Goed gemutst of blootshoofds

Knieval van Willem I voor Charles VI van Frankrijk, miniatuur (detail) in de Kroniek van Froissart - KB 130 B 21

Hertog Willem I van Gelre knielt blootshoofds voor koning Charles VI van Frankrijk. Een tijdlang dachten we dat de geharnaste persoon die achter hem staat, zijn zadel draagt. Via de zadelmaker, Wouter Nicolaï, kwam het bericht dat het object in kwestie onmogelijk een zadel kon zijn.
Onafhankelijk van elkaar kwamen Aebele Trijsburg en
Maarten van Driel, vm. chartermeester bij het Gelders Archief met een mogelijke verklaring. Dat voorwerp zou de hoed / muts kunnen zijn, die de hertog uit beleefdheid heeft afgezet.
Hoewel dit gebaar op middeleeuwse afbeeldingen veel vaker wordt aangetroffen, leek dit voorwerp bij eerste aanblik nauwelijks op een hoed / muts. Nader onderzoek levert ons echter overtuigende bewijzen.

Aanbidding van het Lam Gods / ruiters (detail), Gebrs. Van Eyck, Veelluik in de St. Baafskathedraal te Gent (B.)

Ooit was het een MUST om iets op het hoofd te dragen, een hoed of een MUTS bijvoorbeeld. Zeker in de Middeleeuwen gold dat voor mannen en voor vrouwen. Hiernaast een detail uit het vermaarde veelluik uit de Sint Baafskathedraal te Gent, ruiters op weg naar de Aanbidding van het Lam Gods. Op één uitzondering na dragen ze een hoofddeksel. En wat voor één.

De ruiter vooraan in beeld op de witte schimmel draagt een bruine bontmuts, de vijfde persoon in dezelfde rij schuin naar boven draagt een blauwe variant van dezelfde muts. Beide mutsen lijken verdacht veel op het veronderstelde zadel.

Dan gebeurt er iets wonderlijks. Opeens wemelt het in de kunst van de eerste helft 15de eeuw van deze mutsen.
Zo'n ervaring kun je ook hebben als je bijvoorbeeld een andere auto aanschaft, plotseling barst het van dezelfde auto's. Op iedere hoek van de straat kom je er één tegen!

Zo verging het ons net zo. Onderaan de bladzijde nog twee van zulke bontmutsen. Een opmerkelijk feit: Het Woud der Verwachting heeft zo'n muts in de collectie!

Keizer Sigismund door Pisanello

Kroniek van Froissart fol.315 - KB 130B21