Mariabeeld te Renkum 

De wederopstanding van een middeleeuwse Mariadevotie in Renkum
Men hoeft geen doorgewinterde kunsthistoricus te zijn om te bedenken dat Maria van Gelre een bijzondere relatie had met Maria, de moeder van Jezus. Alleen al in de naam lag die besloten. Ook in het Gebedenboek van Maria van Gelre neemt zij een prominente plaats in via de paginagrote miniatuur, die beschouwd wordt als een IMITATIO MARIAE, een imitatie van Maria in de zogeheten hortus conclusus, de besloten tuin, die verwijst naar de maagdelijkheid van Maria. Dit is de miniatuur die praktisch als beeldmerk voor Maria van Gelre functioneert, haar representeert en profileert.
De tweede miniatuur is absoluut véél traditioneler. Maria van Gelre knielend voor Maria, gebruikelijk in de middeleeuwen voor een donor van een altaarstuk.
Zij is hier gekleed in een weduwendracht. Die kan als zodanig worden opgevat hoewel vrouwen die destijds niet langer beschikbaar waren om kinderen te baren er ook voor konden kiezen om zich zo te kleden. Aan de andere kant is bekend dat het Gebedenboek inderdaad na het overlijden van Reinald IV van Gelre uitgebreid is met nieuwe miniaturen en gebeden. Dus zou het zo maar kunnen kloppen dat zij als weduwe is afgebeeld.
​Mariabeeld van Renkum (±1350) middelpunt bedevaart + gastvrijheid
In Renkum bevindt zich in de R.K. Parochiekerk een middeleeuws Mariabeeld, dat vanouds bekend staat als de Maria van Renkum. De verwijzing naar Maria, de moeder van Jezus, zit ook in de naamgeving van de kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming. 

​In het eerste Coronajaar gaven re-enactors gehoor aan de oproep om rond 14 mei 2021 = St. Corona te gaan pelgrimeren naar een bedevaartsoord. Diegenen die voor Renkum kozen, wisten niet wat hen overkwam! In alle opzichten bleek men welkom. De gastvrijheid waarmee de parochianen van Renkum hun pelgrims ontvingen en verwenden was boven alle verwachting. Een belevenis die ook werd gedeeld en via de tamtam
overal verbazing wekte. 
De Mariadevotie in Renkum kent binnen het kerkelijk jaar een aantal hoogtepunten, zo vinden zowel in de meimaand als in de maand oktober diverse speciale vieringen plaats. Daarnaast krijgt 15 augustus als kerkelijke hoogtijdag gewijd aan Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming extra aandacht.​

Over 5 jaar viert men het 100-jarig bestaan van de terugkeer van het devotiebeeld Maria van Renkum
​De oorsprong van deze Mariadevotie is middeleeuws maar was op een gegeven moment na de reformatie geleidelijk aan zo goed als verdwenen. In 1928 kwam het beeld terug en zo ook de Mariadevotie. Alle reden voor Renkum om dit feit straks - 100 jaar later - feestelijk te gedenken. 
Afbeelding
Klik voor meer informatie van Jacques Tersteeg en Peter Jan Margry.

Mariabeeld van Renkum

Het Mariabeeld zou rond 1350 zijn gemaakt. Het beeld toont Maria met het Jezuskind staande op haar schoot, een zogeheten Sedes Sapientiae, Maria als zetel van de Wijsheid. Het beeld is van eikenhout en past perfect in de Maaslandse traditie. Anderzijds lijkt het Nederrijns. De kunsthistorici zien in dit ene beeld kenmerken van beide stijlen terugkomen in de houding en de details.  Het beeld stond in een kapelletje in de omgeving van het Renkumse Beekdal. Rond 1400 werd de Schutterij O.L. Vrouwe Gilde opgericht om het kapelletje en het beeld te beschermen. Dankzij Reinald IV kwamen de​zusters Augustinessen uit Zwolle om er een klooster te stichten. Het trok toen al pelgrims; het maakte naam door wonderlijke gebedsverhoringen bij bedevaarten. 


Thuiskomst na ± 350 jaar in 1928

​Tijdens de Reformatie in 1580 verviel het Onze Lieve Vrouwe klooster met zijn bezittingen aan de Gelderse overheid die het door de Gelderse Rekenkamer liet administreren. De zusters weken uit, eerst naar Arnhem en vervolgens naar Wageningen. Het beeld kwam in Utrecht terecht, waar het eeuwen lang een verborgen en anoniem bestaan leidde. Eind 19de eeuw kwam het beeld van een rommelzolder van een pastorie weer tevoorschijn. Het werd wit geschilderd en kwam bij de kunstkenner dr. Gijsbertus Brom. Hij herkende er het beeld van Maria van Renkum in. Hij haalde de oude polychromie tevoorschijn en verkocht het in 1905 aan dé collectioneur J.B. van Stolk. Zijn weduwe liet het beeld in 1928 na 350 jaar weer thuiskomen in Renkum.​
Maria van Gelre als oudst met naam bekende pelgrim eren met eigen beeld

Hertogin Maria van Gelre heeft tijdens haar verblijf in Gelre periodiek het Onze Lieve Vrouwe klooster van de Augustinessen te Renkum bezocht en daardoor ook Maria van Renkum tenminste vier keer kunnen zien, en wel in mei 1406, augustus 1407, mei 1409 en juli 1418. Op 24 juni 1409 is haar nicht Maria van Arkel (dochter van Reinalds zuster Johanna) gehuwd met Jan van Egmond. In 1410 wordt hun zoon Arnold als eerste kind geboren, in 1412 volgt hun zoon Willem. Arnold is in 1423 Reinald IV als hertog opgevolgd. Hij werd 13 in dat jaar, te jong om daadwerkelijk te gaan regeren. Vader Jan van Egmond was als voogd ook landvoogd van Gelre en bleef in functie tot 1433.    ​

Het feit dat hertogin Maria van Gelre aantoonbaar meer dan eens op bedevaart naar Renkum kwam, vormt voor parochianen, inwoners en sympathisanten een goede aanleiding om haar als oudst bekende pelgrim op een voetstuk te zetten. Men hoopt haar in brons te kunnen vereeuwigen. Het streven is om dit stoutmoedige plan in 2024 te realiseren.
In het kader van dit ereblijk is ook een educatief plan in ontwikkeling. Met de scholen in de regio wil men leerstof ontwikkelen om zowel het historisch bewustzijn van het dorp als de bekendheid met Maria van Gelre vergroten.
Zie voor de plannen: www.stichtingmariavanrenkum.nl
Bedevaarten in Nederland website Meertensinstituut te Amsterdam auteurs Jacques Tersteeg en Peter Jan Margry