Riemen snijden
't Is goed riemen snijden uit andermans leer
Dietmar van Ast vermomd als riemen- en tassenverkoper meldt zich bij de slotvrouwe met verleidelijk mooie waren. Afbeelding uit de Codex Manesse, handschrift ontstaan in Zürich 1305 - 1340. Universitätsbibliothek Heidelberg, Cod. Pal. germ.848, fol. 64r.
|
Dat leer kostbaar was, blijkt wel uit dit spreekwoord. Met andere woorden: als het jouw eigendom niet is, kun je er royaal mee omspringen. Uit bodemvondsten komen riemen tevoorschijn van slechts 0,7 cm breed. Goed om te weten als je mensen afgebeeld ziet met een onmatig brede riem in middeleeuwse miniaturen. Wie het breed heeft, laat het breed hangen blijkt dan opeens een zeer toepasselijk spreekwoord! Zowel vrouwen als mannen droegen een riem over hun kleding. Rond 1400 droegen de mannen de riem rond hun heupen, dames boven de buik en onder de borsten Er hing heel wat aan, want broekzakken waren nog niet in de mode. Mannen hadden bredere riemen dan vrouwen. Een ridder moest er zijn zwaard aan hangen en zijn dolk, die beide in een schede van leer staken. Een tas was voor iedereen onmisbaar. Dames hingen aan hun smalle riemen een aumonière en een mes, naaigerei vond er een plek. Hoe mooier de riem hoe deftiger de dame. In plaats van een riem konden zij eventueel een geweven band dragen. Op deze website is aan bandweven een pagina gewijd. Riemen en halsbanden waren nodig voor de honden, terwijl zowel paarden als ezels werden betuigd. |
|
Leerbewerking omvatte tal van beroepen
Een riem maakt men van leer. Door de huid van een dier, meestal van hoornvee, te ontharen, vleesresten te verwijderen en de huid vervolgens te looien, ontstaat leer. Het vak van leerlooier was destijds een apart vak. Van leer kan men van alles maken: hondenhalsbanden, 
Riemensnijder, bladzijde in handschrift Neurenberg, Hausbuch der Nürnberger Zwölfbrüderstiftung, Mendel I. Coll. Stadtbibliothek Nürnberg
|
schoenen, tassen, riemen, tuig, zadels, enzovoort.
Elk product kent zijn eigen ambachts-man. Iedere bewerking vereist het nodige vakmanschap. Er is een tuig - en zadelmaker, een schoenmaker en er is een tassenmaker. Arbeidsdeling in de Middeleeuwen ging heel ver. Bekend zijn naast de riemensnijder ook de beslagmaker, de gespenmaker etc. 
Tassenmaker gespecialiseerd in nierbeurzen, handschrift Neurenberg, Hausbuch der Nürnberger Zwölfbrüderstiftung, Mendel I. Coll. Stadtbibliothek Nürnberg
|
|
Paardentuig maken en beslaan
De betuiging van paarden die landbouwwerktuigen, een kar, een koets of wagen moeten trekken, vereist maatwerk. Geen paard is exact gelijk. Door riemen te vergespen kan men op verschillende paarden hetzelfde tuig gebruiken, maar wie doorgaat tot het laatste gat loopt risico's in geval van een calamiteit. 
Beslager van paardentuig Lienhard, bladzijde uit handschrift Neurenberg, Hausbuch der Nürnberger Zwölfbrüderstiftung, Mendel I, ca. 1425, Amb.317.2, f. 14r. Stadtbibliothek Nürnberg
|
Buidels, tassen en beurzen
We zien bij de tassenmaker één type tas afgebeeld, die veel van een buidel heeft, terwijl andere tassenmakers zich kennelijk hebben gespecialiseerd in zogenaamde nierbeurzen. Dat deze specialisatie serieus zo ver was doorgevoerd, blijkt uit het Hausbuch der Nürnberger Zwölfbrüderstiftungen met een scala aan variëteiten. 
Tassenmaker, bladzijde in handschrift Neurenberg, Hausbuch der Nürnberger Zwölfbrüderstiftung, Mendel I. Coll. Stadtbibliothek Nürnberg
|
Marktkooplui in Florence (1360 - 1370)
|
Niet alleen ambachtslui specialiseerden zich. Ook de handelaren in producten blijken zich te specialiseren. Een handschrift uit Florence (1360 - 1370) geeft een prachtig overzicht van specialismen. We zien een marktkraam met groente en fruit, van wapentuig en smeedwerk, van stoffen, van pelzen en huiden. Kortom handel zoals tegenwoordig nog op markten te koop is, al verdwijnt er in de loop der tijden van alles. Florence is de stad die zijn naam gaf aan een bepaalde munteenheid, de florijn, die in Europa populair werd. Tot voor kort gebruikten wij als teken voor de gulden - oorspronkelijk van goud - de letter ƒ van florijn. Het maakt duidelijk dat in plaats van ruilhandel, de handel floreerde bij het toenemende gebruik van muntgeld! |
Arte degli orafi e di Por Santa Maria - MS Ricc. 2526 (Libro delle Gabelle), 1360-1370; Biblioteca Riccardiana, Firenze, Italia
|
Riembeslager Seytz Gürtler, pagina in handschrift Neurenberg, Hausbuch der Nürnberger Zölfbrüderstifting, Mendel I, ca. 1425, Amb.317.2, f.27r. Coll. Stadtbibliothek Nürnberg
|
Eigenhandig oplossen
Hoewel er via internet een ruime sortering leerwerk voorhanden is, trekken de medewerkers van het atelier van Het Woud der Verwachting liever zelf van leer. Prachtig staaltjes van ambachtelijk werk zijn al eerder geleverd in de vorm van betuiging voor de paarden, laarzen, schoenen en sandalen in allerlei vormen en maten en voor personages van hoog tot laag. De behoefte aan kwalitatief hoogwaardig leerwerk is weer aan de orde als er nieuwe personages meedoen. Er is géén markt waar je een replica hondenhalsband in de goede maat en kleur en van het juiste materiaal kunt uitzoeken. Door ze zelf te leren maken, voorziet Het Woud der Verwachting in de eigen behoefte. "Alle gemene menschen draghen hare gordele met silver beslaghen", klaagt de schrijver van de 15de- eeuwse Spiegel der Sonden, als hij de zucht naar pracht en praal aan de kaak stelt. Het atelier van Het Woud der Verwachting leert ons in dat opzicht maat te houden, afhankelijk van de positie die men verbeeldt. |
Damesriem gedragen op een wollen jurk.
|
Hondenhalsband met messing beslag.
|
Kamerdienaar: riem met messing beslag,
|
Plantaardig gelooid leer te koop voor doe-het-zelvers
Het is mogelijk om bij het Lederhuis plantaardig gelooide leren stroken te kopen voor het maken van riemen.
Op die manier kan iedereen op middeleeuwse wijze riemen in elkaar zetten, stempelen en voorzien van appliques.