Roots Queen Elizabeth II

Reiken de roots van Queen Elizabeth II tot in ons middeleeuwse Gelre?

Holyrood Abdij en HolyRood House / Pleasure Palace of the Stuarts en Cannongate (hoofdstraat). Hertford schets (1544), British Library, London

BBC liet maandag 19 september 2022 via de televisie indrukwekkende beelden zien van de uitvaart van
Queen Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk. Beelden die zorgvuldig gepresenteerd werden met deskundig commentaar en nadere toelichting. Zo plaatste men unieke tradities in een historisch kader.

Op zeker moment zei iemand uit Schotland dat zelden eerder een Brits monarch in Schotland was overleden.
Of Balmoral Castle bij toeval de plaats van overlijden was? Haar voorliefde voor Balmoral was wel bekend, van daaruit naar Londen vereiste een zekere planning.

De Schotse koninklijke residentie Holyroodhouse zou onderweg naar Londen als tussenstop ingelast zijn uit respect tegenover haar voorgeslacht Stuart. Zij ging er elke zomer heen. Toen schoot ons iets te binnen!

Koning Jacobus II van Schotland, zelf een Stuart, was gehuwd met de oudste dochter van Arnold, hertog van Gelre en Katharina van Kleef. Zou het kunnen dat hun dochter Marie een voorouder is van Queen Elizabeth?

Om een lang verhaal kort te maken: JA, DAT KLOPT.

James II and Marie of Guelders, Ms. 316, f12r. Lambeth Palace Library

Jacobus II en Marie van Gelre (* 1429 Grave - +1463 Edinburgh)

Afstamming van Queen Elizabeth II

Queen Elizabeth II is de 20ste monarch in de rij na koning Jacobus II van Schotland die van hem en van Marie van Gelre afstamt.
Inclusief Jacobus II waren er vijf monarchen opeen-volgend koning van Schotland. De laatste was de onfortuinlijke Mary of Scots, die in 1586 op last van Elizabeth I is onthoofd, schuldig aan hoogverraad. Na Elizabeth I die - kinderloos - niet in de stamreeks van Elizabeth II past, volgt Jacobus VI van Schotland haar op als koning Jacobus I van Engeland. Zoon Karel I, koning van Schotland en Engeland eindigde op het schavot. Van de overige twaalf monarchen waren er nog twee koningin: Anna van Groot Brittannië en Victoria. Zij vormen samen met Mary Queen of Scots matrilineaire schakels in de patrilineaire stamreeks.
Zoals bekend was de vader van Elizabeth II niet de rechtstreekse opvolger van diens vader, maar van zijn broer Edward VIII. Toen deze afstand deed van de troon met het oog op zijn huwelijk met de gescheiden Wallis Simpson, werd Elizabeth's vader George VI koning van het Verenigd Koninkrijk.

Marie van Gelre, uitgehuwelijkt via Bourgondische hof aan Jacobus II, koning van Schotland

Marie (*1433 Grave, †1463 Edinburgh), dochter van hertog Arnold van Gelre en via haar moeder Katharina van Kleef achternicht van Philips de Goede, verbleef aan het Bourgondische hof sinds haar twaalfde. Zijn derde vrouw, Isabella van Portugal, verzorgde haar opleiding. Al in 1447 hechtte Charles VII, koning van Frankrijk, zijn goedkeuring aan het huwelijk tussen Marie en Jacobus II, koning der Schotten. Eerst sloot men een handelsverdrag, in april 1449 bezegelde men de huwelijksovereenkomst.
Philips de Goede betaalde de huwelijksgift en de overtocht naar Schotland, Isabella van Portugal heeft voor haar uitzet gezorgd. Op 12 juni vertrok het schip 4:00 uur 's morgens vanaf Sluis en bereikte dankzij gunstige wind een week later het eiland May. Zij zette voet aan wal in Schotland in Leith. In de abdij van Holyrood bij Edinburgh trouwden zij op 3 juli. Direct na de huwelijkssluiting kreeg zij haar hermelijnen mantel aan en werd gezalfd en gekroond bij het altaar.

De baar met Queen Elizabeth II had tussen Balmoral en Londen een tussenstop in Holyroodhouse. Van oorsprong was dit het gastenverblijf van de abdij.

Zo werd de dochter van hertog Arnold van Gelre en Katharina van Kleef koningin van Schotland. Op de afbeeldingen draagt zij een 'wapenrok' met leeuwen van Gelre en Gulik, in de ene hand de scepter en in de andere de distel, symbolen voor Schotland en voor de Ridderorde van de Distel.

Opschrift op de kluis van Holyrood abdij waarin sinds 1848 de bijzetting van Marie van Gelre behouden bleef.

Marie van Gelre, koningin / koningin-weduwe van Schotland, "soeverein voorzichtig / energiek"

Eliza C. Campbell (1796 - 1864), Ravenscraig Castle, Etching on paper, 1835. Scottish National Gallery Of Modern Art. Creative Commons CC by NC

Trinitiy College Kirk, Edinburgh, Schotland. Waterverf c. 1840.

Marie van Gelre heeft in Schotland veel meegemaakt. Ze kreeg zeven kinderen, doorstond belegeringen, verloor haar man toen z'n kanon ontplofte, werd regent van Schotland en bereidde haar oudste zoon voor het koningschap, laveerde tussen de elkaar bestrijdende Engelsen in de War of the Roses en moest intussen het vertrouwen van haar Raad en bisschop Kennedy zien te behouden. Ook liet zij Ravenscraig castle bouwen dat bestand zou zijn tegen artillerie, ging daar wonen en regelde huwelijken voor haar kinderen. Zij stierf in 1463, 30 jaar oud en werd in de
Trinity College Kirk in Edinburgh begraven. De kerk en het aangrenzende hofje, Trinity Hospital, zijn in 1460 door Marie

van Gelre gesticht ter nagedachtenis aan haar echtgenoot, koning Jacobus II, die in dat jaar bij de belegering van Roxburgh Castle was omgekomen. Marie van Gelre vaardigde op 25 maart 1462 het koninklijk handvest uit dat Trinity College tot fundament diende. In 1848 werd haar kist verplaatst naar een kluis in Holyrood Abbey. (afb.)

Arnold van Gelre en Katharina van Kleef

De ouders van Marie van Gelre hebben allebei tijdens hun leven getijdenboeken laten maken. Arnold van Gelre knielt voor St.Nicolaas, die ook bij Katharina van Kleef is afgebeeld. Bij het Valkhof te Nijmegen en de Schwanenburg te Kleef was een Nicolaaskapel.