Staverden sinds 25 maart 1298 stad = 725 jaar in 2023
Reinald I graaf van Gelre / Zutphen verleende Staverden stadsrechten
De Staverman, leenman / kasteelheer van Staverden, leverde witte pauwenveren voor Gelre's helmtooi / foto © Geldersch Landschap en Kasteelen
|
Gaat Staverden feestvieren?
Je hoeft géén rekenwonder te zijn om vast te stellen dat Staverden in 2023 al 725 jaar over stadsrechten beschikt. Reinald I, graaf van Gelre en Zutphen gaf in 1298 stadsrechten aan de inwoners van dit gehucht bij zijn jachtslot. Dat zouden omstreeks 30 inwoners zijn geweest tegenover ca. 40 in onze tijd (cf. Wikipedia in 2018). Dat Staverden zich niettemin heeft weten te onderscheiden dankt men aan de witte pauwen die op het landgoed worden gehouden. Zelfs in onze tijd zijn hun veren nog op de helm van onze hertog terecht gekomen. Joost Cox heeft uitgevogeld wat Staverdens stadsrecht inhield. Men was o.a. tijnsen verschuldigd (= belasting) en heervaart (= meevechten). Zie hierna: Repertorium Van De Stadsrechten In Nederland
J.C.M. (Joost) Cox: citaat p. 172 betreft Staverden "Op dinsdag 25 mrt. 1298 verheft Reinald I, graaf van Gelre, het gehucht Staverden op de Veluwe tot stad (oppidum) en verleent een uitgebreid stadsrechtprivilege. De originele oorkonde is bewaard gebleven, telt 21 artikelen en is in druk verschenen. Er wordt een aantal voorrechten (tolvrijheid, schepenrechtspraak) toegekend maar er dienen ook belastingen te worden opgebracht waaronder ‘Thinsen’(tijnsen). Ook behoudt de graaf zich een aantal rechten voor en zijn de inwoners verplicht tot heervaart. Op 18 apr. 1309 bevestigt Rooms koning Hendrik VIII de verleende stadsrechten. De ‘stad’ Staverden bestaat echter slechts uit het jachtslot en enkele boerderijen met in totaal ca. 40 ‘inwoners’. Hoewel graaf Reinald II het jachtslot na 1320 uitbreidt tot een burcht met een slotgracht en een ommuurde tuin, wordt in die tijd het idee om daadwerkelijk een stad te stichten verlaten. Vanaf 1400 wonen de graven van Gelre er niet meer zelf. Het huis Staverden wordt beheerd door een leenheer, de Staverman. De eerste Staverman is Gaedert van Staveren, die verplicht is om witte pauwen te fokken voor de (witte) pluimen op de helmen van de graven van Gelre." |
De pronkhelm of toernooihelm, replica naar de unieke afbeelding in het Wapenboek Gelre, dat in opdracht van Willem I vervaardigd zou zijn.
Replica toernooihelm van Willem I van Gelre
Kasteel Ammersoyen exposeert sinds 2019 permanent toernooihelm, harnas en wapenmantel van Willem I van Gelre. Alleen bij hoge uitzondering kan een object het kasteel verlaten om te figureren bij een speciale gebeurtenis in aanwezigheid van de hertog van Gelre. Intussen heeft het Museum Het Pakhuis te Ermelo het initiatief genomen om een tentoonstelling te wijden aan de pauwenburcht, zijn bewoners en de rol die de witte pauw in onze tijd als symbool nieuw leven werd ingeblazen dankzij Frederik Bernard s'Jacob (1850-1935), oud-burgemeester van Rotterdam, die landgoed Staverden kocht. Zijn zoon Herman Theodoor s'Jacob (1883-1962) bracht het tot bloei. De familie s'Jacob introduceerde de witte pauw, die nu in de vlag en het gemeentewapen van Ermelo mooie sier maakt. |
|
"In azuur een aanziende pronkende pauw, in de rechter bovenhoek vergezeld van een Maltezer kruis, alles van zilver; een schildhoofd van goud, getralied met van de kruispunten uitgaande, naar beneden gerichte, uitgebogen punten, alles van sabel. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels."
|
|
Museum Het Pakhuis - Ermelo / prachtige witte pauw pronkt als weleer
|
Pracht & Praal – de stand van Staverden
Ermelo is nauw verbonden met de witte pauw. Overal kom je de pauw tegen: in kunstwerken op rotondes en pleinen, in cirkels om bomen, in het gemeentewapen. Wie de oorsprong zoekt van de verenwaaier, komt in Staverden uit, voor de expositie kan men in Museum Het Pakhuis te Ermelo terecht t/m juni 2023. 
|
Jan Weenix, De witte pauw, gesigneerd en 1692 gedateerd, olieverf op linnen, 191 x 166 cm, Inv.-Nr. 632. Kunstmuseum van de Akademie van de beeldende kunsten, Wenen.
|
Melchior d’Hondecoeter, De witte pauw, c. 1680, 144 x 180.5 cm, Olieverf op doek, Staatliche Museen, Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel