Gelders Museum

Gelders Museum / stoutmoedig plan van de RIDDERS VAN GELRE

Zutphen ~ kandidaat als plaats van vestiging voor het Gelders Museum

Voor een werkelijk goed project is altijd geld te vinden placht prof. dr. P.J.R. Modderman, hoogleraar archeologie RUL, steevast te zeggen, als iemand wanhoopte aan de haalbaarheid van een of ander stoutmoedig plan. In die geest en dat voetspoor lijken de RIDDERS VAN GELRE, René Arendsen en Bas Steman optimistisch en resultaat gericht te werken aan de realisering van hun jongensdroom. Hun doel is helder: het verleden van Gelderland herontdekken en voor brede lagen van de bevolking toegankelijk en beleefbaar maken. Wat de middeleeuwen betreft staat "Het Woud der Verwachting" geheel aan hun zijde. Dat de Gelderse historie veel méér omvat, gaat dit nieuwe museum aantonen. Dit krijgt een verwijsfunctie naar Gelderse topstukken die alom verspreid bewaard gebleven zijn. Mede op die basis kan het Verhaal van Gelderland verteld en gedeeld worden en iedereen inspireren.

Fig.1 / Johannes Hinderikus Egenberger -A° 1418. Eerste vergadering der ridderschap en steden van Gelre - SA 489 - Amsterdam Museum

Middelpunt vliedende krachten sterker dan middelpunt zoekende krachten

Lokaal patriottisme is bijna kenmerkend voor Gelderse steden en regio's. Mr. O.W.A. baron van Verschuer zei ooit: Middelpunt vliedende krachten zijn in Gelderland vaak sterker dan middelpunt zoekende. Daarin ligt ook een machtige overeenkomst. Verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid zijn sterk ontwikkeld; mogelijk is de oorzaak de relatief vroege stichting van de zelfstandige steden door de opeenvolgende graven en hertogen van Gelre. De meeste steden lagen aan rivieren, waren voor hun welvaart afhankelijk van de handel. Tolvrijheid en marktrechten verlenen waren maatregelen waarmee de Gelderse vorst handel en nijverheid kon bevorderen. Zo zorgde hertog Willem I ervoor dat Nijmegen lid werd van het Hanzeverbond. In Italië waren diverse steden de Gelderse voorgegaan onderweg naar onafhankelijkheid. Dit model hielp de eerste stad in Gelre aan stadsrechten namelijk Zutphen in 1196. Dit stadsrecht gold voor de meeste stadsrechtverleningen als voorbeeld. Het gevolg was dat bij vragen of bij geschillen afgevaardigden van de dochtersteden naar Zutphen trokken om juridisch advies, Zutphen was zodoende de moederstad van heel veel steden! Al was Zutphen de eerste in de reeks van verleningen van het stadsrecht, toch waren de steden in wezen gelijk en bleken bij latere vergaderingen die per Kwartier georganiseerd werden gelijkwaardig. Er waren vier Kwartieren, het Kwartier van Roermond voor het Overkwartier, dat van Zutphen voor de Graafschap = het Zutphens Kwartier, dat van Veluwe = het Arnhems Kwartier en dat van Nijmegen voor het Nijmeegse Kwartier. Kwamen de vier Kwartieren in vergadering bijeen dan heette dat de Gelderse Landdag. Daar werd besloten over het hertogdom Gelre als geheel. Zo'n Kwartierhoofdstad beschikte over ruimte die voor zulke Kwartierlijke vergaderingen en voor de Landdagen bestemd was. Die in Zutphen is nog aanwezig en intact en heet Gedeputeerde Kamer. (zie fig.2) Naast De Witte Vleugel te Zutphen is de rijk gebeeldhouwde entree tot de Gedeputeerde Kamer waar periodiek bijeenkomsten gehouden werden en besluiten genomen.

Nu hebben die kwartierhoofdsteden minder met elkaar te maken, maar ze delen toch hun geschiedenis. Op dit moment is er geen museum dat de volledige Gelderse geschiedenis laat zien in een vaste tentoonstelling. “Er zijn ongeveer 120 musea in Gelderland die een deel van het verhaal vertellen, maar een compleet overzicht ontbreekt,” meldt hoogleraar Dolly Verhoeven. “Wat mij betreft zou een Gelders Museum moeten doorverwijzen naar andere musea die bijvoorbeeld meer vertellen over bijvoorbeeld de Romeinen of de Tweede Wereldoorlog in Gelderland. Het moet een soort hub-functie krijgen zodat ook andere musea hiervan profiteren.” Het is de bedoeling dat een eventueel Gelders Museum op deze manier tot stand komt. Bestaande erfgoedinstellingen zouden stukken uit hun collectie langdurig kunnen uitlenen. Het is niet de bedoeling om een gloednieuw gebouw neer te zetten. Uitgangspunt is dat het Gelders Museum aansluit bij een bestaand museum of intrekt in een bestaand gebouw. Ook voor de regio's geldt dat zij via de historie nauw verbonden zijn. Een gezagsstructuur van oude datum voor die regio's zijn waterschappen zoals van het Ambt van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen, de Tielerwaard en de Bommelerwaard, de Over-Betuwe en de Neder-Betuwe etc. De waterschappen omvatten nu grotere gebieden en zijn de oudste structuren die op last van de Gelderse hertog ontstonden in de 14e eeuw.

Fig. 2 / Raadhuis en Gedeputeerde Kamer, Zutphen, gravure

Fig 3 / Pal naast de Gedeputeerde Kamer ligt de naoorlogse Witte Vleugel in Zutphen - Foto: Jolanda van Velzen / Gemeente Zutphen

Als het aan de RIDDERS VAN GELRE ligt, wordt hun jongensdroom realiteit in Zutphen. Maar dan moeten de Gelderse Staten wel met de nodige financiën over de brug komen. Op 15 januari jl. is het plan gelanceerd met medewerking van de Zutphense wethouder Sjoerd Wannet die de Witte Vleugel van het oude Stadhuis op die wijze opnieuw een publieke functie hoopt te geven. René Arendsen en Bas Steman, alias RIDDERS VAN GELRE, weten Zutphen aan hun zijde. Historisch is die keuze in menig opzicht uitstekend te verantwoorden. Kan De Witte Vleugel symbool zijn voor de koesterende rol die ons gezamenlijk doorleefd verleden verdient in de turbulentie van onze eigen tijd? De Witte Vleugel, een naam die de herinnering oproept aan de helmtooi van de hertog, de waaier van witte pauwenveren.

Bas Steman: “Het Gelders Museum moet verbindend zijn. Het vertelt een gemeenschappelijk verhaal dat versterkend zal werken in de Gelderse samenleving.”
“Het zou mooi zijn als we door samenwerking een Gelders Museum kunnen realiseren,” zegt Steman. “Precies zoals onze voorouders op 3 mei 1418 ook hebben samengewerkt toen ze een zaadje plantten voor de democratie in Gelderland.” Hier refereert hij aan de tijd toen Maria van Gelre als woord- en penvoerder optrad voor de zwakke hertog Reinald IV waarop de ridders en steden besloten hun eigen plan te trekken. Toen Reinald IV in 1423 overleed en Gelre's kandidaat Arnold van Egmont de leensom niet kon betalen, wees de keizer als opvolger Adolf I van Berg aan, waarop de Geldersen voor onafhankelijkheid en Arnold kozen.