De draak van Gelre
|
Aan de oorsprong van Gelre staat een draak. Zowel de naam Gelre als de plek waar Geldern ontstond zijn met hem verbonden. Het verhaal van de Gelderse draak staat in de Kroniek van Willem van Berchen van 1465. Feitelijk dankt deze draak zijn leven aan dit verhaal dat vijf en een halve eeuw geleden is gepubliceerd. De mispelbloemen duiken pas een eeuw later op in het verhaal.
Tegelijkertijd weten we dat het verhaal van de draak en zijn moedige drakendoder(s) duizenden jaren ouder is. Er zijn talloze versies van bekend uit de hele wereld. Bij nader onderzoek wemelt het van verhalen over draken en drakendoders, zowel in als ver vóór de Middeleeuwen. Het verhaal van de drakendoders Lupold en Wichard van Pont, de moedige zonen van Otto, past perfect in de orale traditie van sprooksprekers. Se non è vero è ben trovato (= al is het niet waar, het is wel een goede vondst) zegt een Italiaans spreekwoord. |
Sint Joris / Georg in het Duits, die de draak doodt. Sculptuur, hout ca. 1420, Schnütgn Museum, Keulen. Rheinisches Bildarchiv Köln, Marion Mennicken, rba_d038851_01
|
Drakendoder Wichard van Pont, de legendarische stichter van Gelre. Afb. A.W.M.C. Ver Huell, 1869
Draken spuwen vuur, middeleeuwers konden dat niet. Daarmee joegen draken - net als kometen - schrik aan en boezemden angst in. Al had niemand ooit een draak gezien, overal ter wereld wist men hoe die eruit zag.
Als fabeldier verbonden aan de vier elementen, kon een draak lopen over de aarde, zwemmen in het water, vliegen door de lucht en vuur spuwen.
Immanuel Velikovsky duidde die fabelachtige bekendheid mede als bewijs voor een astronomische catastrofe die de planeet Venus dreigde te veroorzaken, maar door de planeet Mars als "drakenbedwinger" kon worden afgewend, goede actie van de oorlogsgod.
Als fabeldier verbonden aan de vier elementen, kon een draak lopen over de aarde, zwemmen in het water, vliegen door de lucht en vuur spuwen.
Immanuel Velikovsky duidde die fabelachtige bekendheid mede als bewijs voor een astronomische catastrofe die de planeet Venus dreigde te veroorzaken, maar door de planeet Mars als "drakenbedwinger" kon worden afgewend, goede actie van de oorlogsgod.
St.Michael als drakendoder, reliëf in St. Michaelskerk, Othery, Engeland
Kerkzegel Bredevoort
|
Miniatuur van St.Joris in een breviarium (1460).
|
Koning Olav, heilige en drakendoder
|
|
In de regel wordt de draak cultuurhistorisch geduid: Uit de oude Germaanse reuzenslang ontstond op grond van klassieke en bijbelse beschrijvingen een reus van een vogel met machtige klauwen, vleugels als van een vleermuis, een lijf vol schubben en een bek die vuur spuwde. Alleen de ware edele ridder, zoals de aartsengel Michael (herkenbaar aan zijn vleugels) of de heilige George - bij ons Sint Joris genoemd, kon deze belichaming van het Kwaad de baas worden.
|
In 1408 stichtte keizer Sigismund de Orde van de Draak. St.Joris werd als patroonheilige van de ridders de schutspatroon. Zijn voorbeeld was de Orde van St.Joris, gesticht door koning Karel van Hongarije in 1326. Joris hield zijn ridderlijke reputatie hoog.
Koning Olav van Noorwegen dankt zijn status aan de bekering van heidenen en staat als drakendoder op het Nijmeegs schippersantependium. De draak is met het heidendom vereenzelvigd in overdrachtelijke zin. |
De Gelderse draak ten tonele voeren kan gezien worden als een poging om de ontstaansgeschiedenis van het Gelderse vorstenhuis te laten beginnen in een tijd zonder geschreven bronnen door deze te koppelen aan een legende die wel bekend was, maar nog niet expliciet geclaimd door andere vorsten. Dan hadden de hertog van Brabant en van Kleef het net iets moeilijker die allebei aanspraak maakten op de Zwaanridder als stichter van hun respectievelijke geslachten!
Door het bloed van de draak, die stervend GELRE - GELRE riep, de witte mispelbloemen rood te laten kleuren, werd de vijfbladige rode bloem die het wapen van het geslacht Gelre had gesierd, van een duiding voorzien, die zijn ware aard en oorsprong voor vrijwel iedereen verborg. Maar waarom? Meer daarover via een nieuw hoofdstuk over de roos van Gelre.
Door het bloed van de draak, die stervend GELRE - GELRE riep, de witte mispelbloemen rood te laten kleuren, werd de vijfbladige rode bloem die het wapen van het geslacht Gelre had gesierd, van een duiding voorzien, die zijn ware aard en oorsprong voor vrijwel iedereen verborg. Maar waarom? Meer daarover via een nieuw hoofdstuk over de roos van Gelre.
Dankzij vriendelijke bemiddeling van de stadsarchivaris van Geldern, dr. Yvonne Bergerfurth, kunnen we dit spectaculaire schilderij uit het Stadhuis van Geldern bewonderen. Lupold en Wichard, zonen van de voogd van Pont, strijden tegen de draak die de omgeving terroriseert. Vooraan in het midden het wapenschild met witte (!) mispelbloemen op het gouden schild. Er moest bloed vloeien om ze rood te verven. Schilder N.N. (17de eeuw).