Brigandine-project ~ DEEL 7 d.d. 1 december 2022
Vechtjassen in het getijdenboek Très Riches Heures
Vechtjas vereeuwigd door de gebroeders Van Lymborch / Kwestie van blijven zoeken en kijken...
|
Is het werk van de gebroeders Van Lymborch relevant voor het Brigandine-project? Heeft het toegevoegde waarde of is het simpelweg aardig dat getijdenboeken van hun hand eigenaardige vechtjassen bevatten die aan middeleeuwse brigandines doen denken, maar het niet echt zijn. In Brigandine-project 4 is een Romeins soldaat te zien die Jezus voor Pilatus brengt en een Hun die in Keulen de heilige Ursula en haar stoet van maagden om het leven brengt. Ze zijn in Les Belles Heures door de gebroeders Van Lymborch uitgedost met historiserende elementen zonder daar tot nu toe overtuigend archeologisch bewijs voor te vinden is.
Onlangs bleek dat de gebroeders wel degelijk konden beschikken over kennis van de Romeinse oudheid die ze verwerkten in hun verbeelding van bijbelverhalen. |
Een van de jonge vrouwen die tijdens het brigandine-project een brigandine maakte, stelde een driepunts-vernageling voor die de borsten accentueert plus een enkel-punts vernageling onder de gordel. Het hete hangijzer was of er voorbeelden zijn in eigentijdse bronnen. Laten uitgerekend miniaturen uit de Très Riches Heures (afb. 6 en 7) die combinatie vertonen, hoewel niet die accentuering. Verder zoeken leverde deze miniatuur op in een manuscript uit de bibliotheek van Jean de Berry: Le Roman de Tristan et Iseut (Weens manuscript). Die vertoont een vierpunts-vernageling. Of aan de borst-/rugzijde platen zitten, is de vraag. Hiermee waren we nog lang niet tevreden en zochten verder. Over het resultaat kunnen we op de valreep van het jaar 2022 het onderstaande melden.
|
1 / Het voorstel van een driepunts-vernageling rond de borstpartij en de eenpunts-vernageling daaronder.
|
2 / Voetridders in een zwaardgevecht. Uit: Bedford Master, Tristan en Isolde, Ms. 2537, fol. 48. Österreichische Nationalbibliothek, Wenen.
|
|
De zoektocht in Les Belles Heures leverde inzichten op die in Brigandine-project 4 zijn gepubliceerd.Dus hoopten we dat de Très Riches Heures mogelijk ook iets dergelijks bevatten. Dat lijkt inderdaad het geval.
Wat opvalt zijn de relatief smalle hoge gebouwen die een laatmiddeleeuws karakter dragen. De personages zijn wel exotisch en historiserend gekleed, maar de omgeving suggereert middeleeuwse steden in Europa. |
Bij inzoomen op de miniaturen krijgen de gewapende mannen in vechtjassen met weinig vriendelijke bedoelingen een opvallend prominente positie in de opeengepakte mensenmassa. Hun heilige slachtoffers zijn ten voeten uit verbeeld, nemen op het eerste plan de centrale positie in, herkenbaar door hun aureool. Evangelist Marcus (3) eerste bisschop van Alexandrië. Christus (4) op zijn lijdensweg door Jeruzalem.
|
3 / Het martelaarschap van Sint Marcus in Alexandrië. Très Riches Heures of Jean de France, duc de Berry, 1410/11–1414/15, Chantilly, Musée Condé. Number: 54.1.1a, fol. 178v.
|
4 / Christus wordt naar de hogepriester Kajafas geleid en beschuldigd. Très Riches Heures of Jean de France, duc de Berry, 1410/11–1414/15, Chantilly, Musée Condé. Number: 54.1.1a, fol. 135v
|
5 / De kwaliteit van dit detail laat te wensen over; in betere reproducties schitteren de klinknagels door het opgebrachte goud.
|
6 / Op het borstgedeelte een driepunts-vernageling en een enkelpunts-vernageling in verticale rijen daaronder.
|
7 / Koningschap van de Messias, Très Riches Heures, f 45v. Musée Condé. De blauwe brigandine heeft een driepunts-vernageling in het bovendeel en een verspringende enkelpunts-vernageling daaronder.
|
Koning David in brigandine
De psalmist bezingt in psalm 2 vers 2 hoe koningen in in het stof bijten die dachten samen te spannen tegen de Here en zijn gezalfde = de Messias. Zij stelden zich in slagorde op, maar delven het onderspit. De grond is met bebloede lijken van deze opstandelingen bezaaid. Rechts boven verschijnt Jahweh, verbeeld als baardige oude man. Het leger van getrouwen knielt onder hun wapperende vaan en banier. De voorste, waarschijnlijk koning David, draagt een kroon en is herkenbaar aan zijn gele gordel zoals hij ook op andere miniaturen draagt. De psalm gaat over het koningschap van de gezalfde, de Messias. Het valt op dat zowel de koning als de man daarachter een bijzondere vechtjas dragen. Qua vorm en snit geen voorbeeld voor de middeleeuwse infanterie, maar toch gebaseerd op zo'n vechtjas. Onder de buik van David ontbreken de vernagelde metalen plaatjes. Verticale puntige stroken steken onder de wapenrok uit tot net boven de knie. Door de Romeinen pteruges genoemd, Grieks voor veren, die beschermen en flexibel zijn. De tweede man in de blauwe wapenrusting kent een driepunts-vernageling op de borst, aansluitend een eenpunts-vernageling in een verspringend patroon, zoals ± 1400 meer voorkomt. |
De exotische en historiserende elementen bij de wapenrusting zullen waarschijnlijk afgeleid zijn van Romeinse oorsprong, voor zover de gebroeders Van Lymborch voorbeelden kenden, zoals afbeeldingen, sculpturen en evt. vondsten die in Nijmegen of in de collecties van Jean de Berry voorhanden waren. Dit verdient nader onderzoek
Spaans gebedenboek koning Alfonso V van Aragon
|
Van iets jonger datum is de brigandine, hierbij gedragen door de gedoodverfde vijand van Israël, de Filistijnse Goliath, een onverslaanbare reus. Deze is afgebeeld in een gebedenboek van de Spaanse koning Alfonso V.
|
Het lukt de herdersknaap David met Gods hulp - via de engel die Goliath hindert - om hem met de steen uit zijn katapult (werpslinger) te treffen. Binnen de driepunts-vernageling is die brigandine van borstplaten voorzien!
|
BL Additional 28962 Prayerbook of Alphonso V of Aragon, 1436-1443, 081v. Spaans gebedenboek van koning Alfonso V, waarop David Goliath doodt. NB David draagt touwschoenen, middeleeuwse alpargata 's, voorlopers van de espadrilles, die men in Aragon en in de Pyreneeën nog steeds draagt.
Wij mogen na raadpleging van het werk van de gebroeders Van Lymborch en tijdgenoten concluderen dat er voldoende aanwijzingen zijn die zich lenen om bij de reconstructie van brigandines ±1400 toe te passen.