Parel symboliek
Twee series beoogde parels gerangschikt door Esther Kalkman - te Lintelo
|
|
Maria van Gelre's aankleding compleet met hoofdtooi en juweel met parels
|
Tijdens de expositie "Ik, Maria van Gelre" in 2018/19 in Museum Het Valkhof maakte het publiek bij deze reconstructie van Mara van Gelre's outfit regelmatig selfies. Zo ging zij de wijde wereld in. Je zou zeggen dat dit opvallende juweel met parels op haar bourrelet, de vijfbladige witte bloem, in het collectief geheugen gegrift zal zijn. Het is gezien maar of het is begrepen? |
Alles heeft zijn waarom Via een artikel van Anne-Marie van Egmond over de muurschildering in de Dom te Utrecht krijgt de parel extra betekenis. Via een overschildering uit ca. 1415 krijgt de parel plotsklaps de aandacht die ze verdient; er blijken veelzeggende verhalen aan vast te zitten.
|
De veronderstelde gunstige invloed van de PAREL bij een kinderwens
|
In de Utrechtse Dom bevindt zich in de grafkapel van Guy d'Avesnes een muurschildering. Hij was bisschop van Utrecht van 1301 - 1317 en broer van graaf Jan I van Holland en Henegouwen. Na zijn dood is hij in de Utrechtse Dom bijgezet. Linksboven zijn tombe is toen een kruisiging geschilderd. De tombe is er nog hoewel die bij de beeldenstorm ernstig beschadigd is geraakt. De muurschildering verdween onder de kalk maar is in onze tijd hersteld. Diepgaand onderzoek bracht aan het licht dat ±100 jaar na zijn dood een overschildering plaatsvond. Via bronnenonderzoek kwam Anne-Maria van Egmond erachter dat St. Margriet is afgebeeld die levend uit de draak herrijst die haar verzwolgen had en dat ze op het voorhoofd een parel draagt. Margarita is Grieks voor parel. Jacobus van Voragine meldt in zijn boek Legenda Aurea (±1230) dat Margriet aangeroepen kan worden om vruchtbaarheid en een goede bevalling. Graaf Willem van Holland, Zeeland en Henegouwen gaf zijn dochter Jacoba na de huwelijksnacht een collier van goud met edelstenen en parels. In het archief blijkt die aanschaf te zijn beschreven: Item uutgegeven ende betailt van een gulden colyer gegarnyst mit alrehande gesteynte ende peerlen dat mijn genedige here van Hollant dede geven mijnre vrouwen van Toereynen als sij beslapen wart van minen here van Toereynen [...], *) Ook de (over)schildering kan verband houden met dit huwelijk van Jean de Touraine en Jacoba van Beieren in 1415 en hun hoop op een nageslacht. **). Dit speelde zowat in de tijd dat Maria van Gelre en Maria van Arkel beiden nog een kinderwens koesterden. Eigentijdse portretten van Maria van Gelre en van Maria van Arkel tonen het gebruik van parels op hun voorhoofd, in de hoop op net zo'n uitwerking. Van Maria van Arkel staat vast dat zij met Jan van Egmond twee zonen kreeg! |
Ineke Stroucken kwam een 19de-eeuwse aantekening uit Utrecht tegen die de parel een moedertraan noemt, die men op een opgebaard te jong overleden kindje kon leggen. Het lijkt erop dat deze via overlevering bekende traditie vooral ingeburgerd was bij de elite, de stand die over parels kon beschikken. Ineke Stroucken is oud-directeur van het KIEN (= Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland). Wijd verbreid is de idee dat parels tranen symboliseren. Juist de omstandigheid dat de parel in de verborgen duisternis van de oester schuilt, maakt haar tot symbool van het ongeboren kind en van het licht dat in de duisternis schijnt. Citaten: Pater Dries van den Akker in www.heiligen.net 
BNF Français 343 Queste del Saint Graal / Tristan de Léonois. 1380-1385. Collectie: Bibliothèque Nationale, Milan, Italy. Folio, 27v.
Schitterende voorbeelden van juwelen waarin parels zijn verwerkt.
|
St. Margriet (detail) op de muurschildering in de grafkapel van bisschop Guy d'Avesnes in de Dom te Utrecht. Op haar hoofdtooi de parel.
|
St. Margriet en draak, muurschildering (detail) in de grafkapel van bisschop Guy d'Avesnes in de Dom te Utrecht. In het duister glanst de parel.
|
*) NAHA, 3.01.01, inv. 1268, fol. 35r. **) Zie voor de analyse en de bronnen: ANNE-MARIA J. VAN EGMOND, Art and Archives, Clerics and Counts. New Insights on the Crucifixion Mural in the Utrecht Burial Chapel of Guy of Avesnes. p.206 / note 63
Maria van Arkel vermoedelijk, detail zilverstifttekening, UB Uppsala. Op haar voorhoofd prijkt in het midden duidelijk één grote parel.
|
Marie d'Harcourt (detail) Gebedenboek, Staatsbibliotheek Berlijn. Op de bourrelet prijkt middenvoor een vijfbladige witte roos van parels.
|
Theodoor van Thulden (1606 -1669), H. Margaretha van Antiochië, olieverf op linnen, 63,5 x 50,8 cm. Op haar voorhoofd de parel, links: draak, rechts: palmtak (martelares)
|