Marktkooplui

Van alle markten thuis...

Kees van Barneveld die zichzelf Stoffenkees noemt, was van alle markten thuis o.a. in Arnhem, Zutphen en Lochem.
"Het Woud der Verwachting" noemt hem Hofleverancier, van het Hof van Gelre welteverstaan.
Maar nu komt hij alleen nog maar in Doetinchem met zijn stoffenkraam. Hoe het zo ver kon komen...?

Markten hebben het moeilijk. Hoe meer mensen aan het werk hoe minder volk op de markt. Men kan 24 uur per dag, 7 dagen per week digitaal terecht bij lui die altijd beloven nu besteld morgen in huis. Ook lopen de kosten van een staanplaats onredelijk hoog op, vooral in steden waar de markt is geprivatiseerd. Tel uit je winst...

Stoffenkees merkt hierbij op dat de digitaal winkelende klanten geen stoffen kunnen voelen, de structuur en glans komen niet over, ook niet of het echte wol, linnen en zijde is.
Ook niet hoe een kleur er werkelijk uitziet, bij daglicht en vergeleken met elkaar. Andere kooplui vallen hem bij. Je komt er vanzelf achter dat digitaal kopen zo ideaal niet is.

Le Chevalier errant (BNF Fr. 12559, fol. 167), c. 1400-1405

Stadsontwikkeling en het ontstaan van markten gingen hand in hand

Marktkooplui en ambachtslui waren vanouds maatjes. Veel ambachtslieden verkochten hun producten op de markt. Vaak waren marktkooplui zelf de producenten van hun product. Natuurlijk waren er ook kooplieden die hun waren rechtstreeks van de makers kochten en zo een gevarieerd assortiment samenstelden, wel zo gemakkelijk voor de kopers. Het spreekwoord zegt dat het schuim van de negotie beter is dan het vet van de arbeid. Je wordt er eerder rijk van dan van hard werken als ambachtsman. Aan de andere kant is ook waar dat wie het ambacht niet kent, beter geen winkel kan beginnen. Het woord winkel in de betekenis van hoek verwijst naar een ambachtsman die zijn product in een hoek van zijn werkplaats neerzet, waar de klant iets van zijn gading kan uitzoeken. Vanzelfsprekend is het handig en verstandig dat wie een zaak begint zorgt
dat hij veel van zijn product en maakproces weet.

Evengoed moet de handelaar wiens klant koning is, als vakman zijn waren kennen,weten wat kwaliteit is, zijn naam niet op het spel zetten door ondeugdelijke producten aan de man (of vrouw) te brengen.
In de middeleeuwen krijgt een plaats stedelijke allure via zijn markt. De oudste stad van Nederland dankt er zijn naam aan: Nijmegen komt van Noviomagus, wat Nieuwe Markt betekent. Dit stadsrecht omvatte direct marktrechten. In de middeleeuwen liep dat soms anders. Soms was er al een weekmarkt voordat het stadsrecht werd verleend of andersom: aanvankelijk stadsrecht, later marktrechten. Soms is de verlening van het stadsrecht gelijk met de verlening van markt-recht gekomen. Of er is bij de verlening van het recht van jaarmarkt geen recht op weekmarkt meegenomen, zoals blijkt uit onderstaande lijst van Gelderse steden in: Repertorium van stadsrechten in Nederland, 2012.

Markten in Lochem / Zutphen en elders

In 1233 kreeg Lochem stadsrecht, in 1237 marktrecht.
Dat Lochem vóór 1284 al over 2 jaarmarkten beschikt terwijl de stad in 1312 van graaf Reinald I weer het recht van weekmarkt en tevens van jaarmarkt krijgt lijkt daarmee in tegenspraak.
Zutphen speelt in de rechtshistorie een voorname rol door Otto I, graaf van Gelre, die Zutphen tussen 1191 en 1196 stadsrechten schonk. Daarmee werd de stad de juridische moederstad van vele steden en bleef dat heel lang. Er werd een schepenbank ingesteld, die naast het bestuur van de stad ook civiele zaken (geschillen tussen burgers) en strafzaken moest behandelen. Eeuwen lang hielden op elke donderdag, ook toen al MARKTDAG, twee schepenen zitting in het stadhuis, destijds het 'Vleyshuus' geheten. Tot in de 16de eeuw behield de schepenbank de rechtspraak.

ARNHEM stadsrecht 1233 incl. weekmarkt, 1240 één (later drie) jaarmarkt(en).
DOESBURG vóór 1294 één (later 3) jaarmarkt(en) en een weekmarkt
GROENLO jaarmarkt vóór 1450
KESSEL een jaarmarkt en een weekmarkt (sinds 1312)
MAASBOMMEL een jaarmarkt en een weekmarkt (sinds 1312)
MONTFORT jaarmarkt 1294 / weekmarkt 1312
WAGENINGEN weekmarkt 1263 / jaarmarkt vóór 1294
ECHT jaarmarkt vóór 1294
Markten markeren in de Middeleeuwen het ontstaan van steden. Weekmarkten, jaarmarkten en de stichting van steden gingen hand in hand. Daar kwam de Waag, de Lakenhal en het zakkendragersgilde bij, zelfs een kraan om schepen uit te laden. Geen stad kon zonder markt. Zo'n oud voorrecht verdient meer respect.

Miniatures fl567. Conquêtes et chroniques de Charlemagne, Jean le Tavernier, enlumineur, vers 1458-1460