- Nieuws
- Welkom
- Het Woud
-
Ambachten
- Alchemist
- Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
- Bandweven >
- Bier brouwen
- Bode >
- Bontwerker >
- Boog maken
- Borduurwerk >
- Bourrelet maken
- Breien >
- Couvre-chef maken
- Drievingerwant
- Geneeskruiden
- Hoeden maken >
- Hout bewerken >
- Juwelier >
- Kaartweven
- Koperslager >
- Lantaarnmaker
- Leerwerk >
- losse mouwen
- Maliënmaker
- Mandenmaker
- Marktkooplui
- Ondergoed
- Pottenbakker >
- Riemensnijder
- Schilder
- Schoenmaker >
- Schrijver
- Tekenaar met zilverstift
- Tenten maken
- Torenblazer
- Trippenmaker
- Tuigenmaker >
- Wapensmid >
- Weven
- Wol verven
- Ark van Noach
-
Erfgoedbreed
- Aaltense Goor
- Achterhoekse vlag
- Buitenmuseum Lochem
- Cruydthof Ammersoyen
- Emilie und Hans Stratmans Stiftung
- Ere wie ere toekomt
- Heggenvlechters
- Heroïsche heilige
- Icoonlandschap 4
- Klooster Sibculo
- Kracht van kronieken
- Kroonluchter top 100
- Kruidentuin Stein
- Middeleeuwen in scherven
- Nijenbeek kasteelruïne
- Paradijstuin
- Roots of the Queen
- Stad Staverden
- De Hoge Berg, Texel
- De rode ridder
- De eenhoorn achterna
- Wapenkamer Ammersoyen
- Wapentableau
- Erepodium Maelwael
- Evenementenarchief
- Gouda 750 jaar Stad
- Getijdenboek
- Hertog Willem
- Historie van Gelre
-
Maelwael Lymborch
- Beeldtaal
- Crécy 1346
- Cryptisch schrift >
- Driekoningen
- Gebarentaal
- Gebr.van Lymborch
- Grassi's schetsboek
- Gulzigheid
- Handschoenen
- Hernoemd tot Van Lymborch
- Kindermoord
- Koudste maand
- Maand van Mars
- 1 Mei - lenterit
- Muzikaal onthaal
- Nieuwjaarsdag
- Nijmegen ca. 1400
- Paard en mens
- Pelgrimskruik
- Profiel-portretten
- Sergent d'armes.
- sprekende kleuren
- Steenbok
- toernooischild
- Valkenjacht vlnr
- Veelzijdige paarden
- Wanten
-
Maria van Gelre
- Jaarboek Kostuum 2019
- Biografie Marie d'Harcourt
- Ceintuur geborduurd
- Bruidsschat op de pof
- Eelt op je knieën
- Eerste Kerstdag
- Engelen bij Maria
- Gebedenboek Maria van Gelre
- Hand van de meester
- Hermelijn
- Hofmakerij in Gelre
- Hortus conclusus
- Houppelande
- Houppelande ontleed
- Imitatio Mariae
- Mariabeeld Renkum >
- Maria van Gelre on tour >
- Maria van Gelre's ceintuur
- Maria van Gelre's kerkschat
- Maria van Gelre's gordel
- Onder de loep nemen
- Paard en tuig
- Parel symboliek
- Pluim op je hoed
- Reinald IV
- Riem onder het hart
- Rozet van parels
- Ten voeten uit
- Zo blank als sneeuw
- Media
-
Onderzoek
- bellenville ook gelders
- Charles d'Orléans >
- DNA & eiwit research
- DNA / eiwit research 2
- Donor onbekend
- Elburg ideaalstad
- Festina lente
- Gouden zegel Karel IV
- Handgebaar
- Het Middeleeuwse Banket
- honi soit qui mal y pense
- In amazonezit
- Kroniek van Froissart
- Laudate
- Maria van Brabant
- Meisje met de parel
- Herder met hoorn
- Midwinterhoorn
- Sint Nicolaas
- Stekeligheden
- Vlindermadonna van dichtbij
- Vorstelijke bontmuts
- Vroom keramiek
- Wat een kers niet vermag
- Personages
- Projecten 2005-22
-
Publicaties
- Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
- Edelman Bedelman
- De gebroeders Van Limburg
- Guillaume Machaut
- Grondleggers schilderkunst
- De hand van de meester
- Jaarboek 2023
- Jaarboek Gelre CXI
- Kastelen in Gelderland
- Maelwael Van Lymborch
- The making of... Magazine 600
- Maria van Gelre 1380-1429
- Middeleeuws koken >
- Negen Besten
- Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
- Stoute schoenen
- Het verleden op je bord
- Het Woud der Verwachting
- Ridders van Gelre >
- Symbolen van Gelre
- Valkenjacht
- Voor het noenmaal..
