Maand van Mars

Maart - de maand van Mars - waarin de draak verschijnt

Wisseling van de seizoenen

Op de 21ste dag van Maart begint de lente en eindigt de winter. Maart is vernoemd naar Mars de oorlogsgod. De boer ploegt met een span ossen en keert de akker tot geboortegrond.
Wijngaardeniers mesten en snoeien de druiven, rechts is de landman op zijn dooie akkertje aan het werk.
Links zorgt de hooiplukker voor de schapen; er groeit nog onvoldoende gras. Zijn hondje huppelt vooruit. Boven de toren rechts de gouden draak, ontsnapt uit een drakensage rondom het ontstaan van Lusignan.

Maart in Les Belles Heures, MeMu New York

De nimf Mélusine, veranderde van mens in draak en voorspelt de dood van elke heer van Lusignan.

Maartblad in het Getijdenboek Les Très Riches Heures du Duc de Berry, Musée de Condé, Chantilly

Mélusine, stammoeder van Lusignan

De draak verwijst naar een sage over de stammoeder van het geslacht Lusignan. Als zij zaterdags een bad nam, veranderde haar onderlijf in een draak. Niemand wist ervan tot zij betrapt werd. Maar pas toen haar man haar verweet dat zij vechtjassen had gebaard, veranderde zij in een draak. Het militante geslacht Lusignan nam deel aan de kruistochten en bracht koningen van Jeruzalem voort. Zowel het koninkrijk Cyprus als Sicilië telden ooit koningen uit het geslacht Lusignan. Dit kasteel was bij Jean de Berry favoriet als verblijf. De sage meldt dat de waternimf Mélusine het kasteel creëerde voor haar echtgenoot Raymondin. Jean d'Arras wijdde in 1393 een roman aan haar in opdracht van hertog Jean de Berry als de nieuwe heer van Lusignan.

Afb. Melusine als gevleugelde draak, Roman de Mélusine, Jean d’Arras, 1393, opgedragen aan Jean de Berry, Bibliothèque Nationale de France.

Draken-selectie uit ander werk toegeschreven aan de Gebr. van Lymborch

Afb. boven: Getekend getijdenboek, St. Joris bevecht de draak. Afb. rechts: Les Belles Heures, f.167r. St.Joris bevecht de draak

Afb. boven: Les Belles Heures, f'.177r., Herboren herrijst Ste Marguérite uit de draak, symbolisch voor het overwinnen van het heidendom, Vikingen etc.

Afb. rechts: Getijdenboek
Les Très Riches Heures, Mont St. Michel, Michaël, één van de aartsengelen, bevecht de draak, f.195r.

Betekent het verslaan van een draak nieuwe kansen voor het goede & herleving van de natuur?

Het verslaan van de vuurspuwende draak die dood en verderf zaait, offers eist om zijn honger te stillen, is uiteraard het werk van een koene ridder die z'n leven waagt om dat van anderen te redden. De draak mag dan het symbool zijn van het kwade, maar de drakendoder is zijn tegendeel, het symbool van het goede. Paulus in zijn brief aan de Romeinen schreef al dat het kwaad bestreden moest worden met het goede (Romeinen 12:vs. 21) zoals we kunnen lezen in het zegel van de St.Joriskerk te Bredevoort. St.Joris is patroonheilige van de ridders (= borgmannen van Bredevoort). Dit als vrijbrief voor de gewapende strijd tegen een kwaadaardige vijand, in weerwil van Jezus' woord cf. Mattheus 26: vs. 52: wie het zwaard opneemt zal door het zwaard vergaan. Nog steeds een actueel dilemma.

Zegel St.Joriskerk in het stadje Bredevoort VINCE IN BONUM MALUM

Moerasdraak bijnaam voor 's-Hertogenbosch

's-Hertogenbosch was onneembaar door zijn ligging in een moerasgebied gevoed door het water van de Dommel en de Aa. Vandaar de bijnaam Moerasdraak
tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Frederik Hendrik slaagde erin de moerasdraak in 1629 te overwinnen. Hij liet Jan Adriaenszoon Leeghwater de Aa en Dommel afdammen, een gracht om de stad graven en veroverde zo 's-Hertogenbosch. Een veerpontje verbindt aan de noordwestkant de stad met het Bossche Broek. Terecht draagt dit pontje de naam Moerasdraak als herinnering.
Of de Drakenfontein op het Stationsplein daadwerkelijk verwijst naar die bijnaam is zeer de vraag, want een officiële bron vermeldt een ander verhaal. Ook de sculptuur maakt feitelijk helder waar precies om gaat.

