Brigandine-project ~ DEEL 6
Brigandines in de tijd van de gebroeders Van Lymborch en ervoor...
Vechtjas vereeuwigd / Kwestie van blijven zoeken en kijken...
De zoektocht naar brigandines in Les Belles Heures leverde twee kanshebbers op. Ook in de Très Riches Heures zijn dergelijke brigandines aangetroffen. Wat opvalt is de prominente positie waarin de dragers van deze pseudo
brigandines zijn afgebeeld. Onder meer Koning David, niet de geringste; middeleeuwers kenden hem als één van de negen Besten. Zijn rol als psalmist wordt door de gebroeders Van Lymborch bij psalm 2 vs 2 bevestigd.
brigandines zijn afgebeeld. Onder meer Koning David, niet de geringste; middeleeuwers kenden hem als één van de negen Besten. Zijn rol als psalmist wordt door de gebroeders Van Lymborch bij psalm 2 vs 2 bevestigd.
Het koningschap van de Messias, Très Riches Heures, f 45v. Chantilly, Musée Condé.
|
Koning David in brigandine?
De psalmist bezingt in psalm 2, vers 2 hoe koningen in in het stof bijten die dachten samen te spannen tegen de Here en zijn gezalfde. Zij stelden zich in slagorde op, maar delfden toch het onderspit. De grond is bezaaid met de bebloede lijken van deze opstandelingen. Rechts bovenaan verschijnt Jahweh, die verbeeld is als een baardige oude man. Het leger van zijn getrouwen knielt onder hun wapperende vaan en banier. De voorste, koning David, draagt een kroon het het hoofd, herkenbaar aan zijn gele gordel zoals hij ook op andere miniaturen draagt. De psalm heeft betrekking op het koningschap van de gezalfde, de Messias. Wat ons opvalt is dat zowel de koning zelf als de man direct achter hem elk een brigandine lijken te dragen. Qua vorm en snit niet direct het prototype voor de middeleeuwse infanterie, maar wel min of meer verwijzend naar zo'n vechtjas. Beneden de gordel bestaat de bescherming absoluut niet uit de vernagelde metalen plaatjes maar uit verticale metalen stroken die in punten onder de wapenrok uit tot net boven de knie reiken. Wellicht een historiserend element dat verwijst naar de Romeinen. |
|
Jan van Luxemburg, koning van Bohemen
bijgenaamd 'de Blinde' In de Très Riches Heures zijn de overige dragers van de pseudo-brigandine minder in rang maar nemen wel hoge posities in. Resultaat van nader onderzoek volgt. Op zoek naar eigentijdse afbeeldingen kwamen we ook nog de grootvader van Jean de Berry tegen, van moederskant. Zij heette Bonne van Luxemburg, Haar vader Jan de Blinde was koning van Bohemen. Zeer herkenbaar door zijn blazoen met de zilveren leeuw. De Boheemse koning Jan van Luxemburg overleed bij de Slag bij Crécy (1346) in gevecht met de Engelsen. Hij is gekleed in een brigandine, draagt een helm met gierenvleugels als helmteken, om de nek de zogeheten halsberg van maliën. Ook de zichtbare arm is met maliën bedekt. Aan zijn linker hand heeft een metalen handschoen en hij heft het zwaard. Zijn been steekt in een wapenrusting met een extreem lange schoenpunt, zoals bekend van de destijds zeer modieuze poulaines.
Hij is feitelijk afgebeeld als toernooiridder. Zo zien we ook ridders op zegels of munten staan. Welbeschouwd is het een hoogheidsteken. |
Jan de Blinde, Codex Gelnhausen, 1408-1410.
