Het testament - Margriet van Male opvolger de jure van hertogin Johanna van Brabant
Een select gezelschap kerkelijke en wereldlijke hoogwaardigheidsbekleders omringt het staatsiebed met baldakijn waarop een vorstin ligt. Vooraan vlnr: paus, keizer, koning en koningin. Achter het bed: kardinaal, bisschop in blauwe koorkap, daarachter twee kanunniken, de eerste met een almuis, de tweede met de solideo op het hoofd. Rechts Franciscaan, Dominicaan, Claris, hofdame en Marguerite de Male. Herkomst onbekend.
Johanna hertogin van Brabant en Limburg kiest haar opvolger / erfgenaam
Margaretha van Brabant - Gravin van Vlaanderen. Bayerisches Nationalmuseum 00108689
|
De bron van deze miniatuur van de dame in blauw onder een baldakijn is helaas nog onbekend. Een intrigerende voorstelling. Het is zeker geen sterfbed maar het staatsiebed van deze vorstin, hoewel ze lang niet meer de jongste is. De aanwezige gasten vormen een select gezelschap: vlnr vooraan paus, keizer, koning, koningin. Achter het bed: vlnr kardinaal, bisschop, Franciscaan, Dominicaan, daarachter een Claris en twee kanunniken waarvan de eerste met een almuis, de ander met een solideo op het hoofd. Vooraan rechts in het groen de sleutelfiguur met hofdame. Zij kan gezien worden als de tweede hoofdrolspeler in dit ensemble. Zij is in het groen gekleed, heraldisch een vrij zeldzame kleur. Die kleur matcht met de portfolio in de linkerhand van de vorstin waar deze met haar rechterhand naar wijst. Het lijkt een historisch moment. Toch zal deze gebeurtenis niet zo hebben plaatsgevonden. Wel schuilen in de enscenering elementen die tot herkenning leiden. Essentieel voor de identificatie van de jongedame zijn zowel kleur als modebeeld van haar uiterlijke verschijning. Datering en plaatsing en ook de ruimtelijke vormgeving, stoffering en inrichting leveren bouwstenen voor de duiding. Dit alles overwegende kijken we in dat geval naar Johanna van Brabant op het staatsiebed en haar nicht Margriet van Male aan het voeteneind. Deze jongedame kan als erfgenaam van titels en van de rechtsgebieden beschouwd worden waarover Johanna op het staatsiebed beschikt. Het illustere gezelschap eromheen was van de (beoogde) erflating op de hoogte.
|
|
Gebleken is dat hertogin Johanna in juni 1396 inderdaad een aanzienlijke stoet hoogwaardigheidsbekleders in Compiègne ontvangen heeft. Daar schonk zij haar nicht Margriet van Male en neef Filips de Stoute de soevereiniteit en de landen van het hertogdom Limburg de jure. Margriet is haar tante opgevolgd. Johanna erkende Antoine van Bourgogne, zoon van Margriet, als erfgenaam. Johanna voerde oorlog tegen de hertogdommen Gelre en Gulik. Mochten die vijanden bedenken om haar erflating te betwisten dan stond dit gezelschap garant om aan haar wens te voldoen. Onder de aanwezigen waren de koning en koningin van Frankrijk, de bisschop van Arras, de hertog en hertogin van Bourgogne, de gravin van Oostervant enz.*) Paus
en keizer ontbraken, maar zijn wel op de hoogte gebracht van deze overdracht. Marguerite de Male, gravin van Vlaanderen en France-Comté, hertogin van Brabant en Limburg |
|
*) Fritz Quicke, Itinéraire de Jeanne, duchesse de Brabant, Limbourg et de Luxembourg (1383-1404). p.207
Vanwaar dat groen?
Sinopel of vert, heraldische naam voor groen, is in de middeleeuwen spaarzaam toegepast. Maar wanneer we iets dieper graven komen we in de stamboom van de Bourgondiërs graaf Otto I tegen. In de kathedraal van Besançon staat graaf Otto I als muurschildering in een wapenrok van groen, beladen met een gouden leeuw en blokjes. Hij was de 4e zoon van keizer Frederik Barbarossa en gravin Beatrix I van Bourgondië. Hij erfde het vrijgraafschap Bourgondië na de dood van zijn vader (1190). Al kreeg hij daardoor meteen vijanden op zijn nek, die hem dit betwistten. Daar liep het niet goed mee af. Zelf legde hij in 1200 ook het loodje.
|
Links: Margareta van Male en Filips de Stoute Boven: Vloertegels Tour Jean sans Peur, enig behouden deel van het Hôtel de Bourgogne in Parijs, met diverse symbolen oa de margriet ref. naar moeder Margaretha van Vlaanderen opgraving 1877 (2)
Otho I graaf van Bourgogne, muurschildering kathedraal van Besançon
|
Margaretha van Male, gravin van Vlaanderen en Filips van Bourgondië, glas-in-lood raam, Gravenkapel Kortrijk. Groene papegaai!
Niettemin blijkt de kleur bijna 200 jaar later bij Margaretha van Male favoriet. Zelfs in haar garderobe zijn de wanden groen geschilderd en met de initialen versierd van Margaretha en Philippe (Filips de Stoute).
Mogelijk dankzij Johan Maelwael. |