Gebreid of niet gebreid, dat is de kwestie - DEEL 3 / Rianet Knevel
Kwam de techniek van het breien met de verovering van Spanje door de Islam in Europa terecht? Of via de Romeinen en dus via Italië? Of is een noordelijke route via Oost-Europa, Duitsland en Frankrijk aannemelijker?
Of.....hadden de Vikingen er wat mee te maken?
Of.....hadden de Vikingen er wat mee te maken?
|
We zijn geneigd om de Vikingen te beschouwen als brute zeevarende krijgers, barbaren en moordenaars, maar dan doe je hen onrecht. Het waren behendige zeevaarders, ontdekkingsreizigers, handelaars en vaardige ambachtslieden. Ze bewoonden Scandinavië voordat Denemarken, Noorwegen en Zweden afzonderlijke landen waren. Hun rijk en invloedssfeer reikte in eerste instantie van grote delen van Noord- en Oost-Europa, de kusten van de Oostzee en grote delen van Rusland tot aan Perm bij Kupros. Een van de Zweedse Vikingstammen heetten de Rus. Daaraan dankt Rusland zijn naam. De Vikingen bewoonden vanaf de derde eeuw ook delen van Duitsland en ‘zakten langzaam af richting Frankrijk’.
Het Koninkrijk Bourgondië, met als eerste koning Gundabad, een Viking, (407-534) dankt zijn naam aan Burgundarholm, waar die Vikingstam oorspronkelijk vandaan kwam. De Vikingen bereikten naast IJsland en de verre kusten van Noord Amerika en Canada vanaf de achtste eeuw ook heel het gebied rondom de Middellandse Zee. Ze dreven handel met Arabische volken. In zilverschatten van Vikingen is zilver van Arabische dirhams gevonden. De Vikingen waren ook meer dan kortstondig in het Middellandse Zeegebied aanwezig. Uit een verslag van het bezoek van de Byzantijnse keizer aan keizer Lodewijk de Vrome in 839 blijkt bijvoorbeeld dat die Byzantijnse keizer een persoonlijke garde van Viking krijgers bij zich had, de Væringjar of Varangians. 
28
Scythen, Tilia
Eerste eeuw na Christus.
Loop-in-loop techniek met losse gouden ringetjes. Tilia Tepe Afghanistan.
29 /
Trichinopoly techniek of Viking breien of Foxtailtechniek
met een doorlopende zilverdraad om een buisje of stokje heen.
|
27 /
Vikingen, Winchester Hoard,
Schotland,
Eerste eeuw voor Christus. Gouden halsketting in de
Trichinopoly techniek met een doorlopende draad. British Museum, Londen UK
Waarom is dit belangrijk?
Omdat het zilverwerk van een in Schotland gevonden Vikingschat uit de eerste eeuw voor Christus, de Winchester Hoard, laat zien dat de Vikingen de techniek van buisvormig rondbreien met zilver- en gouddraad toen al meer dan meester waren. (afb.27) Ja je leest het goed, de éérste eeuw vóór Christus! Daarvan levert de Winchester hoard uit het British Museum in Londen het onweerlegbaar bewijs. Toen hadden ze nog helemaal geen contact gehad met culturen rondom de Middellandse Zee. De Vikingen verschijnen daar immers pas in de achtste eeuw. Vrijwel alle culturen rondom de Middellandse Zee, Scythen, Foeniciërs, Thraciërs, kenden toen een veel oudere techniek, loop in loop, die er ook uitziet alsof er gebreid is met metaaldraad, maar dat is niet zo. (afb. 28) Bij de Skythen halsketting is de loop-in-loop techniek toegepast. Hier wordt een holle ketting opgebouwd uit tientallen door elkaar getrokken losse ringetjes (ringetje = loop). De Vikingen ‘breiden’ echter met één doorlopende zilverdraad rond een stokje of buisje, de Trichinopoly techniek of foxtail techniek.(afb.29) foto Trichinopoly of Viking breien (afb. 30) rondgebreid Birka hoard. 
30 /
Vikingen, Birka Hoard, Björkö, Zweden.
8ste - 9de eeuw.
Trichinopoly techniek of
Viking breien
met een doorlopende zilverdraad.
Historisch Museum Zweden.
|
|
Hoe hebben ze dat zilverdraad ‘gebreid’ ?
Natuurlijk hebben ze het zilverdraad niet gebreid met breipennen. Je zou je zelfs kunnen vergissen en denken dat het een soort naaldbinding is, maar dat is het niet. Het is een heuse breisteek want... als hier de draad breekt, heb je, precies zoals we dat van breien kennen, meteen een ladder. Hier worden lussen door elkaar getrokken en die worden pas helemaal aan het einde gefixeerd. 
31 / Vikingen. Cuerdale, Engeland.
8ste eeuw. Plat gebreid, zilverdraad.
British Museum, London.
|
Bij naaldbinding wordt de hele draad door elke lus getrokken waardoor zo’n lus met elke steek wordt gefixeerd.
De Vikingen begonnen met een rij lussen om een hulpdraad te slaan en vormden daarna elke steek met het metaaldraad zelf. Het platte breisel begint met een rij lussen om een metalen staafje of een korte naald. We vinden dat platgebreide materiaal in zilverdraad met, wat typisch is voor een breiwerk, een herkenbare “rechtse” voorkant en een “averechtse” achterkant. Dat is duidelijk te zien aan de afbeelding (links) van de Cuerdale hoard plat gebreid (afb.31) en onderaan van de Ardagh hoard platgebreid (afb.32). Viking schatten in Noordwest-Europa In allerlei Vikingschatten in Engeland, Schotland, Zweden, Denemarken en Ierland: de Ardagh Hoard, de Croy Hoard, de Cuerdale hoard vinden we deze techniek rond en plat toegepast. En ook in veel oostelijker gelegen Viking-Celtische gebieden bv. in het huidige Croatië. (afb.33 ) Psarjevo trichinopoly techniek Het lijkt erop of de Vikingen die breitechniek zelf hebben ontwikkeld. Ze kunnen het niet van de Kopten hebben afgekeken, want die hadden ze nog niet ontmoet in de eerste eeuw voor Christus. Heel misschien hebben ze toegepast in zilver en goud wat in Noord Europa en in Rusland al met wol gebeurde? Misschien vinden we daar ooit nog bewijs voor. Voorlopig winnen de Vikingen de wedstrijd: Wie kon het eerst breien! 
32 /Vikingen. Darrynnaflan, Engeland.
8ste eeuw. Gebreid zilverdraad,
deel uit de chalice (kelk) - foto tijdens restauratie - achterzijde, ‘averechtse steek’.
British Museum, London
|
33 / Celtisch/Viking. Gornje Psarjevo, Croatië. Eerste eeuw voor Christus ~ eerste eeuw na Christus. Halsketting,
zilver. Foxtail of Trichinopoly techniek.
Door wie werd er gebreid? Breiden koninginnen? Breiden enkel geschoolde ambachtslieden? Of breide elke ijverige eenvoudige huisvrouw die haar gezin trachtte te kleden? Was breien wel zo sjiek en bijzonder en duur als vaak wordt beweerd? Op die vragen geven we antwoord in deel 4....