|
Cartouche in de marge van het maartblad in de kalender van de Bedford Hours, Add MS 18850, f. 3r We zien een krijgheer met gevorkte baard, zwaard en moordaks .Hij verbeeldt Mars de oorlogsgod cf. de tekst: 'de heidenen noemden maart naar hun oorlogsgod
|
Mars, oorlogsgod in de Bedford Hours
De oorlogsgod Mars is hier in volharnas afgebeeld. Of zijn vest als brigandine beschouwd worden is onzeker want de aftekening doet eerder aan florale motieven denken. Toch kan in elke bloem een klinknagel zitten en zijn de bloemblaadjes geborduurd. In elk geval zijn de onderarmen en zijn voeten beschermd met stoffen overdekt met vergulde klinknagelkoppen, eigen aan de brigandine die de hoogste in rang placht te dragen. De strijdbijl / pole-axe hoort bij de opperbevelhebber. Hij verbeeldt de maand maart in het getijdenboek van Jan van Bedford en zijn vrouw Anna van Bourgondië (1404-1432). De hertog, broer van koning Hendrik V van Engeland, trad op als zijn regent in Frankrijk van 1422 tot 1435 toen Hendrik VI nog minderjarig was. Mars staat in de kalender bij de maand maart in dit getijdenboek en is mogelijk ±1410-1415 ontstaan en tenslotte voor Jan van Bedford ±1423-1430 voltooid. |
|
Judith die Holofernes doodde Dit vroege voorbeeld (1340-1350) van de brigandine was in de St. Maria zur Wiese kerk te Soest, nu in Berlijn in de Gemäldegalerie. De jonkvrouw is afgebeeld met een nimbus om haar hoofd. Als koningin draagt zij een kroon, de hermelijnen (?) mantel en het zwaard van de gerechtigheid. Daarmee heeft zij de onrechtmatige veroveraar Holofernes, de Assyrische krijgsheer onthoofd, na hem verleid te hebben met haar charmes en dronken gevoerd. Zij wist uit zijn legertent te ontsnappen, nam zijn hoofd mee in een zak en liet dat hoofd buiten aan de stadsmuur ophangen. Bij de aanval de dag erna zag zijn leger strijdlustige mannen tot hun ontzetting de kop van hun overleden aanvoerder boven de stadspoort hangen. Ze hadden hem in zijn tent rustig achtergelaten om na te genieten van zijn verovering van Judith, terwijl het omgekeerde was gebeurd. Zij had hem letterlijk een kopje kleiner gemaakt. Het boek Judith hoort bij de apocriefe boeken van de Bijbel, die de kerken van de Reformatie niet tot de Codex rekenen. Haar brigandine is het sprekend evenbeeld van dergelijke brigandines van gisants op grafstenen en tombes binnen het Heilige Roomse Rijk. |
Judith, die generaal Holofernes verleidde, dronken voerde en eigenhandig het hoofd afsloeg. Toen de Assyriërs haar stad wilden overmeesteren en zijn hoofd ontdekten aan de stadsmuur, vluchtten zij uit angst. Oorspronkelijk in St. Maria zur Wiese te Soest, 1340-1350, nu Gemäldegalerie Berlijn
|
Onbekende kunstenaar, Majestas Domini met acht staande heiligen, Judith uiterst links. Ident. Nr. 1519. Gemäldegalerie, Staatliches Museen zu Berlin
Click Brigandine-project 1 / Click Brigandine-project 2 / Click Brigandine-project 3 / Click Brigandine-project 4
Click Brigandine-project 5 /
Click Brigandine-project 5 /
MET DANK AAN ONZE GEWAARDEERDE PARTNERS BIJ DIT MEESTERLIJKE PROJECT
Het Brigandine-project is mogelijk gemaakt dankzij de gastvrijheid van Kasteel Ammersoyen, de genereuze hulp van Geldersch Landschap & Kasteelen en de financiële ondersteuning van de stichting De Roos-Gesink alsmede de buitengewone bijdrage van het Fonds Cultuurparticipatie in het kader van de regeling Archeologieparticipatie.
Het Brigandine-project is mogelijk gemaakt dankzij de gastvrijheid van Kasteel Ammersoyen, de genereuze hulp van Geldersch Landschap & Kasteelen en de financiële ondersteuning van de stichting De Roos-Gesink alsmede de buitengewone bijdrage van het Fonds Cultuurparticipatie in het kader van de regeling Archeologieparticipatie.
