In amazonezit
|
|
|
Foto's boven: De Blijde Inkomste in Nijmegen in 2007. Vlnr lenterit, meisje op dameszadel, valkenjacht.
De loop der tijden, Wageningen 2013
|
Telkens verbaast het publiek zich over de amazones. Hoe krijgen die het voor elkaar om niet van het paard te vallen? "Heel eenvoudig", luidt het antwoord. "Je zit op het dameszadel zo stevig als wat, steviger dan op een herenzadel met aan elke kant een been".
Hoe dat zit, wordt duidelijk als je het zadel bekijkt, dat op twee plekken voorzien is van een kruk. Schrijlings zitten houdt in dat om de kruk bovenop het zadel het rechterbeen wordt geslagen, de rechtervoet komt dan links van de hals van het paard. De linkervoet rust in de stijgbeugel, terwijl het. linkerbeen onder tegen de tweede kruk aan zit. Zo zit de amazone vast en zeker te paard. Het resultaat is dat de dames in dezelfde houding zitten als op het authentieke plaatje dat we kennen van de miniaturen van de Gebr. Van Lymborch. En dat is nu juist onze bedoeling. |
De dame die achter de ruiter op hetzelfde paard zit, heeft niet zo'n dameszadel, maar een eenvoudig kussentje, dat aan het zadel van de ruiter en aan de staartriem van de betuiging is vast gegespt. Zij moet zich met de linkerarm aan de ruiter vastklemmen voor alle zekerheid, om er niet af te vallen.
|
Jonkvrouw met loshangend haar in een groene surcotte met gevoerde lange mouwen op dameszadel aan de rechterkant.
|
Dezelfde jonkvrouw in de groene surcotte op het dameszadel, maar nu gefotografeerd vanaf de linkerzijde.
|
Catharina van Beieren-Holland in een 'full circle' roodwollen overkleed, lichtblauw gevoerd.
|
Johanna van Cuyck in een groenzijden surcotte met lange mouwen, als hoofdtooi de bourrelet met sluier.
|
Amazone (l.) met lichtblauwe surcotte met lange mouwen , amazone met een surcotte ouvert (r.)
De ontwikkeling van het dameszadel is al in de Middeleeuwen begonnen
Dit zegel van Elisabeth van Diest (1255-1315) toont de dame met een valk op de hand als amazone te paard, zoals we ook kennen bij de valkenjacht van de Gebroeders van Limburg 100 jaar later. |
Dat verandert in de loop van de zestiende eeuw, wanneer de dames een zadel krijgen waarop ze niet schrijlings zitten, maar dwars. Het resultaat hiervan zien we op de volgende afbeelding.
|
Het getijdenboek van Grimani is geïnspireerd door de Très Riches Heures, maar kreeg begin 16de eeuw een eigentijdse invulling. Eeuwen later is de zit weer zoals we uit de middeleeuwen kennen.
|
Amazones dragen te paard kleding die ruim genoeg is en de benen bedekt
Gebr. van Lymborch, meiblad 'lenterit', kalender Très Riches Heures, links detail miniatuur, rechts dames van Het Woud der Verwachting
Gebr.van Lymborch, Valkenjacht/augustus, kalender Les Très Riches Heures. De aankleding van Bonne de Berry (midden) is nagemaakt.
Maria van Gelre en Johanna van Brabant op Ammersoyen Pinksteren 2019
|
|
Tristan & Isolde, meester van Bedford, uit de bibliotheek van Jean de Berry
Weer een amazone in een blauwe houppelande op een schimmel.
|
Hier een roze surcotte met ingeweven patroon op blauw zadeldek
|
Hier draagt de amazone opnieuw een blauwe houppelande, ditmaal met een witte bontvoering.
Giovanni Boccaccio, De claris mulieribus (1403), bibliotheek Jean de Berry
Een lieftallig koppel, maar de man is gewond 35v
|
Drie strijdlustige amazones. 46r
|
Amazone stuurt haar paard door de stroom. 81r
|
De historie van Lancelot du Lac, uit bibliotheek Jean de Berry, BnF Ms 117
Mooi gedetailleerde miniatuur. De dame in een changeant goud/blauwe surcotte met tippen. Op het hoofd een sluier met bourrelet. 344r
Deze amazone zit wijdbeens op haar schimmel in een roze surcotte met groengevoerde gelobde mouwen. 229v
|
Een strijdlustig stelletje
Een ridder en zijn dame, die beiden ten strijde lijken te trekken, elk met een "lans" of is het een stok waar-mee ze gaan ringsteken? Onbekend waar deze miniatuur vandaan komt. Een suggestie die we zullen natrekken wijst in de richting van Jacob van Maerlant. Qua datering zou dat best kunnen kloppen. We gaan het zien. En ander hopen we vanuit de lezerskring op suggestie te mogen ontvangen. |
Nog meer eigentijdse miniaturen die gedateerd worden rond 1400
|
|
|
Er zijn bij nader onderzoek veel meer miniaturen opgedoken van amazones te paard, die zeer verschillend zijn.
De Nederlandse Vereniging Het Dameszadel
De Nederlandse Vereniging Het Dameszadel stimuleert het rijden in amazonezit met rijlessen, wedstrijden, demo's en shows. De dames die bij "Het Woud der Verwachting" als amazone meedoen, zijn allen lid van de dameszadelvereniging.
Je ziet ze tijdens met Pinksteren tijdens Ammersoyen Middeleeuws Bewoond.
Zij laten zien hoe dames in vroeger eeuwen zich comfortabel en zelfbewust konden verplaatsen, en aldus verre reizen maken en lange afstanden afleggen.
Meer weten of een les of demo bijwonen?
Klik hier voor de link naar de Nederlandse Vereniging Het Dameszadel.
Getijdenboek van Marguérite d'Orléans met amazones uit ca. 1426-1438
Getijdenboek (1426 - 1438, detail f. 25r) van Marguérite d'Orléans, zus van Charles d'Orléans, vrouw van Richard, graaf d'Etampes. BnF
Getijdenboek (1426 - 1438, detail f. 158v) van Marguérite d'Orléans, zus van Charles d'Orléans, vrouw van Richard, graaf d'Etampes. BnF
Getijdenboek (1426 - 1438, detail f. 163r) van Marguérite d'Orléans, zus van Charles d'Orléans, vrouw van Richard, graaf d'Etampes. BnF