Ter ere van Gouda 750 jaar Stad
Heraut Holland en Heraut Arkel brengen felicitaties over
De viering in Gouda van het 750-jarig bestaan van de stad herinnert de inwoners aan het jaar 1272. Toen gaf graaf Floris V van Holland aan deze plaats bij de Gouwe rechten waarmee de geboorteakte van de stad Gouda feitelijk gegeven was. Al verschijnt de graaf van Holland A° 2022 niet in hoogst eigen persoon, hij stuurt wel de Heraut Holland naar Gouda die zijn gelukwensen overbrengt. Dat geldt trouwens ook voor Gouda's buurman Jan V van Arkel, die zijn Heraut Hagestein zal sturen.
|
Wapenboek Gelre als samenwerkingsproject
Deze twee herauten, die van Holland en van Arkel, zijn van groot belang voor het historische verhaal dat “Het Woud der Verwachting” wil uitbeelden. Deze herauten zijn door Gerard Nijsten gesignaleerd in zijn proefschrift gewijd aan Het Hof van Gelre. Cultuur ten tijde van de hertogen uit het Gulikse en Egmondse huis (1371-1473). Zij maken deel uit van de extreme toeloop van meer dan 132 herauten naar het Gelderse Hof gedurende de regeerperiode van hertog Willem I van Gelre. Heraut Gelre Claes Heynenzoon en leden van het schilderatelier Maelwael-Van Lymborch aan de Burchtstraat in Nijmegen werkten toen samen aan het Wapenboek Gelre. Mede dankzij de informatie van die herauten werd dit Wapenboek een klassieker. |
Zowel de herauten Holland als de heraut Arkel gaan met de stoet mee. Holland is van belang vanwege de hertogin Catherina van Beieren-Holland, gehuwd met Willem I van Gelre. Arkel vanwege Johanna, Willems zuster, die met Jan V van Arkel was gehuwd. Want hun zoon Willem van Arkel was de favoriete opvolger mocht na Willem I ook zijn broer Reinald IV zonder wettig erfgenaam overlijden. Nadat Willem van Arkel in 1417 stierf zijn hun kleinzoons, Arnold en Willem van Egmond, respectievelijk als hertog en stadhouder, het gezag in Gelre gaan uitoefenen. Pijnlijk feit is dat Jan V van Arkel van 1417-1419 in Gouda gevangen!
Verder mag de Goudse wimpeldrager niet ontbreken; die de stadsvrijheid verbeeldt. Goudse burgers waren gehouden om weerbare schutters onder eigen vaan te mobiliseren als de landsheer om een heervaart vroeg. |
|
ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE
CHRONIQUE DES COMTES DE HOLLANDE DEPUIS LES ORIGINES JUSQUE 1415 De Gelderse heraut Hendrik van Heessel (†1470) schreef een kroniek over de graven van Holland. Wim van Anrooij ontdekte dit manuscript in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience te Antwerpen en maakte dit in 2009 bekend. Van Heessel was bij de keizer in dienst en ook bij Filips de Goede, hertog van Bourgondië, de stichter van de Orde van het Gulden Vlies. Opmerkelijk onderdeel zijn 24 portretten van de graven van Holland, van de 10de eeuw tot en met Jacoba van Beieren, die in 1428 aftrad. De pentekeningen zijn de oudste afbeeldingen van deze figuren, gemaakt in 1456 aan het Haagse Binnenhof. Inmiddels verdwenen houten beelden dienden als bron van inspiratie. 
|
Boven: Floris V door de heraut Hendrik van Heessel. Links: Hendrik van Heessel, wapens van Beieren, Holland, Holland-Henegouwen en Frankrijk. Midden gekwartierd H-H met Beieren
|
|
Een defilé van herauten
Gedurende de regeerperiode van Willem I van Gelre waren aan het Gelderse hof 132 maal herauten te gast, o.a. uit het Nederrijngebied, Holland, Zeeland en Henegouwen, het Heilige Roomse Rijk, Engeland, Schotland, Frankrijk, Italië, Spanje, Hongarije en veel andere landen (Het Hof van Gelre, bijlage XII, p.409). Dat waren tussen 1379-1390 al 90 herauten, gevolgd door 42 herauten in de jaren 1390-1400. In ruim 20 jaar tijd welgeteld 132 herauten tegenover slechts 37 herauten in de daarop volgende vijftig jaar toen zijn opvolgers als hertog van Gelre in functie het bewind over Gelre uitoefenden. Nu blijkt uit de bijlage in Het Hof van Gelre dat het jaar 1401 niet is meegenomen bij de 132 herauten die in de rekeningen zijn vermeld. Dit was het laatste jaar dat Willem leefde; hij stierf op 16 februari 1402. In dat jaar kunnen ook nog herauten langs geweest zijn. Heraut Gelre Claes Heynenzoon trad in 1403 als Heraut Beyeren in Holland in dienst. 
Herauten Gelre & Gulik in dienst van Willem I, hertog van Gelre en Gulik.
Heraut Beyeren ontbreekt
Hertog Albrecht van Beieren, schoonpapa van Willem stuurde als graaf van Holland, Zeeland, Henegouwen, drie maal een Heraut Holland naar Gelre: Lutenborch in 1387; Hagart in 1388/89; Vryeslant in 1396. Maar de komst van de Heraut Beyeren (afb. rechts) is niet opgetekend. Van de Heraut Holland bleef in Wenen in het Kunsthistorisch Museum de tabberd nog bewaard. |
Tenslotte publiceerde Nijsten de (ambts-)namen van
31 herauten die hij aantrof in rekeningen en dergelijke bronnen. Slechts vier ervan kwamen na het overlijden van Willem I langs, onder andere de heraut Arkel, Hagestein geheten. De overige 27 hebben Nijmegen tijdens de regeerperiode van Willem bezocht. Hun rol bij de totstandkoming van het Wapenboek Gelre dient nader onderzocht te worden. Wat zou hun rol geweest kunnen zijn? Het ligt voor de hand ligt dat zij aan het Wapenboek Gelre een bijdrage leverden. Niet zozeer aan het schilderwerk, als wel door namen te noemen van de vazallen van de talrijke landsheren, in de juiste rangorde en het mondeling e/o schriftelijk beschrijven van de wapens c.a. Dus gewoon het delen van al hun kennis als heraut, opgedaan bij toernooien, veldslagen en Blijde Incomsten en kennis uit andere al bestaande wapenboeken. Nader onderzoek kan nieuwe inzichten opleveren. In dit verband is de samenstelling van het Wapenboek Beyeren ook leerzaam, waarin de wapens uit vier veldslagen zijn afgebeeld, gereed in 1404. 
Het blauw (azuur) en wit (zilver) diamant patroon van het wapen van Beieren dateert uit de 13de eeuw, was oorspronkelijk van de graaf van Bogen en werd in 1242 door het Huis Wittelsbach overgenomen.
De heraut Beieren Jörg Rügen draagt een volkskroon en een witte baton, c.1510. Oostenrijkse Nationale Bibliotheek, Cod. 2936, Part 2, fol 11v.
|
Wapenrok of tabberd van de heraut Holland-Henegouwen, 16de eeuw, Kunsthistorisch Museum, Wenen