- Nieuws
- Welkom
- Het Woud
-
Ambachten
- Alchemist
- Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
- Bandweven >
- Bier brouwen
- Bode >
- Bontwerker >
- Boog maken
- Borduurwerk >
- Bourrelet maken
- Breien >
- Couvre-chef maken
- Drievingerwant
- Geneeskruiden
- Hoeden maken >
- Hout bewerken >
- Juwelier >
- Kaartweven
- Koperslager >
- Lantaarnmaker
- Leerwerk >
- losse mouwen
- Maliënmaker
- Mandenmaker
- Marktkooplui
- Ondergoed
- Pottenbakker >
- Riemensnijder
- Schilder
- Schoenmaker >
- Schrijver
- Tekenaar met zilverstift
- Tenten maken
- Torenblazer
- Trippenmaker
- Tuigenmaker >
- Wapensmid >
- Weven
- Wol verven
- Ark van Noach
-
Erfgoedbreed
- Aaltense Goor
- Achterhoekse vlag
- Buitenmuseum Lochem
- Cruydthof Ammersoyen
- Emilie und Hans Stratmans Stiftung
- Ere wie ere toekomt
- Heggenvlechters
- Heroïsche heilige
- Icoonlandschap 4
- Klooster Sibculo
- Kracht van kronieken
- Kroonluchter top 100
- Kruidentuin Stein
- Middeleeuwen in scherven
- Nijenbeek kasteelruïne
- Paradijstuin
- Roots of the Queen
- Stad Staverden
- De Hoge Berg, Texel
- De rode ridder
- De eenhoorn achterna
- Wapentableau
- Erepodium Maelwael
- Evenementenarchief
- Gouda 750 jaar Stad
- Getijdenboek
- Hertog Willem
- Historie van Gelre
-
Maelwael Lymborch
- Beeldtaal
- Crécy 1346
- Cryptisch schrift >
- Driekoningen
- Gebarentaal
- Gebr.van Lymborch
- Grassi's schetsboek
- Gulzigheid
- Handschoenen
- Hernoemd tot Van Lymborch
- Kindermoord
- Koudste maand
- Maand van Mars
- 1 Mei - lenterit
- Muzikaal onthaal
- Nieuwjaarsdag
- Nijmegen ca. 1400
- Paard en mens
- Pelgrimskruik
- Profiel-portretten
- Sergent d'armes.
- sprekende kleuren
- Steenbok
- toernooischild
- Valkenjacht vlnr
- Veelzijdige paarden
- Wanten
-
Maria van Gelre
- Jaarboek Kostuum 2019
- Biografie Marie d'Harcourt
- Ceintuur geborduurd
- Bruidsschat op de pof
- Eelt op je knieën
- Eerste Kerstdag
- Engelen bij Maria
- Gebedenboek Maria van Gelre
- Hand van de meester
- Hermelijn
- Hofmakerij in Gelre
- Hortus conclusus
- Houppelande
- Houppelande ontleed
- Imitatio Mariae
- Mariabeeld Renkum >
- Maria van Gelre on tour >
- Maria van Gelre's ceintuur
- Maria van Gelre's kerkschat
- Maria van Gelre's gordel
- Onder de loep nemen
- Paard en tuig
- Parel symboliek
- Pluim op je hoed
- Reinald IV
- Riem onder het hart
- Rozet van parels
- Ten voeten uit
- Zo blank als sneeuw
- Media
-
Onderzoek
- bellenville ook gelders
- Charles d'Orléans >
- DNA & eiwit research
- DNA / eiwit research 2
- Donor onbekend
- Elburg ideaalstad
- Festina lente
- Gouden zegel Karel IV
- Handgebaar
- Het Middeleeuwse Banket
- honi soit qui mal y pense
- In amazonezit
- Kroniek van Froissart
- Laudate
- Maria van Brabant
- Meisje met de parel
- Herder met hoorn
- Midwinterhoorn
- Sint Nicolaas
- Stekeligheden
- Vlindermadonna van dichtbij
- Vorstelijke bontmuts
- Vroom keramiek
- Wat een kers niet vermag
- Personages
- Projecten 2005-22
-
Publicaties
- Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
- Edelman Bedelman
- De gebroeders Van Limburg
- Guillaume Machaut
- Grondleggers schilderkunst
- De hand van de meester
- Jaarboek 2023
- Jaarboek Gelre CXI
- Kastelen in Gelderland
- Maelwael Van Lymborch
- The making of... Magazine 600
- Maria van Gelre 1380-1429
- Middeleeuws koken >
- Negen Besten
- Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
- Stoute schoenen
- Het verleden op je bord
- Het Woud der Verwachting
- Ridders van Gelre >
- Symbolen van Gelre
- Valkenjacht
- Voor het noenmaal..