- Donateur worden
- Contact
- Nieuwsbrief
Zwemmers op het augustusblad
Adel bij de valkenjacht terwijl het volk verkoeling zoekt in het water
Graanoogst en verkoeling
Ons lijkt het vanzelfsprekend om na gedane arbeid in de hitte van de dag verkoeling te zoeken in het water. Maar als je weet dat in de talloze kalenders die in de Middeleeuwen het licht zagen deze de enige is waarin zwemmers en baders figureren in de maand augustus, dan is er wel iets bijzonders aan de hand. Frederick II von Hauhenstaufen, de keizer die aan de Valkenjacht een zeldzaam boek heeft gewijd, zorgde ook voor een boek waarin de heilzame uitwerking van het baden is beschreven. Uit twee verschillende edities van zijn boek zijn hieronder twee verschillende miniaturen te zien. Maar let op, mannen en vrouwen gaan apart in bad. Of gemengd zwemmen niet zijn bedoeling was? |
De breking van het licht in het water
Bij de valkenjacht op het augustusblad in de kalender van de Gebroeders van Lymborch zijn zowel vrouwen als mannen te zien. Uniek is de breking van het licht in het water. Sommige auteurs menen dat zij bij de graanoogst hebben geholpen en op die manier van de kriebels van het stro willen afkomen. In de loop van de 15de-16de eeuw ziet men stedelijke badhuizen afgebeeld, waar zowel naakte mannen als vrouwen in badkuipen lekkere hapjes krijgen voorgeschoteld, die ook zin lijken te hebben in wat anders. De fontein van de eeuwige jeugd gunt ons weer een andere kijk op de middeleeuwse denkwijze, waar het gaat het om weder geboren worden in een hemelse sfeer. |
Links: Miniatuur uit de Codex in Rome, De Balneis Puteolanis MS 1474 Biblioteca Angelica de Rome.
|
Rechts: Miniatuur uit de Codex in Parijs. Petrus de Ebulo, De balneis.BnF, Latin 8161
|
N.N. De fontein van de wedergeboorte, fresco, 1411-1416. Château de la Manta (Saluzzo), Italie [D.R.]
De valkenjacht, adellijk tijdverdrijf van de middeleeuwen bij uitstek
Sinds 2010 staat de valkenjacht geregistreerd op de Unesco Werelderfgoedlijst, maar deze jachtmethode is al duizenden jaren oud.
Steppevolkeren in Centraal-Azië zijn lang voor het begin van de jaartelling begonnen om roofvogels af te richten om op klein wild te jagen op de uitgestrekte vlakten. Daar was men al eerder zeer bedreven in het jagen te paard op groot wild. De jachtmethode om met roofvogels op klein wild te jagen, bereikte vanuit Centraal-Azië eenvoudig Klein-Azië en Noord-Afrika en vervolgens in de derde eeuw voor Christus ook het vasteland van Europa. Niettemin bleef het jagen op klein wild in Europa nog heel lang een zaak van jagers met honden. |
Toen de kruistochten naar het Nabije Oosten leidden tot de verovering van Jeruzalem en de stichting van een nieuw koninkrijk in het Heilig Land, volgde men naar Oosters voorbeeld de valkenjacht. Keizer Frederik II van Hohenstaufen wijdde er het boek aan De venandi cum avibus dat helaas wel verloren ging in 1248, maar zijn zoon Manfred zorgde voor een kopie, dat nog altijd bestaat.
|
Vorstelijk tijdverdrijf
In de middeleeuwen groeide de valkenjacht uit tot een exclusieve sport voor de adel, die aan strenge regels was gebonden. Elke roofvogelsoort zou voorbehouden zijn aan hoe hoog een vorst in de hiërarchie geplaatst was. De allerhoogsten mochten jagen met een adelaar, gevolgd door haviken, vervolgens diverse valken en tenslotte hoorde de kleinste roofvogel, het smelleken, thuis op de gehandschoende hand van een jonkvrouw. |
Valkenier vorstelijk betaald
De valkenjacht en alles eromheen groeide uit tot een ware rage. Zo liet menig vorst een riant valkenverblijf bouwen om de valkeniers en hun vogels te huisvesten. Valkeniers voor de opfok en het trainen van de valken waren goedbetaalde krachten. Vorsten en vorstinnen lieten zich op zegels met valken vereeuwigen. Ook op miniaturen, op panelen en wandtapijten is het tafereel van de valkenjacht een welbekend fenomeen. |
Hoogtij voor de valkenjacht
|
Afname valkenjacht
|
Valkeniers meenden dat een grotere vogel meer zou vangen. Er werd dus ook gejaagd met adelaars. Maar de slechtvalk is veel sneller. Zijn populariteit steeg. Adelaars raakten in onbruik. Men kende ook de uil als afgerichte jager. Het spreekwoord: Elk meent zijn uil een valk te zijn, herinnert daar nog aan. Jagers ze als lokvogel mee op jacht. De uil trok aandacht van kraaien en eksters, die de uil probeerden te plagen. Hierop vloog de slechtvalk uit, die snel korte metten maakte met de andere vogels.
|
Door verschillende oorzaken is de valkenjacht een redelijk zeldzame vorm van jacht geworden. Toename van het gebruik van geweren en buksen verminderde de behoefte aan jachtdieren. Door de Franse Revolutie raakte het jachtrecht zijn exclusiviteit kwijt. Tevens heeft de verdergaande intensivering van de landbouw naast verstedelijking en aanleg van het wegennet het landschap vooral na de Industriële Revolutie enorm veranderd. Aaneengesloten landbouw- en natuur-gebieden waar valkenjacht mogelijk is, zijn zeldzaam.
|
Erfgoedlijst Unesco
Als er nog serieus met valken wordt gejaagd, gaat het bijvoorbeeld om de risico's van overlast van meeuwen, duiven en kraaiachtigen op vliegvelden in de monumentensteden te beperken. Daarnaast is er vanuit historische interesse oprechte belangstelling van publiek voor de verrichtingen van de valkenier die respectvol omgaat met zijn kostbare vogels. |
Immaterieel erfgoed
Om ervoor te zorgen dat deze bijzondere kunst van het jagen met vogels toch behouden blijft, hebben dragers van dit immaterieel erfgoed ervoor gezorgd dat deze traditie sinds 2010 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO is bijgeschreven. Door een uitgekiend zorgplan maakt men wereldwijd serieus werk om dit erfgoed voor uitsterven te behoeden. |