Bandweven

De Meester van het Getijdenboek van Katharina van Kleef wist zich van zijn tijdgenoten / boekverluchters op onnavolgbare wijze te onderscheiden. Dit huiselijk interieur is een schitterend voorbeeld.

Maria weeft een band...

In het Getijdenboek van Katharina van Kleef biedt een huiselijk tafereel met Maria, Jozef en het Kind Jezus een bijzonder inkijkje in de Middeleeuwen.
Maria is aan het bandweven, Jozef de timmerman bewerkt een eind hout; huiskamer en werkplaats zijn één. Het Kind in zijn looprek met wieltjes zet zijn eerste pasjes en heeft kennelijk al praatjes, getuige de tekst op de banderol, die zich ontrolt. Wat de kleine staat te verkondigen, heeft onze Minderbroeder ons gemeld: Ego sum consolationem tuum - ik ben uw troost. Dat Maria kon bandweven staat niet in het Evangelie, maar bewijst dat dit nuttige handwerk in de Middeleeuwen al bestond. De goede verstaander
snapt de verborgen boodschap: Wie aan het werk is, zondigt niet, want ledigheid is des duivels oorkussen.
De Meester van Katharina van Kleef op zijn best.

De halsopening van deze jurk is met een smal geweven bandje afgebiesd. De brede ceintuur van dikkere wol is functioneel en tevens versiering.

Middeleeuws gobelin met een meisje en een bandweefraam en klosjes met diverse kleuren draad.

Hier is de ceintuur van een iets fijnere wol geweven. Zo'n ceintuur kan onder meer dienen om een tasje, naaigerei of iets dergelijks aan te hangen.

De bandweefster vertelt hoe het weven met een weefkam in zijn werk gaat

De banden die ik nu geweven heb zijn alle drie van wol. Bij het inrijgen van de weefkam wordt meestal in spiegelbeeld gewerkt.
De kettingdraden bepalen het patroon: de kettingdraden zijn in verschillende kleuren. De inslag is in één kleur. De inslag wordt stevig aangetrokken en ook nog aangeslagen, waardoor deze kettingdraden dicht tegen elkaar aan komen te liggen. Hoe steviger geweven, hoe slijtvaster de band.

Ik draag al jaren dezelfde geweven schoenveters, uiteraard niet van wol, maar die zijn nog altijd niet doorgesleten na zoveel tijd.
Het is mogelijk om figuren in te weven door draden bij de inslag op te nemen. Letters bijvoorbeeld waren in de Middeleeuwen heel populair. De dikte van de wol en het aantal kettingdraden bepalen de breedte en de dikte van de band.

De band met rood-wit aan de zijkant (zie foto rechts) is bedoeld als ceintuur bij een eenvoudige jurk. De band van iets dikkere wol (zie foto links) kan ook voor dit doel bestemd worden. De derde band is van dunnere wol en iets smaller. Die kan goed gebruikt worden om kleding mee af te biezen, zoals in beide foto's is afgebeeld rondom de halsopening van de jurk (die in de maak is).

Maar banden kunnen ook gebruikt worden voor het dragen van waterkruiken, het vastsnoeren van spullen, als draagbanden van een rieten mand op de rug van een marskramer. Zij zijn bruikbaar
als hengsels, kousenbanden, bandjes om iets aan de riem te hangen zoals een tasje, beursje of buidel, muziekinstrumenten, een sleutel en zelfs gereedschap. In de Middeleeuwen had men immers geen zakken in de kleding.

Weefkam van hoorn, bodemvondst uit Gotland, Zweden, 1100-1500. Coll. Statens Historiska Museet, Stockholm