- Donateur worden
- Contact
- Nieuwsbrief
Handschoenen
Bisschoppen van Keulen, Mainz enTrier zweren Willem I van Gelre in
Sublieme pentekening in het Wapenboek Gelre
De miniatuur met keizer Karel IV en de keurvorsten uit het Wapenboek Gelre staat vooralsnog op naam van Herman Maelwael uit Nijmegen. De handhouding van deze drie bisschoppen kan wel geïnterpreteerd worden alsof zij Willem inzweren. Dit in tegenstelling tot de twee andere bisschoppen op de onderstaande miniaturen, die een specifiek zegenend gebaar maken. André Stufkens & Clemens Verhoeven stellen dat de tekening de beëdiging van hertog Willem I verbeeldt. |
Blijft nog de vraag waarom de tekening een liggend en geen staand formaat kreeg en aan de bovenzijde zo kort is afgesneden dat ondermeer de bekroning met de rijksadelaar op de keizerskroon is verdwenen. Het ligt voor de hand dat de tekening oorspronkelijk niet voor het Wapenboek Gelre is gemaakt. Toen de ordening van de bladen vast stond en grotendeels van wapens waren voorzien heeft men kennelijk besloten om de tekening op te nemen en hiermee het boek te openen. |
Bourgondisch Pontificaal ca. 1485 geeft inzicht in klerikale kledij
Op de miniatuur links de inwijding van een kerk en op de miniatuur rechts de inwijding van een kerkhof. Het zijn vermoedelijk abten met witte handschoenen. Beide miniaturen staan in manuscript 347 van de Morgan Library & Museum, New York, links de eerste op fol.148r, rechts de tweede op fol.158v. Het manuscript staat geregistreerd als Ms.347: Pontifical for the use of Besançon; written and illuminated in France, perhaps Burgundy, ca. 1485.
Petrus, eerste bisschop van Rome
|
Wie de handschoen past
Er was een tijd waarin de bisschoppen verplicht waren handschoenen te dragen bij bepaalde rituelen. Op de Keizer- en keurvorstentekening die herinnert aan de beëdiging van hertog Willem I van Gelre in 1377 dragen de bisschoppen van Keulen, Mainz en Trier handschoenen. Op de miniaturen uit ca. 1485 wijden abten (?) met handschoenen aan zowel een kerk als een begraafplaats. Het zijn de enige twee rituelen uit een hele reeks waarbij handschoenen nodig zijn. In het linkerpaneel zien we Petrus, de eerste bisschop van Rome, door Giotto ca. 1301-02. Ook hij draagt handschoenen. Net als St Nicolaas die hertog Arnold van Gelre zegent op de miniatuur ca. 1440 hieronder. |
Bisschop Hugo van Grenoble
Hugo de Chateauneuf (1053-1132) was bisschop van Grenoble, bijgenaamd de Kartuizer vanwege zijn rol bij de vestiging van Bruno en zijn zes metgezellen in een barre streek in zijn bisdom, genaamd Chartreuse. Deze miniatuur uit een serie in Les Belles Heures van de Gebr. van Lymborch laat het moment zien waarop Bruno hem - in 1084 - vraagt waar zij zich net als ooit de woestijnheiligen kunnen terugtrekken. Hugo had juist een visoen gehad waarin zeven sterren naar hem op weg waren. Daarin ziet hij een hemels voorteken en wijst Bruno en zijn broeders de weg. Hugo's vader, Odilo, treedt op 80 jarige leeftijd, op aanbeveling van Hugo, in de Kartuizer orde en eindigt zijn leven op honderd jarige leeftijd als monnik bij Sint Bruno in de Grande Chartreuse. De plek waar Hugo zelf ook zo graag verblijft, maar tot zijn grote spijt slechts zelden mag vertoeven. Zo is hij meer dan vijftig jaar tegen zijn zin bisschop! Hij sterft op 79-jarige leeftijd in 1132 in Grenoble. Daar wordt hij in zijn kathedraal bijgezet en al twee jaar later officieel heilig verklaard. |
