Gouden zegel keizer Karel IV

Topstuk in Pop-Up Museum in het Wijnfort Lent op 9 december 2017
Deze oorkonde van Keizer Karel IV dateert uit 1357 en is afkomstig uit het Regionaal Archief Nijmegen .
​Het gouden zegel toont aan de voorzijde de keizer op zijn troon met zijn regalia, zonder rijkszwaard! 
Gouden zegel keizer Karel IV

​Sinds 1357 beschikt Nijmegen over het Gouden zegel van Keizer Karel IV inclusief de bijbehorende oorkonde. Dit gouden zegel hing aan de oorkonde van Karel IV, waarin hij bevestigde dat de burgers van de stad Nijmegen dezelfde vrijheden, rechten en gewoonten kregen als ook aan Aken en andere steden van het Rijk waren verleend. Op de tweede afbeelding is de achterzijde van het zegel te zien. 
​Hetzelfde zegel is een jaar eerder gebruikt om de Gouden Bul te bezegelen waarin Karel IV een eind maakte aan het geharrewar rond de verkiezing van de Keizer. In feite ontleent dit document zijn naam Gouden Bul aan het aangehangen gouden zegel, waarop de tronende keizer met zijn regalia (scepter, kroon, rijksappel en mantel) is afgebeeld. Heraldisch gezien rechts het wapen met de rijksadelaar, aan de linkerzijde het wapen van het geslacht Luxemburg, zijn familiewapen. Het rijkszwaard ontbreekt echter.
Keizer en Keurvorsten met heraut, Wapenboek Gelre Folio 26ro. door Herman Maelwael - na 1377. Zegel en tekening verschillen. Op het zegel zit de keizer op een troon, op de tekening zit hij op een vouwstoel. Op de tekening heeft hij in zijn rechterhand het rijkszwaard in plaats van zijn scepter. Zijn zoon Wenceslaus, voordien tot Rooms-koning van het Duitse Rijk verkozen, draagt kroon en scepter. 

Belangrijkste vorst Late Middeleeuwen

Karl IV, geboren 14 mei 1316, overleden 29 november 1378, was van 1346 – 1378 Roomskoning, en vanaf 1347 koning van Bohemen. Hij werd door de paus tot keizer gekroond in 1355. Historici beschouwen hem als de belangrijkste Europese vorst van de Late Middeleeuwen. Ter gelegenheid van zijn 700ste geboortejaar vond in 2016 een spraakmakende tentoonstelling plaats, en verscheen een prachtige catalogus. Zijn zetel stond in Praag, waar nog veel herinneringen aan hem bewaard zijn gebleven.

De Gouden Bul bleef van 1356 tot 1806 het constitutioneel fundament van het Heilige Roomse Rijk, waartoe talrijke landen in Europa behoorden, zoals Oostenrijk, België, Tsjechië, Duitsland, Nederland, Slovenië, Zwitserland, tevens delen van Frankrijk, Italië en Polen.
Sinds 2013 staat de Gouden Bul op de UNESCO-Werelderfgoedlijst voor documenten.

Keizer Karel IV beleende in 1377 Willem van Gulik op 13-jarige leeftijd met het hertogdom Gelre. Volgens André Stufkens en Clemens Verhoeven verwijst de zogeheten Keizer en Keurvorstentekening naar deze belening. Vergelijken wij die tekening met de afbeelding op het zegel, dan valt op dat de zetel verschilt. De zetel op de tekening is een vouwstoel, terwijl de zetel op het zegel een uit steen gehouwen troon lijkt. De belening vond plaats in Gulik in 1377.

​De opvouwbare zetel liet zich eenvoudig vervoeren en was evenzeer een teken van het hoogste gezag. Op de tekening draagt Keizer Karel IV in zijn rechterhand het rijkszwaard in plaats van zijn scepter. Zijn zoon Wenceslaus, die 10 juni 1376 tot Rooms-koning van het Duitse Rijk werd verkozen en 6 juli gekroond door de bisschop van Keulen, draagt hier kroon en scepter.
Muurschildering (1370) in de Hanzezaal van het Raadhuis in Keulen. De banderol-tekst in de handen van Karel IV onderstreept het belang van de Hanze. Hier draagt de keizer de koningskroon alsook de scepter behorend bij zijn status als Rooms-Koning.
​
​Keizer Otto I eveneens afgebeeld op een vouwstoel. De afbeelding herinnert aan het moment waarop Belengarius II van Italië zich aan hem onderwerpt (952). Het zal dezelfde stoel niet zijn. Toch is het opmerkelijk dat zoveel eeuwen vóórdat Herman Maelwael de Keizer en Keurvorstentekening maakte met Keizer Karel IV in de hoofdrol, Keizer Otto I op net zo’n zetel is afgebeeld. Al dateert deze afbeelding niet uit 952, maar komt deze uit een handschrift ca. 1200.