DNA / eiwit research perkament vroeg 15de-eeuws getijdenboek (2)
Voortgangsrapportage over dit onderzoek
Sinds de stichting Maelwael Van Lymborch Studies de benodigde halve ton binnen heeft, is het onderzoek gestart naar een recent ontdekt getijdenboek (± 1405/09) met margedecoraties van de Meester B van de Belles Heures.
|
Begin 2018 werd een folio uit een vroeg 15de-eeuws Frans getijdenboek te koop aangeboden. De toenmalige eigenaar meende dat iemand uit de directe omgeving van de gebroeders van Lymborch dit geproduceerd had. Het aangeboden tekstblad was met prachtig vergulde bladeren versierd die wel lijken op klimop, heggerank of wijnranken. De initialen zijn mooi vorm gegeven, aparte figuren of aardigheidjes ontbreken. Tussen de margedecoraties op dit blad en die op de folio's in Les Belles Heures bestaat zoveel overeenkomst dat dit de verkoper al was opgevallen zodat hij dit ook opmerkte. |
Les Belles Heures is een rijk versierd getijdenboek. vervaardigd voor Jean, duc de Berry (1340-1416) en tussen 1405 en 1408 (of vroeg 1409) geïllumineerd door de gebroeders Van Lymborch. Die overeenkomst leidde tot een indringend onderzoek naar de kunstenaar die deze margedecoraties creëerde, diens oeuvre en zijn relatie met de gebroeders Van Lymborch en tevens de bibliotheek van Jean, de hertog van Berry. Rob Dückers doet zorgvuldig verslag van zijn bevindingen in deel 2 van de Maelwael Van Lymborch Studies. Hiermee is de basis gelegd voor vervolgonderzoek naar DNA. |
Financiële steun voor DNA- eiwit onderzoek / publicatie / expositie
Nooit eerder heeft waar dan ook natuurwetenschappelijk onderzoek naar getijdenboeken uit de tijd en omgeving van de gebroeders Van Lymborch plaatsgevonden. Dat maakt dit project zo baanbrekend. Het resultaat kan nieuw licht werpen op het perkament als drager van teksten, decoraties en illuminaties in getijdenboeken van Jean de Berry en tijdgenoten. In woord en beeld laat dit resultaat zich via publicatie en expositie met velen delen.
Nooit eerder heeft waar dan ook natuurwetenschappelijk onderzoek naar getijdenboeken uit de tijd en omgeving van de gebroeders Van Lymborch plaatsgevonden. Dat maakt dit project zo baanbrekend. Het resultaat kan nieuw licht werpen op het perkament als drager van teksten, decoraties en illuminaties in getijdenboeken van Jean de Berry en tijdgenoten. In woord en beeld laat dit resultaat zich via publicatie en expositie met velen delen.
Rob Dückers herkent de hand van de decorateur Meester B van de Belles Heures in een pas ontdekt getijdenboek. Inmiddels maakte hij zijn eerste bevindingen wereldkundig via deel 2 van de Maelwael Van Lymborch Studies.
CLICK op deze foto voor de lezing die Roib Dückers tijdens het gebr. Van Lymborch Festival 2020 hield in de Stevenskerk
Hanneke van Asperen, kunsthistorica RUN
|
Margedecoratie, 2 kapitalen en de tekst "Ave maria. Etres douce dame..." onderscheidende bewijzen voor relatie met de 'Belles Heures du Duc de Berry', bladzijde van een folio van een verloren gewaand getijdenboek, vermoedelijk uit de bibliotheek van Jean de Berry
|
|
Kansen DNA/eiwit-onderzoek
Stichting Maelwael Van Lymborch en Hanneke van Asperen hebben Kasteel Huis Bergh en enkele particuliere eigenaars bereid gevonden om fragmenten van middeleeuws perkament in hun bezit beschikbaar te stellen voor DNA-/eiwitonderzoek. Hanneke van Asperen
"Al geruime tijd houd ik me met middeleeuwse codices bezig, maar ik richtte me tot nu toe vooral op boekverluchting en gebruiks-sporen. De biocodicologie is onontgonnen terrein voor mij, net als de samenwerking met Naturalis (Rutger Vos) en Wageningen University & Research (Elio Schijlen).
