Eelt op je knieën...
Dat Maria van Gelre in haar Gebedenboek niet door de knieën gaat...?
Koningin beschermd door haar sergent d'armes in Les Belles Heures. Metropolitan Museum - New York,
BH Lg14V 091v.EL
Louis d'Orléans knielend bij de slapende discipelen in de Olijvenhof van Gethsemané, terwijl Jezus tot zijn hemelse Vader bidt.
|
Jean Duc de Berry knielend, beschermd door zijn sergent d'armes, Les Belles Heures. Metropolitan Museum - New York, BH Lg14R 091r.EL
Een koningin met gebedenboek en de hertogen Louis d'Orléans en Jean de Berry knielend geportretteerd...
|
|
Eelt op je knieën van de vele weesgegroetjes...
Het gezegde eelt op je knieën kent niet iedereen, maar wie goed katholiek is opgevoed, zegt het alles over het bidden van vele weesgegroetjes in de kapel of de kerk. Voor praktisch iedereen in de Middeleeuwen gold de regel dat je moest knielen, zeker in de kerk, maar ook voor een hogere in rang of stand of gezag. Dat zien we uitgebreid in vele miniaturen terug. Een inventarisatie maakt dit duidelijk.
Van hoog tot laag, van vorst tot bedelaar, ja zelfs de Paus moest en moet nog steeds van tijd tot tijd op zijn knieën. Naar het voorbeeld van Christus die de voeten van zijn leerlingen waste voor het Paasmaal, wast de Paus in Rome ieder jaar de voeten van Jan en Alleman.
De voetwassing door Jezus van zijn leerlingen voor het Paasmaal, ±1475. Meister des Hausbuches, noodnaam voor de kunstenaar ivm pentekeningen in het Hausbuch uit Slot Wolfsegg. Collectie Gemäldegalerie Berlijn.
|
Initiaal: Beatrijs knielend voor de Madonna.
Valkeniers knielen voor Keizer Frederik II afb. in zijn "De arte venandi cum avibus" het standaardwerk over het jagen met vogels.
Hier knielt Christine de Pisan en presenteert aan Louis d'Orléans één van haar boeken.
|
De vazal eert zijn leenheer blootshoofds, knielt in harnas en wapenrok en legt zijn geloften af...
Antoine de Beaumont knielt voor zijn leenheer, Charles d'Orléans. Nationaal Archief Parijs, nr Q1-477)
Kroniekschrijver Jean Froissart knielt voor de graaf van Foix, wiens nar huppelt in contrast...
Royal 14 DV f.8 Miniature of Jehan Froissart kneeling before the count of Foix, servant holding a book, the court gathered in a room decorated with tapestries, with arms of Béarn suspended above, at the beginning of the 3d volume of the Chroniques of Froissart..
|
De wereld op de kop waar de zot tot koning is gekroond. Zotten knielen ook voor de nar met zotskolf in plaats van de scepter.
|
Hertog Willem van Gelre knielend, sluit vrede met de Franse koning Charles VI bij Körrenzig
Marie d'Harcourt, jonkvrouw in een rozenhof met engeltjes, zij bidt staande: O, milde Maria...
Knielt Marie d'Harcourt niet voor Maria? Dat Marie niet voor Maria knielt, wel haar mildheid via de tekst op de banderol memoreert, is mysterieus. Wat is hier aan de hand? Net zo raadselachtig zijn de vijf ronde "vensters" op de rode achtergrond. Via een miniatuur van de schepping van de aarde, zon, maan en sterren, door Guyart des Moulin, Parijs ca. 1415, rees de vraag of de planeten die men sinds de Oudheid kende, dezelfde vijf die in de Middeleeuwen bekend waren: Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus, mogelijk zijn afgebeeld. Wat hun rol en betekenis is in relatie tot Marie d'Harcourt, blijft echter duister. Het is een iconografisch raadsel. Maria kreeg in 431 te Efeze de titel (het epitheton) van de Hemelkoningin, eerder gedragen door de Griekse godin Artemis (Diana bij de Romeinen). De vijf planeten spelen evenwel geen rol. De tuin is aan vijf zijden omringd door hekwerk met vijfbladige witte rozen, die mogelijk de "rozenkrans" verbeelden. De vijf "planeten" kunnen de vijf grote kralen uit de "rozenkrans" vertegenwoordigen. Bij elk hoort men het Onze Vader te bidden afgewisseld door tien maal een Weesgegroetje. Bidt Marie tot Maria of wordt de mildheid van Marie d'Harcourt opgehemeld? De miniatuur f. 476v. uit ca.1423 waarin zij in zwart gewaad met weduwensluier knielt voor de Madonna in de mandorla en op de maansikkel, past daarentegen perfect in de bekende iconografie. . De miniatuur f. 019v met Marie d'Harcourt ten voeten uit in de hortus conclusus is een ongebruikelijke pose die herinnert aan de Maagd Maria bij de Annunciatie. |
God schiep de aarde, zon, maan en sterren. Miniatuur in een middeleeuws handschrift waarin de aarde niet plat, maar als een ronde bol wordt verbeeld. Guyart des Moulins, Bible Historiale, Parijs ca. 1415, British Library. MS Additional 18856 f. 5v.
Of is er sprake van een verlegenheidsoplossing voor deze miniatuur van Marie d'Harcourt in bruidskleed uit 1405, die in het Gebedenboek een ere-plaats moest krijgen als de unieke miniatuur die de Gebroeders van Limburg van haar hebben gemaakt? Is het denkbaar dat de tuin een tweede hand kent? Bij de realisatie van de illuminatie waren zij door hun overlijden in 1416 niet in staat aan het Gebedenboek mee te werken. De rode verfspat op haar adembenemende houppelande is en blijft een smet op haar hemelsblauw gewaad.
|
De opvolgende hertog / hertogin van Gelre knielen eveneens in gebed...
Katharina van Kleef (1417-1479) knielend voor Jezus aan het kruis, huwde in 1430 met Arnold van Egmond, hertog van Gelre. Het paars van haar houppelande kan kloppen met de kerkelijke kalender die tijdens Advent in paars verandert. Houppelande met eekhoornbont.
|
Arnold van Egmond, hertog van Gelre, knielend voor Sint Nicolaas. Miniatuur in het prachtige Breviarium dat Arnold liet maken en zich net als het Getijdenboek van Katharina van Kleef bevindt in de Pierpont Morgan Library te New York als Egmont Breviary - Ms. M. 87. Het boek telt 433 bladzijden.Op grond van bepaalde kenmerken is het boek aan De Meesters van Zweder van Culemborg toegeschreven, waar een groep van miniaturisten mee wordt aangeduid, die in Utrecht en omgeving actief waren van ca. 1415 tot 1440. Ook de Meesters van Otto van Moerdrecht, actief van 1420 - 1430, worden met dit Breviarium in verband gebracht.
|
|
Stichting Het Woud der Verwachting Polsteeg 8 / 7244 PX Barchem / opgericht 24 mrt '07 KvK 08157902 - NL 97 RABO 0317 1235 13 Tekst © Jacobus Trijsburg/Rianet Knevel, Barchem/Huissen, 2018 |