Wapen van het geslacht Bosch van Drakenstein met de wapenspreuk VIRTUTE ET LABORE = door deugd en arbeid

Schilddragers bij het blazoen van Bosch van Drakenstein

Nu omklemt deze gevleugelde gouden draak een schild met het wapen van Jonkheer P.J. Bosch van Drakenstein (geb. Utrecht 5 februari 1825 - overl.'s-Hertogenbosch, 25 mei 1894) Commissaris van de Koning(in) in Noord-Brabant. Als wij het familiewapen van Bosch van Drakenstein nader bekijken zien we daarop twee gevleugelde gouden draken als schildhouders in beeld. Hij legateerde 10.000 gulden voor het oprichten van een monument ter nagedachtenis aan zijn tweelingdochters die in november 1881 waren overleden en aan zijn in 1884 overleden echtgenote. Dit door Jules Dony ontworpen monument, een fontein met daarin een zuil met daarop een vergulde draak, staat voor het station van Den Bosch en werd op 19 juli 1903 in gebruik genomen.

Noodgeld 1918 Geldern: De brullende draak domineert de mythe over het ontstaan van Gelre

Vör düsend johr du hät in Pont ne lelken draak gewohnt, dat wor en bees so lelk on quod wat dier on mense froot

Gerd Halmanns, voorzitter van de Historischer Verein für Geldern und Umgegend, gaf ons een samenvatting van de emissies van het noodgeld direct na de Eerste Wereldoorlog. Over het waarom en hoe, door wie en wanneer dit noodgeld in omloop is gebracht.

Het eerste noodgeld werd in Geldern al kort na oorlogseinde 1918 gedrukt. Ze hadden toen een tekort aan muntgeld, omdat dit voor kanonkogels gebruikt was. In de volgende jaren t/m 1921 verschenen verschillende series noodgeld met afbeeldingen uit de Gelderse geschiedenis, dus uit de geschiedenis van de stad en ook van het hertogdom:
- Karel van Egmond en Elisabeth van Brunswijk-Lüneburg
- het stadhuis en de molentoren in Geldern
- de drakenstrijd in twee verschillende series (Städtische Sparkasse: 8 briefjes, Kreissparkasse: 5 biljetten).
Met dit geld kon je echt iets kopen, maar in de loop van de tijd werd het ook iets voor verzamelaars in heel Duitsland. Een heleboel steden hadden noodgeld uitgegeven, meestal met lokale motieven, b.v. met de bedevaart in Kevelaer of Siegfried in Xanten of Duits-Nederlandse smokkelaars in Goch.
De teksten zijn vaak in het plaatselijke dialect geschreven: "Vör düsend Johr du hät in Pont ne lelken Draak gewohnt.Dat wor en Bees so lelk on quod, wat Dier on Mense froot ...."

Ons interesseert vooral het feit dat men in Geldern de drakensage nieuw leven inblies. Welbeschouwd lijkt de Gelderse draak sinds zijn eerste optreden ca. 1465 in de Gelderse Kroniek van Willem van Berchen niet meer van het toneel te branden, hij duikt telkens op!