De uitkomsten van het onderzoek liggen nog open. Wat we voorzichtig verwachten, komt wellicht niet uit. Anderzijds levert het onderzoek misschien verrassende resultaten op die we niet zagen aankomen. Het is hoe dan ook spannend onderzoek waarover ik binnenkort meer hoop te kunnen vertellen. 
Hoekoplossing van het kader rondom het tekstblok linksonder dat ook rechtsonder is toegepast.
|
Codicologie / bio-codicologie
Door met een getraind oog naar middeleeuwse boeken te kijken, kunnen we veel conclusies trekken over productie en gebruik. Codicologie noemen we dit type onderzoek, naar het Latijnse woord codex. Moderne technieken maken het mogelijk om het perkament van middeleeuwse codices op nieuwe manieren te onderzoeken. Dit levert extra informatie op die niet (altijd) met het blote oog zichtbaar is. Dit onderzoek naar genetisch materiaal in middeleeuwse handschriften noemen we biocodicologie. Veel codicologen houden zich inmiddels met biologische technieken bezig. Bemonsteren, sequencing, eiwit analyse
De bemonstering is inmiddels gedaan. In juli 2022 heeft een technicus in het laboratorium van Naturalis Biodiversity Center circa
1 cm2 van elk beschikbaar vel perkament afgenomen. Momenteel zijn de monsters in Wageningen waar de sequencing plaatsvindt onder toeziend oog van Elio Schijlen. Het resultaat daarvan zijn ellenlange reeksen van letters. Daarmee kennen we de volgorde van de bouwstenen van het DNA. Tegelijkertijd wordt ook een non-destructieve eiwit-analyse gedaan. De monsters daarvoor komen van dezelfde perkamenten bladen die beschikbaar zijn voor het destructieve onderzoek. Alles bij elkaar levert dit een hoop data op. |
Herkomst perkament?
Vervolgens gaat Rutger Vos van Naturalis aan de slag met de verdere analyse en interpretatie. Op dat moment krijgen de verkregen DNA-sequences betekenis en kunnen ze informatie opleveren, over bijvoorbeeld het soort dier waarvan het perkament is gemaakt. Gaat het om kalf, schaap of geit? Dat is soms met het blote oog vast te stellen, maar zeker niet altijd. Middeleeuwse perkament productie?
Bovendien kan DNA-onderzoek helpen om verder te specificeren waar de dieren vandaan kwamen. In de middeleeuwen sleepte men minder met vee dan nu, en kan het gebruik van bepaalde rassen dus op specifieke regio’s wijzen. Dat helpt mogelijk weer om productieplaatsen van het perkament te duiden.
Ten slotte levert het onderzoek misschien nog sporen van ander DNA op, van bijvoorbeeld bacteriën of schimmels. Ook die kunnen interessant zijn." 
De bekroning van het kader (rechtsboven), die de Franse lelie bevat die zich wit aftekent in blauw.
|
Wil jij dit steunen, maak dan een bijdrage over op NL86TRIO0320085589 t.n.v.Maelwael Van Lymborch Studies. Je bepaalt zelf hoeveel je bijdraagt.
Mede dankzij jouw bijdrage wordt dit unieke onderzoek mogelijk gemaakt.
Stichting Maelwael Van Lymborch Studies kent geen overhead en bestaat alleen uit vrijwilligers
André Stufkens, voorzitter / Jacobus Trijsburg, secretaris / Rob Dückers, penningmeester /
Johan Oosterman, bestuurslid
Mede dankzij jouw bijdrage wordt dit unieke onderzoek mogelijk gemaakt.
Stichting Maelwael Van Lymborch Studies kent geen overhead en bestaat alleen uit vrijwilligers
André Stufkens, voorzitter / Jacobus Trijsburg, secretaris / Rob Dückers, penningmeester /
Johan Oosterman, bestuurslid
Onze gewaardeerde partners bij dit prachtige onderzoeksproject