- Nieuws
- Welkom
- Het Woud
-
Ambachten
- Alchemist
- Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
- Bandweven >
- Bier brouwen
- Bode >
- Bontwerker >
- Boog maken
- Borduurwerk >
- Bourrelet maken
- Breien >
- Couvre-chef maken
- Drievingerwant
- Geneeskruiden
- Hoeden maken >
- Hout bewerken >
- Juwelier >
- Kaartweven
- Koperslager >
- Lantaarnmaker
- Leerwerk >
- losse mouwen
- Maliënmaker
- Mandenmaker
- Marktkooplui
- Ondergoed
- Pottenbakker >
- Riemensnijder
- Schilder
- Schoenmaker >
- Schrijver
- Tekenaar met zilverstift
- Tenten maken
- Torenblazer
- Trippenmaker
- Tuigenmaker >
- Wapensmid >
- Weven
- Wol verven
- Ark van Noach
-
Erfgoedbreed
- Aaltense Goor
- Achterhoekse vlag
- Buitenmuseum Lochem
- Cruydthof Ammersoyen
- Emilie und Hans Stratmans Stiftung
- Ere wie ere toekomt
- Heggenvlechters
- Heroïsche heilige
- Icoonlandschap 4
- Klooster Sibculo
- Kracht van kronieken
- Kroonluchter top 100
- Kruidentuin Stein
- Middeleeuwen in scherven
- Nijenbeek kasteelruïne
- Paradijstuin
- Roots of the Queen
- Stad Staverden
- De Hoge Berg, Texel
- De rode ridder
- De eenhoorn achterna
- Wapentableau
- Erepodium Maelwael
- Evenementenarchief
- Gouda 750 jaar Stad
- Getijdenboek
- Hertog Willem
- Historie van Gelre
-
Maelwael Lymborch
- Beeldtaal
- Crécy 1346
- Cryptisch schrift >
- Driekoningen
- Gebarentaal
- Gebr.van Lymborch
- Grassi's schetsboek
- Gulzigheid
- Handschoenen
- Hernoemd tot Van Lymborch
- Kindermoord
- Koudste maand
- Maand van Mars
- 1 Mei - lenterit
- Muzikaal onthaal
- Nieuwjaarsdag
- Nijmegen ca. 1400
- Paard en mens
- Pelgrimskruik
- Profiel-portretten
- Sergent d'armes.
- sprekende kleuren
- Steenbok
- toernooischild
- Valkenjacht vlnr
- Veelzijdige paarden
- Wanten
-
Maria van Gelre
- Jaarboek Kostuum 2019
- Biografie Marie d'Harcourt
- Ceintuur geborduurd
- Bruidsschat op de pof
- Eelt op je knieën
- Eerste Kerstdag
- Engelen bij Maria
- Gebedenboek Maria van Gelre
- Hand van de meester
- Hermelijn
- Hofmakerij in Gelre
- Hortus conclusus
- Houppelande
- Houppelande ontleed
- Imitatio Mariae
- Mariabeeld Renkum >
- Maria van Gelre on tour >
- Maria van Gelre's ceintuur
- Maria van Gelre's kerkschat
- Maria van Gelre's gordel
- Onder de loep nemen
- Paard en tuig
- Parel symboliek
- Pluim op je hoed
- Reinald IV
- Riem onder het hart
- Rozet van parels
- Ten voeten uit
- Zo blank als sneeuw
- Media
-
Onderzoek
- bellenville ook gelders
- Charles d'Orléans >
- DNA & eiwit research
- DNA / eiwit research 2
- Donor onbekend
- Elburg ideaalstad
- Festina lente
- Gouden zegel Karel IV
- Handgebaar
- Het Middeleeuwse Banket
- honi soit qui mal y pense
- In amazonezit
- Kroniek van Froissart
- Laudate
- Maria van Brabant
- Meisje met de parel
- Herder met hoorn
- Midwinterhoorn
- Sint Nicolaas
- Stekeligheden
- Vlindermadonna van dichtbij
- Vorstelijke bontmuts
- Vroom keramiek
- Wat een kers niet vermag
- Personages
- Projecten 2005-22
-
Publicaties
- Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
- Edelman Bedelman
- De gebroeders Van Limburg
- Guillaume Machaut
- Grondleggers schilderkunst
- De hand van de meester
- Jaarboek 2023
- Jaarboek Gelre CXI
- Kastelen in Gelderland
- Maelwael Van Lymborch
- The making of... Magazine 600
- Maria van Gelre 1380-1429
- Middeleeuws koken >
- Negen Besten
- Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
- Stoute schoenen
- Het verleden op je bord
- Het Woud der Verwachting
- Ridders van Gelre >
- Symbolen van Gelre
- Valkenjacht
- Voor het noenmaal..
- Donateur worden
- Contact
- Nieuwsbrief
Laatste Avondmaal onthult één van de zeven hoofdzonden
Gulzigheid ~ ofwel hoe Judas zijn rol als verrader tevoren al bevestigt
Judas onthult zijn rol als verrader van Jezus door van het brood te eten toen Jezus aangaf dat wie met hem het brood in dezelfde schotel zou dopen en eten, hem zou verraden. Judas had haast, kon niet wachten en bezondigt zich aan gulzigheid, één van de 7 hoofdzonden.