Er waren toen al mensen die noodgeld uit het hele Duitse Rijk verzamelden. Dus die briefjes zijn meestal niet zeldzaam. Zelfs de locale zangvereniging gaf een eigen noodgeldserie uit om er een beetje geld mee te verdienen, ook met de drakenstrijd en met afbeeldingen uit de geschiedenis van het hertogdom (18 afbeeldingen).
Pas in 1923 kreeg men de bankbiljetten uit de tijd van de inflatie met 1, 2, 3 enz. miljoen, miljard, biljoen ... Die zijn dan ook niet meer zo mooi getekend.
Maar de eerste series tonen dat de inwoners van de stad Geldern trots op de regionale geschiedenis waren, dat zij er zich van bewust waren ooit deel uitgemaakt te hebben van het grote hertogdom Gelre.
In de eerste aflevering van de serie "Ons verloren hertogdom" bij Omroep Gelderland heb ik het er ook met "ridder" René over gehad en een briefje met hertog Karel laten zien. In de 20ste aflevering gaat het om een medaille uit 1913. Toen was keizer Wilhelm II naar onze stad gekomen en zijn in Geldern medailles gemaakt (gouden, zilveren, bronzen) met op de ene kant Wilhelm met Karel van Egmond en op de andere kant de drakenstrijd.

Gerd Halmanns, voorzitter
Historischer Verein für Geldern und Umgegend
15 februari 2020

Symboliseert de Gelderse Draak de Vikingen?

Wie 878 Vikingen in het zoekvenster op internet tikt,
wordt overvallen door een onafzienbaar legioen van weblinks naar een populair spel met Vikingen in de hoofdrol. In het jaar 878 sloot koning Alfred namens Engeland een bestand met de Vikingen. Sindsdien gold in een afgebakend gebied in Engeland de Danelaw. Deze maakte een eind aan hun strooptochten en bood de Vikingen de mogelijkheid een deel van Engeland te koloniseren. Als de jongste inzichten van de historici kloppen, kampte men in het gebied van de Maas, Rijn en IJssel uitgerekend toen met onstuitbare aanvallen van de Vikingen. Daarbij moesten steden en kloosters het ontgelden. Dorestad was al eerder geplunderd.
Het roemruchte verhaal van Lupold en Wichard die samen de draak versloegen nabij Pont en op die plek Geldern hebben gesticht wordt in sommige publicaties gezien als symbolische weergave van een Vikingaanval.
Het jaartal 878 lijkt in dit historisch verhaal te passen. Vikingschepen konden door hun geringe diepgang heel ver komen. Omdat intimidatie en uitstraling belangrijk waren, was het langschip versierd met houtsnijwerk op de boorden en de stevens. Het snijwerk op de stevens was vaak een slangenkop of een draak. Hierdoor is de naam drak(k)ar ontstaan voor deze schepen. De draak als metafoor voor een Vikingaanval lijkt een aardige vondst, maar of twee ridders die konden weerstaan?

Kaart met Vikingaanvallen, kampementen etc. in de 9de eeuw in het gebied van Rijn en Maas; Karte der Wikinger-Raubzüge im Rheinland; auteur: NordNordWest; 12-03-2014

De eerste schriftelijk overgeleverde ontstaansmythe van Gelre dateert van 1465. Vermoedelijk zijn twee auteurs, de ene in de 11de eeuw en de tweede in de 13de eeuw, bezig geweest om uit mondelinge overlevering één en ander vast te leggen. De draak stak vast eerder zijn kop op en is niet door Willem van Berchen zelf bedacht.

Chinese en andere draken

Er is wat met die draken. Ze lijken bijna overal op de wereld voor te komen. Van China tot Mexico en van Noorwegen tot Indonesië. Van IJsland tot Ethiopië. In sommige culturen wordt de draak in verband gebracht met geluk en bescherming, in tegenstelling tot andere waar de draak de personificatie is van het kwaad.

Opvallend is het verschil in waardering bij Aziatische culturen, waar geluk en voorspoed voorop staan en de rest van de wereld waar het ondier angstaanjagende proporties heeft aangenomen. Immanuel Velikovsky
duidde dat merkwaardige verschil en de bekendheid wereldwijd mede als bewijs voor een astronomische catastrofe die de planeet Venus dreigde te veroorzaken
maar door de planeet Mars als drakenbedwinger kon worden afgewend, goede actie van de oorlogsgod.
In Azië leidde deze bijna catastrofe tot een neerslag van vulkanische as meegevoerd door de winden, die extreme bodemvruchtbaarheid teweeg bracht, elders in de wereld een langdurige Egypstische duisternis, met desastreuze gevolgen, zoals in het boek Exodus wordt beschreven in de tien plagen.