Bisschoppelijke kleding / Ben van der Hargh
In middeleeuwse bronnen zien we bisschoppen vaak in liturgische kleding, bestaande uit mijter, koorkap met gesp, handschoenen en kromstaf. Een bisschop in functie draagt de staf (agolum) in de regel links met de krul naar buiten, een abt met de krul naar binnen. Afhankelijk van de kerkelijke feestdag of het tijdstip van viering varieert naar rooms-katholiek gebruik de kleur van het gewaad. Deze kleuren dienen zowel de eigenheid van de geloofsgeheimen als het gevoel van het christelijk leven het jaar rond uit te drukken. Wit (albus) - tijdens de Paastijd en de Kersttijd; op alle feestdagen rond Jezus Christus die geen verband houden met zijn lijden; op feestdagen van de Maagd Maria; feesten van de Engelen; alle feesten van de heiligen die geen martelaar zijn; Allerheiligen (1 nov.) en de op feesten van Johannes de Doper (24 juni), Johannes de evangelist (27 dec.), de Stoel van Petrus (22 feb.) en de bekering van apostel Paulus (25 jan.). Rood (ruber) - op Palmzondag; Goede Vrijdag; Pinksterzondag; op feestdagen rond het lijden van Jezus Christus; op feesten van de Apostelen, de evangelisten en martelaren. Groen (viridis) - alle dagen van het jaar waarop geen andere kleur is voorgeschreven. Deze wordt op alle zondagen van de Tijd door het Jaar gebruikt. Die tijd begint na het feest van het Doopsel van de Heer en duurt tot dinsdag voor Aswoensdag. En begint weer op maandag na Pinksteren tot zaterdag voor Advent. Groen is derhalve een prominente liturgische kleur. |
Paars (violaceus) - tijdens de adventstijd en de vasten (40 dagen voor Pasen) als teken van ingetogenheid, bescheidenheid, eenvoud, nederigheid, boetedoening. Paars kan ook gebruikt worden in missen voor de overledene. Ook voor de stola van de pastoraal werker koord van de acoliet en misdienaar, doeken over kruisbeeld, altaar en lezenaar. Zwart (niger) - Mag daar waar dat gebruikelijk is gedragen worden in de missen voor overledenen. Roze (rosaceus) - Mag op zondag Gaudete (3de zondag van de Advent) en zondag Laudate (4de zondag van de vasten) gedragen worden waar dit gebruikelijk is. Op bijzondere zeer plechtige feestdagen mogen feestelijke (= kostbare) kerkelijke gewaden worden gedragen, ook al wijkt de kleur af van die voor de betreffende dag. De lokale bisschoppenconferentie kan voor bepaalde feestelijke gelegenheden aanvullende regels stellen. Reguliere missen worden gecelebreerd in de eigen kleur, in wit of in een feestkleur. Missen voor verschillende Noden echter worden gecelebreerd in de kleur van de dag of het seizoen, repectievelijk in paars, als zij een boetekarakter hebben, in tijd van oorlog of conflict, hongersnood of voor de vergeving van de zonden. Votiefmissen met gelofte wordt gecelebreerd in de kleur die past bij de mis zelf of ook in de kleur die eigen is aan de dag of het seizoen. |
Middeleeuwse bisschoppelijke handschoenen, klik voor extra informatie
Handschoenen ging men al vroeg na het begin van de jaartelling dragen ter vervanging van een doek, puur om hygiënische redenen. Het bleef voortbestaan als een statussymbool, één van de vele tekenen van het hoger op de ladder staan. |
Nog draagt een bisschop bij de pontificale hoogmis in de regel pontificale handschoenen, die met gouddraad zijn geborduurd, tot de offerande. Aan de rechter-handschoen hoort de bisschopsring, die destijds door gelovigen werd gekust, nu afgeschaft - onhygiënisch! |