windhond

Hazewindhond kan bogen op een prestigieus voorgeslacht

Kiki - onze hazewindhond geliefd in de Oudheid en in de Middeleeuwen

Jacqueline Poot met haar hazewindhond (greyhound) Kiki voor kasteel De Doornenburg / foto Ton Rothengatter, 2023

Greyhound, Myth tombs, Egypte

Grafschilderingen, inscripties en fysiek bewijs geven aan dat Egyptenaren hondenrassen als de basenji, saluki of windhond gebruikten om vee te hoeden. Het belang van honden in het oude Egypte bleek wel toen in 2015
in de catacomben van Caïro loodgieterswerk gedaan moest worden; onderzoekers ontdekten bijna 8 miljoen mummies van dieren, hoofdzakelijk honden. Anubis, god van de zielen, werd als jakhals afgebeeld, al lijkt die op de hazewindhond, los van de staande oren.

Rijksmuseum van Oudheden bezit windhond

Toen de Romeinen in de eerste drie eeuwen van onze jaartelling de baas waren in wat nu Nederland heet, lag in Voorburg-west Municipium Aelium Cananefatium.
Het had net als Nijmegen van de Romeinen stadsrecht gekregen. De eerste hoogleraar archeologie ter wereld
Caspar Reuvens begon er in 1827 zijn eerste opgraving. Vondsten gingen naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, o,a. deze bronzen hazewindhond. Click hier:

Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bezit een bronzen hazewindhond Romeinse bodemvondst, 50-250 na Chr.

Levendig mozaïek met hazewindhonden in het Grote Keizerlijke Paleis van Constantinopel

Het Grote Paleis van Constantinopel is sinds de bouw in 330 na Chr. ruim 800 jaar door Byzantijnse keizers bewoond. Na de val van de stad in 1453 werd het een puinhoop. Daar staat nu de Blauwe Moskee. Maar niet alles ging verloren. Opgravingen brachten schitterende mozaïeken aan het licht die de vloeren en muren van het paleis versierden, nu te zien in het Mozaïekmuseum van het Grote Paleis in Constantinopel.

Hazewindhonden en een haas. Mozaïekmuseum van het Grote Paleis

Kiki mocht meedoen als figurant in de film die hopelijk volgend jaar op tv te zien zal zijn

Kiki, de hazewindhond, in gezelschap van twee adellijke hofdames / foto © Rianet Knevel, 2023

In 2022 beleefde Kiki haar vuurdoop bij de levende geschiedenis groep "Het Woud der Verwachting". Zij liep mee in de stoet bij Gouda 750 jaar Stad, was bij het Gebroeders van Lymborch Festival en figureerde laatst ook nog in de film die hopelijk in 2024 via een tv-serie het grote publiek kan bereiken en landelijk bekend worden.
Dit hondenras was rond 1400 populair bij de elite zoals blijkt uit het werk van de gebroeders van Lymborch. De context kan divers zijn, zo blijkt uit de diaserie hierna. Naast drie miniaturen van de gebroeders Van Lymborch met de hazewindhond, is de vierde van de meester van de Cité des dames, ca. 1405. Christine de Pisan offreert hier haar boek aan koningin Isabeau van Frankrijk waar ook haar hazewindhond bij is. Fig.5 / Dubbelhuwelijk van Kamerijk 12 april 1385. Dit versterkte de band van het huis Bourgogne van Filips de Stoute met het huis Wittelsbach van Albrecht van Beieren, graaf van Holland. Zeeland en Henegouwen. Hier personifieert de hazewindhond trouw, symbool voor het huwelijk dat in de kunst eindeloos werd herhaald. Fig.6 / het hondje verwelkomt als eerste koningin Isabella van Engeland die haar broer Charles IV van Frankrijk om hulp komt vragen nu haar huwelijk met Eduard II ontspoord is. Met zijn dekje bezaaid met Franse lelies bewijst het hondje dat ze aan het goede adres is. Al heeft haar man Isabella bedrogen, haar broer blijft haar vertrouwen en steunt haar in haar strijd om de troon voor haar zoon.

Hazewindhond verbeeld door tijdgenoten van de gebr. Van Lymborch

Giovannino de' Grassi (Milaan 1350-1398) hofschilder van Giangaleazzo Visconti / Jean de Berry's zwager. Schets hazewindhond en brak.

