Je zult maar voor paal staan...

Wie staat daar ooit bij stil... Wat die uitdrukking betekent: voor paal staan. Zoals je ziet herinnert zo'n gezegde aan de schandpaal, waarin je terecht kwam als jij je te schande had gemaakt. Wat voor vreselijks had je dan gedaan, wat is er precies aan de hand geweest? Dan mag je wel denken aan iets stelen, een handgemeen, een uit de hand gelopen ruzie. 
Wat duidelijk is dat zijn handen en zijn hoofd vastgeklonken zijn. Als hij vrij komt, snapt hij misschien dat hij zijn handen thuis moet laten.
Niet iets in je eigen zak steken dat van een ander is, niet vechten en niet schelden. Wat nu zo aardig is, dat in de taal nog altijd het verleden ligt besloten. Grappig eigenlijk, de taal als schatkamer van de geschiedenis.
Te schande zetten, voor paal zetten blijkt al in de 14de eeuw geboekstaafd te zijn als “milde straf”. In het 
Mittelalterlicher Hausbuch uit het Rijksmuseum staat de gestrafte niet voor paal maar zit in een schandblok met zijn handen als voeten vast in het blok (1475).
In de Lage Landen wordt de schandpaal vermeld in Vlaanderen in de 14de eeuw, vanwaar die zich verder naar het noorden heeft verspreid en de plaats innam van de zogeheten schandstenen. Die werden aan een ketting om de hals gehangen. De veroordeelde moest daarmee driemaal rond de stad lopen, achtervolgd door een meute die hem bekogelde met straatvuil etc. Na afloop werd zo iemand menigmaal verbannen. Bij vernieuwing van stadsrechten en in stedelijke keuren wordt deze straf nog gehandhaafd, hoewel inmiddels de schandpaal zijn intrede had gedaan en in de 17de eeuw overal werd toegepast. 
Al in 1189 zou de schandpaal in Engeland (pillory) in gebruik zijn geweest, in Frankrijk in 1168, aangeduid met de naam pellori (Oud-Frans), pilloria (Latijn), afgeleid van pila = pilaar. In het Middelnederlands komen we pellorijn tegen naast de woorden kaak of schandpaal. Aanvankelijk was de kaag of kaak een podium, een verhoging, een schavot. Daarmee is de uitdrukking "aan de kaak stellen" mooi verklaard.
Foto
speculum humanae salvationis 1420-1440
Het schandblok is veelvuldig in de middeleeuwse bronnen afgebeeld, maar de schandpaal pas na 1600.