De laatste vorstin... DEEL 3
Johanna van Brabant op een staatsiebed met baldakijn / miniatuur in kleur
Staatsiebed van Johanna van Brabant.
Op zoek naar afbeeldingen van vrouwen in typisch vroeg 15e-eeuwse kledij, zoals de gebroeders Van Lymborch in hun miniaturen hebben vastgelegd, kwam kostuumhistoricus Rianet Knevel toevallig in aanraking met deze miniatuur. De jonkvrouw in de rechterhoek van de miniatuur intrigeerde haar in het bijzonder door de felle kleurstelling rood / groen. Zich bewust van het mogelijke feit dat het hier om een historisch moment zou gaan, riep zij de hulp in van derden. Sneller dan verwacht kwam een kansrijke duiding tot stand. Links op het staatsiebed zou Johanna van Brabant, hertogin van Brabant en Limburg afgebeeld kunnen zijn. De jonkvrouw schuin tegenover haar, als zodanig herkenbaar aan haar lange blonde vlecht zou haar nichtje, dochter van één van Johanna's zusters afgebeeld kunnen zijn. Voor die mogelijke duiding moesten uiteraard wel bewijzen worden gevonden, of verstandiger nog eventuele tegenwerpingen ontzenuwd dan wel geaccordeerd. Zo behoort een wetenschappelijke benadering gewetensvol opgezet te worden. Daar valt niet aan te ontkomen en wordt zo aan voldaan.
Dit glas-in-lood raam memoreert het huwelijk van Filips de Stoute en Margaretha van Male in 1369, Te zien in de Gravenkapel te Kortrijk.
|
Jongere afbeeldingen van Margaretha van Vlaanderen vertonen telkens de kleur groen; alle reden om op zoek te gaan naar de oorsprong ervan, die vermoedelijk van heraldieke aard is. Vermoedelijk zal deze kleur ontleend zijn aan één van de vele titels en bijbehorende gebieden waaraan Margaretha haar gezag ontleende en waarover zij als landsvrouw gezag uitoefende, zoals gravin van Bourgogne, Vlaanderen, Nevers, Rethel en Artesië en hertogin van Brabant en Limburg en na het huwelijk met Filips de Stoute hertogin van Bourgogne. Zij is op 13 april 1350 in Male geboren, graafschap Vlaanderen en overleed in Rijssel, Artois. Wat zegt het groen ons?
Margaretha van Brabant - Gravin van Vlaanderen, eikenhout deels gepolychromeerd, h. 59,3 cm, b. 20 (sokkel), d. 13,3 cm., Brabant? datering 1455 - 1460 Bayerisches Nationalmuseum Aangekocht in 1990, Fritz Thyssen Collection - Legaat Gravin Anita Zichy-Thyssen
|
|
Zeldzaam opvallende kleur: groen
Het eerste dat iedereen opvalt is de smaragdkleur groen, zowel in de miniatuur als in de afbeelding uit de Gravenkapel te Kortrijk in herinnering aan het huwelijk van Filips van Bourgondië en Margaretha van Male, gravin van Vlaanderen, dat heeft plaatsgevonden op 19 juni 1369 in de kerk van de Sint Baafsabdij te Gent. 
De Italiaans-Franse schrijfster Christine de Pisan presenteert op deze illustratie haar boek 'Le trèsor de la cité des dames' aan Margaretha van Bourgondië. Paris BN fr.1177, folio 114 c.1475 Bijzonder zijn de opvallende groene delen van haar robe.
|
Margaretha van Vlaanderen
De licht voortschrijdende jongedame draagt de karakteristieke damesmode van het Bourgondische hof rond het midden van de 15e eeuw. Hoewel de naamgeving van Margaretha van Vlaanderen geen basis heeft, lijkt het werk tot een profaan gebied te hebben behoord. Er is een zekere affiniteit in type met de vrouwenfiguren die zijn overgeleverd in tekeningen op de tombe, gemaakt in 1454/55 in opdracht van hertog Filips de Goede van Bourgondië, van de laatste graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male, zijn vrouw Margaretha van Brabant en hun dochter, Margaretha van Vlaanderen, de grootmoeder van de opdrachtgever. Ook de bewaarde bronzen beelden uit de zijwanden van de tombe van Isabella van Bourbon, echtgenote van hertog Karel de Stoute van Bourgondië, Amsterdam, Rijksmuseum, moeten in dit verband worden vermeld.
