Weven stap voor stap

Op 28 februari 2010 mochten ± 30 re-enactors van “Het Woud der Verwachting” en de “Gebroeders van Limburg” in New York in het Metropolitan Museum hun kostuums presenteren. Deze kostuumpresentatie werd toegelicht door kostuumhistoricus Desirée Koslin. Voor deze gelegenheid was in “The Cloisters” ruimte gereserveerd, waar op die dag twee maal een menigte bezoekers zich vergaapte aan “hertogen, hertoginnen, hofdames en kooplieden, alsmede burgers, dienaren en boeren” conform de convocatie.

Prof. Desirée Koslin, Fashion Institute of Technology / textile and fashion studies, in Manhattan US, raakte niet uitgepraat over de overgooier die door één van de Woudmensen werd gedragen. Deze werd zo ongeveer tot symbool van de kostuumgeschiedenis van de Lage Landen verheven. Ze had direct gezien en gevoeld dat de stof van schapenwol was gemaakt, met de hand gesponnen en met natuurlijke stoffen (notenbolsters)
geverfd en in een twill geweven. In de pauze kwam ze te weten dat de wol ook nog zelf geschoren was en het kledingstuk geheel met de hand vervaardigd.

Groente- en fruitvrouw in haar kraam / foto © Thijn van de Ven

Minderbroeder Benardus in monnikspij / foto © Thijn van de Ven

Sinds New York heeft “Het Woud der Verwachting” nog meer van dit soort stoffen verwerkt. Zo draagt de hofkapelaan een pij met losse kap van de Franciscaner Orde. Er is op het weefgetouw nog een lap van ± 9 meter geweven die op verwerking tot een ruime cape wacht. Intussen kregen de ezels dekken die stevig zijn geweven om geen hinder te hebben van de pakzadels. Eén medewerker slaapt in zijn middeleeuwse tent onder een deken van schapenwol.

De vaste draden – ketting of schering genoemd – worden doorvlochten met de inslag, waaruit textiel ontstaat. Naast wol wordt ook linnen of zijde gebruikt.
Katoen is voor de Middeleeuwen iets te modern; het bestond wel maar men kon er toen moeilijk fijn garen van spinnen. Het fijnste neteldoek maakte men van de vezels van een brandnetelsoort.

Het werd tijd dat we met het fototoestel wat kiekjes gingen nemen voor een reportage om dit ambacht meer zichtbaar te maken.
Via www.weefnetwerk.nl wordt duidelijk dat het weven is georganiseerd via Weefkringen, die hun leden stimuleren om dit ambacht te beoefenen. Wie verder wil komen, kan het beste daar terecht.

Schering en inslag

Weven is een oeroud ambacht en wordt nu nog veel gedaan, maar zelden middeleeuws verantwoord. Er is gebrek aan informatie uit de praktijk. Hier is een stap-voor-stap verhaal in foto's en tekst met de basiskennis voor het maken van middeleeuws weefwerk.
We beschrijven aan de hand van de foto’s het weefproces in zes fasen:

Fase 1
De lap die als demo wordt geweven krijgt scheringdraden van elk vijf meter lang. Schering span je op het weefgetouw. Inslagdraden weef je er later doorheen. Scheringdraden (of kettingdraden) worden met behulp van een scheringmolen op de gewenste lengte gemaakt. Het zogeheten kruis zorgt ervoor dat de draden op de goede volgorde blijven zitten.

Fase 2
Daarna gaan we naar het weefgetouw en rijgen de draden door de evenaar, om te zorgen dat het juiste aantal draden per cm klopt.

Fase 3
Bij het opbomen heb je hulp nodig, dan ben je met z’n tweeën. In dit geval waren er 320 draden van elk vijf meter lengte scheringdraad nodig, die om de achterste boom van het weefgetouw gewikkeld werden. Uitgaande van een stofbreedte van 80 cm zitten er 40 draden in 20 cm. Dit is een tamelijk grof weefsel.

Fase 4
Alle 320 draden zijn door 4 verschillende schachten geregen. Daarmee bepaal je het patroon. Vervolgens ga je met het rietmesje door het riet. Bij het weven sla je met het riet het weefwerk aan. De weefdraden heten dan ook inslagdraden. Wil je een stijf weefsel, dan sla je harder aan dan wanneer je een los weefsel wenst.

Fase 5
Daarna is het een kwestie van aanbinden, waarbij je de schering op de juiste spanning aan een bepaalde lat vastknoopt.

Fase 6
De inslagdraden worden op schuitjes (ook wel spoel genoemd) gewonden. Daarmee wordt vervolgens geweven. Na elke gang van een schuitje met de inslagdraad tussen de scheringdraden door, wisselt de wever met zijn voet de positie van de schering voordat de volgende spoel met inslagdraad er doorheen gaat. Zo ontstaat het patroon. Men noemt dit patroon de binding. Er zijn ongelooflijk veel variaties mogelijk. Voor de Middeleeuwen beperken we deze tot weefsels die wij als authentieke kerkelijke of museale weefsels kennen, dan wel via archeologische vondsten.