De miniaturist ontmaskert Judas door hem zonder aureool en met zwarte (doods)vogel af te beelden. In middeleeuwse miniaturen blijkt iemand die zit te eten een grote uitzondering. |
Gulzigheid en dronkenschap noemde men in de middeleeuwen "de moeders van de ontucht"
Naast en vóór de credens met het vergulde vaatwerk staan op de miniatuur op het januariblad in de kalender van het getijdenboek de Très Riches Heures personen afgebeeld die elk een rol spelen bij het eten en drinken.
De eerste bovenaan met de grijze muts met opgerolde rand en gekanteelde kraag met goudborduursel drinkt uit een vergulde nap. Misschien wijn, aangelengd met water, zoals destijds gebruikelijk. Hij wekt de indruk gulzig te drinken wat je van een voorproever niet zou verwachten. Achter hem staat iemand op het punt iets in de mond te steken, minder gulzig. Zowel hij die drinkt als degene die eet, zijn wel de enig aanwezigen die iets nuttigen. Zijn zij de voorproevers of verbeelden zij de gulzigheid (gula), één van de 7 hoofdzonden? Beide personages staan met de rug naar de overige gasten. Uit het feit dat zij beiden een hoofddeksel dragen, valt af te leiden dat zij gasten zijn, want alle dienaren en ook de valets, zijn blootshoofds afgebeeld. De gebroeders Van Lymborch hebben veel vaker zinnebeelden gebruikt in hun miniaturen. Pal voor de uitstalling van het gouden vaatwerk staat een lege houten kom op het witte kleed van damast (in diamantbinding / fijnzinnig detail van de gebroeders). Kan het ritueel dat hier te zien is het aanlengen van de wijn met water zijn? De lege houten kom en het vullen van de vergulde nap verwijzen naar de jaarwisseling. In Les Belles Heures is de jaarwisseling verbeeld via de grijsaard en de jongeling, de eerste met een lege en de tweede met een volle nap. Zo verbeelden zij het jaar dat voorbij is en het nieuwe jaar dat komt. |
Onze zoektocht naar mensen die op middeleeuwse afbeeldingen daadwerkelijk aan het eten of drinken zijn, leverde slechts enkele voorbeelden op. Laten dat nu uitgerekend vooral miniaturen zijn die in kalenders zijn afgebeeld! Zie hier de karikatuur van JANUS (c.1300), de godheid waar de maand januari naar vernoemd is.
De gebroeders Van Lymborch waren zich hiervan wel bewust. De miniatuur op het januariblad in Les Belles Heures (1405-1409) is van hun hand. Wij zien in de Waterman de voorloper van de schenker en in de jongeling met volle beker en de oude man met lege nap ook voorlopers van figuranten in het januariblad in de Très Riches Heures. (1411/12 - 16). Daardoor past het januariblad van de gebroeders Van Lymborch perfect in een eeuwenoude traditie. Die komt ook tot uitdrukking in diverse miniaturen van collega's uit hun tijd .
|
Gulzigheid als hoofdzonde bij tijdgenoten Uit dezelfde periode dateert een miniatuur van een drink- en eetfestijn waarbij de godheid Bacchus het verfoeide, slechte voorbeeld geeft. Deze miniatuur is te vinden in een boek van Christine de Pisan. Zij was bekend met het werk van de gebroeders en omgekeerd kenden zij haar als gewaardeerd schrijfster o.a. voor de Franse koningin Isabeau de Bavière en haar zwager Louis d'Orléans. Zij droeg boeken aan hen op, werd er vorstelijk voor beloond en zo kon ze van de pen leven. |
Weet wat je eet...
Een grotere zonde dan de vermaledijde erfzonde was niet denkbaar. Adam en Eva maakten zich er schuldig aan door in het Paradijs een vrucht te eten van de boom der kennis van goed en kwaad.
In het getijdenboek van Marguerite d'Orléans, een zus van de welbekende Charles d'Orléans, treffen we op het januariblad eveneens een etende en drinkende jongeling aan samen met de verbeelding van het zodiac teken van de Waterman. Tegenwoordig beschouwt men het in sommige kringen als tamelijk ongepast om mensen etend te fotograferen. Iets waar fotografen meestal rekening mee houden. |
Jheronimus Bosch schilderde de 7 hoofdzonden in cirkelvorm; de tafel is te zien in het Prado
Jheronimus Bosch (1450 - 1516) maakte van de 7 hoofdzonden een beroemd schilderij. Het paneel, dat nu in het Prado in Madrid in Spanje te zien is, vertoont in een cirkel opgedeeld in zeven vakken en Christus centraal:
superbia – hoogmoed avaritia – hebzucht luxuria – wellust invidia – jaloezie gula – gulzigheid, onmatigheid ira – woede acedia – gemakzucht, luiheid |
Jheronimus Bosch vermeldt in zijn familienaam zijn geboorte- en woonplaats: 's - Hertogenbosch. Wie weet dat zijn vader en grootvader tot 1427 Nijmegenaren waren? Wat wij kunnen vaststellen is dat de Nijmeegse gebroeders Van Lymborch tussen 1410 - 16 op subtiele wijze gulzigheid, één van de zeven hoofdzonden, lieten meeliften in hun verbeelding van een toen inmiddels eeuwenoud thema van feestelijk tafelen met Nieuwjaar.
|
Jheronimus Bosch, nazaat van schilders die ingezetenen van Nijmegen waren, verbeeldde minder dan een eeuw later de zeven hoofdzonden in een tableau en rond waarvan wij een half millennium later nog kunnen leren. Gulzigheid is vandaag de dag absoluut geen gepasseerd station, geen schim uit een grijs verleden, maar een hedendaags struikelblok van formaat in de ontwikkeling van een groot deel van de mensheid.
|