Het geheim van de kaarsenkroon / De Jeruzalemluchter in Zutphen

Hazewindhond in de Jeruzalem-luchter

In de rand van de kaarsenkroon in Zutphen speelt de hazewindhond in de allegorische eenhoornjacht een rol. In die rol is hij te zien op veel restanten van altaarstukken en wandkleden uit de periode 1350-1550. De jongste publicatie van Aartje Bos-Oskam meldt hierover het volgende:
"We herkennen de dieren. Dezelfde soorten jachthonden worden nog steeds bij de jacht gebruikt. We zien een speurhond het spoor van wild voor die dag zoeken. Er rennen brakken met hun neus aan de grond. Ze kunnen het spoor tijdenlang volgen en het gezochte dier doodmoe maken. En we zien windhonden die op hun lange, ranke poten een snelle sprint kunnen trekken om het dier tot stilstand te dwingen en in te sluiten voor de jager." (p.41)

Aartje Bos-Oskam bij de kaarsenkroon van Zutphense (±1400)

Gemeentewapens beladen met windhond 

Hoe komen deze plaatsen aan een windhond in hun wapen?

Gemeentewapen van Winterswijk

Gemeentewapen van Ruurlo

Wapen van Acquoy - niet geregistreerd

Winterswijk

Het wapen van Winterswijk werd verleend volgens de aanvraag van 30 januari 1815. Ook is er een kroon aangevraagd en in het register opgenomen, maar niet beschreven.
De oorspronkelijke kleur behoort azuur te zijn, zoals te zien is op een vaandel uit 1748. Hoe Winterswijk aan dit wapen komt is echter niet bekend.

Ruurlo

De windhond als wapenfiguur voor Ruurlo is afgeleid van het wapen van het geslacht Roderlo dat voor de 15de eeuw het kasteel Ruurlo bewoonde. Dit wapen toonde ook een springende windhond van sabel = zwart in goud. Volgens zeggen werd volgens het geldende jachtrecht in de wintermaanden in het bevroren veengebied op hazen gejaagd.

Acquoy

Acquoy werd door de Heer van Arkel beschermd tegen een vijand. Die kwam 's nachts stiekem kijken hoeveel manschappen daar gelegerd waren. Een windhond hoorde hen en sloeg aan. Zo werd de nachtelijke patrouille onderschept en ontkwam Acquoy aan een overval. Uit respect en als dank zijn het wapen van Arkel en de windhond op het wapenschild van Acquoy verenigd.

Hazewindhond bij het Tableau de la Troupe van Het Woud der Verwachting / Jacqueline Poot

Kiki's CV

Kiki is een greyhound teef van 6 jaar oud. Ze kwam in 2020 bij ons wonen. Daarvoor woonde ze op de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht, waar ze zeg maar 'lotus medewerker' was. Dat wil zeggen dat studenten diergeneeskunde met Kiki en haar kennelgenoten oefenden in het onderzoeken van een hond (dus naar hart en longen luisteren, onderzoeken van de gewrichten etc.). Daarnaast was en is Kiki bloeddonor. Windhonden zijn namelijk 'volbloeden', net zoals volbloedpaarden hebben ze relatief meer bloed (per kilo lichaamsgewicht) dan andere rassen, en dat komt natuurlijk goed van pas als je graag sprintjes trekt achter een haas aan. Naast korte en heel snelle sprintjes trekken heeft Kiki twee andere hobby's: eten en liggen.

In Amerika hebben deze honden vanwege de topsnelheid van 70km/uur (= 44mph) en hun luiheid de bijnaam '40 mph couch potato'. Ik kan het niet beter uitdrukken, het is ongelofelijk hoe een dier met zo weinig activiteit zo'n goddelijk gespierd lichaam kan hebben.
In de oude afbeeldingen herkennen wij duidelijk het gedrag en de houding van windhonden, ze zijn wat dat betreft best typisch en dat is blijkbaar al eeuwen zo. Overigens heeft Kiki sinds kort ook zo'n mooie blauwe cape als op afbeelding 5! Ook in onze tijd is de windhond onderwerp in de kunst, wij vinden bijvoorbeeld de cartoons van Rich Skipworth over zijn greyhounds heel grappig en herkenbaar. Als je je afvraagt of een windhond iets voor jou is, moet je misschien eerst eens één van zijn boekjes lezen.