Tekst ontleend aan website Nationaal Museum Beieren Ons is opgevallen dat in de polychromie van dit beeld de kleur groen - zij het zeer bescheiden - niettemin wel een zekere rol speelt en de aangehaalde identificatie in elk geval enigszins lijkt te ondersteunen, waarvan akte. Daarmee is de vraag waarom groen als kleur in verband met afbeeldingen van Margaretha van Vlaanderen hier en elders een rol speelt, nog altijd onbeantwoord. Door een spade dieper te graven komt onverwacht de figuur tevoorschijn van Otho I, graaf van Bourgogne, die haar eerste titel vertegenwoordigt: gravin van Bourgogne! |
Gravin Margaretha met haar echtgenoot Filips de Stoute, Flandria Illustrata 1640. Hier is het bovenste gedeelte van haar robe groen.
Margaretha's voorvader Otto I, graaf van Bourgogne, is afgebeeld in een groene wapenrok, een buitengewoon zeldzame kleur in de heraldiek. Het kan nauwelijks toeval zijn dat zij zich door de kleur groen onderscheidt van veel tijdgenoten. Hoe dan ook lijkt de jongedame op de miniatuur met Johanna van Brabant hiermee wel geïdentificeerd. Het bevreemdt echter dat zij als teken van haar status als jonkvrouw met vlecht afgebeeld is. In werkelijkheid vond de overdracht van het hertogdom Brabant en het hertogdom Limburg pas plaats in 1396.
Toen was Margaretha al 46 en moeder van 9 kinderen. |
Otto I van Bourgondië
1167/1171-1200
|
Margaretha van Male (v/h Dampierre) (1350-1405) , gravin van Vlaanderen, Artois en Bourgondië, hertogin van Bourgondië. Schilder N.N. Vlaamse school. Musée de l'Hospice Comtesse, Rijssel
|
Margaretha van Brabant (1323–1380) (zuster van Johanna van Brabant) - haar man: Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen (1330-1384) - zijn dochter: Margaretha van Male (1350-1405), hertogin van Bourgondië, volgt (in naam) Johanna van Brabant op als hertogin van Brabant en Limburg. ​Aan de voeten van beide dames symboliseren hondjes trouw en/of waakzaamheid.
|
|
Groene kamer in kasteel Germolles In kasteel Germolles bevindt zich nog een zogeheten Garde-robe waarvan de groene wanden opgesmukt zijn met de initialen van het echtpaar Filips de Stoute en Margaretha van Vlaanderen, verbeeld door de P van Philippe en de M van Marguérite. Zij zijn aan het einde van de 14de eeuw door Jean de Beaumetz en zijn leerling Arnoult Picornet geschilderd en vormen een opvallende zeer zeldzame getuigenis van de prinselijke muurschilderingen in Frankrijk aan het einde van de middeleeuwen. Het motief van de P en M, initialen van de hertog en hertogin, dat zich op de muren bevindt, gaat vergezeld van dat van de distel, een rechte maar stekelige bloem, een embleem van Margaretha van Vlaanderen. Dit decor liep voorheen door tot de vloer en het plafond. Onderzoek bracht muurschilderingen aan het licht in andere kamers, waar ook rozen en margrieten zijn aangebracht, deels een verwijzing naar de naam van de vorstin. |
|
De laatste vorstin deel 1 CLICK HIER
|
De laatste vorstin deel 2 CLICK HIER
|