Juwelier

In de Middeleeuwen was ijdelheid een hoofdzonde evenals hebzucht

Zonder geld geen juwelen

Gewone mensen konden zich in de Middeleeuwen zelden sieraden veroorloven. Toch moeten er in de stad Nijmegen genoeg mensen met geld gewoond hebben. Anders had juwelier Van Stockum, de buurman van de kunstenaars-familie Van Limburg-Maelwael geen recht van bestaan gehad.

IJdelheid als hoofdzonde

Maar wie liep te pronken als een pauw kon rekenen op kritiek. Toen werd ijdelheid tot de hoofdzonden gerekend. Daar rustte geen zegen op, net zo min als de andere hoofd-zonden: hebzucht, lust. jaloezie, gulzigheid, toorn en luiheid.

Juwelen met een functie

Maar als een juweel functioneel was, lag dat anders. Frank van Borsselen, hier afgebeeld, droeg twee sieraden. Via het T-kruis aan een gouden ketting om zijn hals maakte hij kenbaar lid te zijn van een Sint Antonius Broederschap.

Of het juweel op zijn kaproen ook
zo'n boodschap bevat is de vraag. Zeven parels rond een helderrood juweel en twee afhangende parels kunnen best symbolische betekenis hebben. Waarschijnlijker is dat hij dit juweel vooral droeg als teken van rijkdom & hoogheid, net als de hertogen van Bourgogne etc.

Het juweel dat op het portret van Jacoba is te zien, lijkt heel sterk daarop, los van twee afhangende parels bij Frank van Borsselen. Bij de goudsmid hieronder hangt nog zo'n juweel in de presentatie.

Jacoba van Beieren (ca. 33 jaar). In 1434 trouwde zij voor de vierde keer, nu met Frank van Borsselen. Dit portret in het Rijksmuseum is de tegenhanger van dat van haar ega, Frank van Borsselen.

Jacoba van Beieren, super geflatteerd portret, gelet op een bekende eigentijdse tekening, Hollandse School ca. 1600

Frank van Borsselen (ca. 1395 - 1471), Graaf van Oostervant, Heer van Sint Maartensijk, Stadhouder van Holland en Zeeland. Portret uit de collectie van het Rijksmuseum, Amsterdam

Portretten met een verhaal

De portretten van Jacoba van Beieren en haar vierde echtgenoot, Frank van Borsselen, die zich in het Rijksmuseum bevinden, zijn vermoedelijk door Jan Mostaert gekopieerd naar 15de-eeuwse originelen, die spoorloos zijn.
In zijn Schilder-Boeck (1603) schrijft Carel van Mander:
'seer wel ghedaen, en op zijn oudt vreemdsche seer aerdigh toegemaeckt wesende’. Klopt dit, dan beschikken wij over redelijk betrouwbare afbeeldingen van sieraden uit de 15de eeuw. Mooi voor replica's voor re-enactors.

Frank van Borsselen, meest bekend als echtgenoot van Jacoba van Beieren, draagt twee sieraden, die hier zijn uitvergroot.

Petrus Christus, De goudsmid in zijn winkel. Olieverf op paneel, 1449. Collectie Metropolitan Museum of Arts, New York

Detail van het schilderij links, waarop zichtbaar een kralenketting, een beursje en drie verschillende sieraden.

Sieraad op paneel door Petrus Christus 1449

Petrus Christus schilderde in 1449 het paneel links dat de winkel van een goudsmid verbeeldt en zijn klanten.
Genoemd in De Schilderkunst der Lage landen p. 99 (Amsterdam Univeristy Press 2006) als de mogelijke goudsmid: Willem van Vlueten uit Utrecht, actief in Brugge van 1432 - 1462. Hierboven een detail waarop drie juwelen. Eén ervan lijkt veel op die van Jacoba.