en beeldt uit wat er ooit gebeurde.

Aan de oorsprong van Gelre staat ook een draak. Zowel de naam Gelre als de plek waar Geldern ontstond, zijn met hem verbonden. Aan de doodskreet van de draak GELRE - GELRE ontleent de plaats zijn naam. Het verhaal van de Gelderse draak staat in de Kroniek van Willem van Berchen (1465). Aan dit verhaal dankt deze draak feitelijk zijn leven, ruim vijf en een halve eeuw geleden gepubliceerd.

Tegelijkertijd weten we dat het verhaal van de draak en zijn moedige drakendoder(s) duizenden jaren ouder is. Er zijn talloze versies van bekend uit de hele wereld. Bij nader onderzoek wemelt het van verhalen over draken en drakendoders, zowel in als ver vóór de Middeleeuwen.

Het verhaal van de drakendoders Lupold en Wichard van Pont, de moedige zonen van Otto, past perfect in de orale traditie van sprooksprekers. Se non è vero è ben trovato (= als het niet waar is, is het wel een goede vondst) zegt een Italiaans spreekwoord.

Schutspatroon van ridders

De draak steken kan men opvatten als het overwinnen van een monster dat dood en verderf zaait. Zo zijn er velen geweest, die daarmee roem vergaarden. Wijd en zijd beroemd is Sint Joris, patroon van Malta, Engeland, Catalonië, Aragón, Portugal, Litouwen, Servië, Montenegro, Georgië, Ethiopië, en van ridders en van de scouts.
De drakendoder staat voor ridderlijke moed. Je leven willen opofferen voor het welzijn van de mensheid, maar ook als men zichzelf overwint door te kiezen voor het goede en het kwaad geen kans gunt de kop op te steken. "Wie zichzelf overwint, is machtiger dan wie een stad overwint" (vrij vertaald uit Spreuken 16: vers 32).

Afb. links: St.Georg,de drakendoder. Middelrijnse sculptuur 1390-1400, coll. Schnütgenmuseum, Köln

De Stad Geldern bezit dit schilderij. We zien de draak gestoken en op de achtergrond de toren van het Slot te Geldern. Het schild met mispelbloemen op de voorgrond is wel van goud, maar de bloemen blijken wit en (nog) niet rood geverfd door drakenbloed.

Drakendoder Wichard van Pont, de legendarische stichter van Gelre. Afb. A.W.M.C. Ver Huell, 1869

Draken spuwen vuur, middeleeuwers konden dat niet. Daarmee joegen draken - net als kometen - schrik aan en boezemden angst in. Al had niemand ooit een draak gezien, overal ter wereld wist men hoe die eruit zag.

Als fabeldier verbonden aan de vier elementen, kon een draak lopen over de aarde, zwemmen in het water, vliegen door de lucht en vuur spuwen.

Immanuel Velikovsky duidde die fabelachtige bekendheid mede als bewijs voor een astronomische catastrofe die de planeet Venus dreigde te veroorzaken, maar door de planeet Mars als "drakenbedwinger" kon worden afgewend, goede actie van de oorlogsgod.

St.Michael doodt de draak, reliëf in de Kerk van St.Michael, Othery, England

In de regel wordt de draak cultuurhistorisch geduid: Uit de oude Germaanse reuzenslang ontstond op grond van klassieke en bijbelse beschrijvingen een reus van een vogel met machtige klauwen, vleugels als van een vleermuis, een lijf vol schubben en een bek die vuur spuwde. Alleen de ware edele ridder, zoals de aartsengel Michael (herkenbaar aan zijn vleugels) of de heilige George - bij ons Sint Joris genoemd, kon deze belichaming van het Kwaad de baas worden.

Miniatuur van St.Joris in een breviarium (1460).

In 1408 stichtte keizer Sigismund de Orde van de Draak. St.Joris was als patroonheilige van de ridderstand
de schutspatroon.
Zijn voorbeeld was de St.Joris Orde, in 1326 gesticht door koning Karel van Hongarije. St.Joris'
ridderlijke reputatie overleefde eeuw na eeuw.

Hertog Willem knielde in 1377 voor de Franse koning om een veldslag af te wenden. Via de gouden mantel met rode bloemen staat Willem in de Gelderse traditie van ridderlijke drakendoders.

De Gelderse draak ten tonele voeren kan gezien worden als een poging om de ontstaansgeschiedenis van het Gelderse vorstenhuis te laten beginnen in een tijd zonder geschreven bronnen, door deze te koppelen aan een legende die wel bekend was, maar nog niet expliciet geclaimd door andere vorsten.

Door het bloed van de draak, die stervend GELRE - GELRE riep, de witte mispelbloemen rood te laten kleuren, werd de aloude vijfbladige rode bloem die het wapen van het geslacht Gelre ooit had gesierd, van een boeiende duiding voorzien. Maar waarom? Meer daarover via de pagina over de roos van Gelre.

In het Middelnederlandse handschrift van de Kroniek
van Froissart in de Koninklijke Bibliotheek is hertog Willem afgebeeld in een gouden wapenmantel met rode bloemen. Het handschrift dateert van ca. 1450.