De zwarte prins van de Pyreneeën
Mérens, oerpaard uit de wildernis, bijna uitgestorven in de 20ste eeuw
Zolang "Het Woud der Verwachting" meedoet aan het jaarlijks Gebroeders van Limburg Festival in Nijmegen, zolang loopt de Mérens mee in de stoet / foto © Floris Meijer, 2015
|
Vlnr Mérens, Mérens x Camargue, Mérens / foto © Nantko Bosscher
|
|
Van oerpaard via strijdros tot gebruiksras
|
Trait Ariègoise.
|
|
Hoog in de bergen tussen Frankrijk en Spanje leeft sinds mensenheugenis een oerpaard. Het is vernoemd naar Mérens-les-Vals, een bergdorp aan de route naar Andorra. Vóór de komst van de Romeinen was dit gebied al door dit paard bevolkt. De Mérens zou zelfs afstammen van prehistorische paarden, zoals afgebeeld op 17.000 jaar oude grotschilderingen, ontdekt in deze regio.
Door natuurlijke selectie is een oersterk paardenras ontstaan dat in staat is gebleken om de meest barre omstandigheden te overleven. Vrieskou en bloedhitte, lawines en aardverschuivingen, onweer en stormen. Niettemin is de Mérens tenslotte toch gedomesticeerd. 's Zomers leven zij op 2000 m. hoogte, 's winters in de bewoonde wereld. Nu heeft elke Mérens een eigenaar, zodat er sprake is van menselijke invloed o.a. op de voortplanting. De leiders van de kudde dragen vaak een bel om de hals en zijn dan van verre te horen. Julius Cesar bewonderde de Mérens vanwege zijn dapperheid en uithoudingsvermogen. Uit de verhalen over Napoleon blijkt duidelijk dat de artilleristen met Mérenspaarden tot de zeer weinigen behoorden, die konden terugkeren van een verloren veldslag. |
Vroeger werd dit paard ‘Trait Ariègoise’ – werkpaard uit de Ariège - genoemd, toen dit paard in de land- en bosbouw en in de mijnbouw werd gebruikt.
In de 19de eeuw werd de Mérens ook voor de koets gezet voor de hotelgasten van de vele kuuroorden in dit gebied. Smokkelaars De Mérens is doorgaans zwart. Aftekeningen, behalve een klein sterretje op het hoofd, zijn ongewenst. Zo zwart als de nacht was de Mérens zelfs geschikt voor het transport van smokkelwaar tussen Frankrijk, Spanje en Andorra. Daarbij hebben zij zich ontwikkeld tot het dragen van enorme gewichten. Lasten van 150 kg waren voor hen geen probleem. Mérens-les Vals Het bergdorpje Mérens-les-Vals telde in het midden van de 19e eeuw 800 inwoners, terwijl er 's winters ca. 180 fokpaarden in de stallen stonden. WO II Tijdens de Tweede Wereldoorlog is een onbekend aantal mensen op de rug van een Mérens vanuit het bezette Frankrijk over de Pyreneeën gevlucht en heeft via Spanje de vrijheid bereikt. |
Livre du Coeur d'Amour Épris, Koning René d'Anjou. Robuuste paarden bevolken de miniaturen van dit boek. De zwarte paarden zouden een dèstrier, ofwel strijdros kunnen zijn van het ras Mérens.
|
Werkpaard / legerpaard / bedreigde soort
Aan het begin van de 20ste eeuw begon men met de bescherming van het ras. In 1908 besloot Gabriel Lamarque, voorzitter van de landbouwcoöperatie in de Ariège, met keuringen. Voor het behoud van het ras werd in 1933 de rassenfederatie SHERPA tot stand gebracht. Tot de Tweede Wereldoorlog had de Mérens als ras een “legercertificaat” van het Franse leger, voor het gebruik voor militaire doeleinden. Alle inspanningen van de rassenfederatie SHERPA zijn in de Tweede Wereldoorlog teniet gedaan. Het ras bestond praktisch niet meer.
Staatsstoeterijen Na de oorlog werd de functie overgebracht naar de staatsstoeterijen Tarbes en Pau. Zij kochten Mérens hengsten en verkochten hen aan de fokkers. In 1946 richtte de staatsstoeterij Tarbes een stamboek op, dat in 1947 zijn register opende. Vigoureux Na de oorlog haalde men de hengst Vigoureux – Frans voor Krachtige - terug uit Tunesië naar Frankrijk, waar hij voorvader van de nieuwe Mérens werd. Alle Mérens in het centrale stamboek stammen van Vigoureux af. Zijn nazaten; Quart, Contestataire, Vengeur en Uranium zijn de voorvaders van de huidige vier bloedlijnen van de dekhengsten. De Mérens heeft in zijn onvoorstelbaar lange geschiedenis alle tegenslagen getrotseerd, maar toch dreigde het ras in de jaren '60 bijna uit te sterven. |
Code rood voor de Mérens
Net als bij ons kregen de paarden in de Pyreneeën in de jaren '50 concurrentie van de mechanisatie. Niet alleen van tractoren en landbouwmachines, maar ook van kabelbanen en spoorwegen. Gelijktijdig verlieten veel mensen de primitieve bergdorpen en zochten hun geluk in de stad en in rijkere delen van Frankrijk.
Hierdoor waren er nog maar weinig fokkers. Zo waren er in 1954 nog 50 fokkers en was dit aantal in 1972 verminderd naar 23. In 1976 registreerde de rassenfederatie slechts 150 paarden; 16 hengsten en 134 merries. Natuurlijke grazers
Nog net op tijd slaagde een kleine groep liefhebbers erin om dit ras in Frankrijk in de volgende 20 jaar op zowat duizend dieren te brengen. In Frankrijk werden ze eerst naar andere berggebieden verkocht, zoals de Alpen en het centrale massief. Later hebben nationale parken o.a. in Bretagne diverse Mérens gekocht, waar ze in vrijheid, zoals in de Pyreneeën, konden leven. Uiteindelijk heeft de Mérens zijn voortbestaan vooral te danken aan zijn inzetbaarheid als recreatiepaard. Export Ook is het ras naar andere landen: België, Nederland, Spanje, Duitsland, Italië en Japan geëxporteerd. In Nederland en Italië zijn intussen onafhankelijke dochterstamboeken voor de Mérens opgericht. Voor meer informatie: Mérens Stamboek Nederland |