Heraut Gelre in Bellenville
Wat heeft de Heraut Gelre via het Wapenboek Bellenville ons te melden?
Voor de leesbaarheid van de Latijnse tekst op zijn banderol hebben we de Heraut Gelre uit het Wapenboek Bellenville op zijn rug gelegd; de spreukband in zijn linkerhand lijkt haast uit zijn mond te komen, net als de bekende balonnetjes in stripboeken...
|
Als je het Wapenboek Bellenville van kaft tot kaft doorbladert, tref je nergens hetzelfde lettertype aan als op de banderol (= spreukband) van de Heraut Gelre. Alle andere teksten blijken in een ander schrift te zijn geschreven. Dit eigenzinnig lettertype staat alleen op de banderol.
Het is een tamelijk rond gotisch schrift, een textura. Kalligraaf Trudie Demoed-van Hoogstraten vermoedt op grond van voorbeelden uit handschriften uit deze periode, onder meer uit Zwolle, Arnhem en Frankrijk, dat hier sprake is van een vrij vroeg gotisch schrift. Dit schrift wijkt af van het lettertype dat bij de overige teksten in Bellenville is toegepast. Dat zijn opmerkelijke constateringen. Wat zegt dit over de verschijning van deze Heraut Gelre aan het slot van de wapenserie op deze pagina in Bellenville? Wat heeft die banderol met tekst in die eigenzinnige vrij lastig leesbare letter te melden, die verder nergens in het handschrift is toegepast? Deze persoonlijke interventie door de Heraut Gelre maakt zijn mededeling exceptioneel. Het is ook de enige mededeling naast de vele geslachtsnamen bij de afgebeelde wapenschilden. Deze moet toegevoegde waarde hebben. Een correcte vertaling van de tekst is van groot belang. Hoe groter de zekerheid, hoe meer gewicht zo'n mededeling in de schaal legt. Onderstaande transcriptie en vertaling lijken ettelijke experts, onder wie de neolatniste Verena Demoed, vooralsnog de beste oplossing. S U A D E O = Ik raad aan V O S = u IUSTE = juist, recht, legitiem, humaan, naar eer en geweten A G E R E = te handelen, te doen IK RAAD U AAN OM JUIST TE HANDELEN Deze transcriptie zou kunnen en leidt tot een mooie vertaling met IUSTE en is logisch na SUADEO VOS. De twee laatste woorden zijn minder goed leesbaar... Voorzichtigheid blijft om die reden geboden. Omdat dit lettertype in dit manuscript overigens niet wordt benut, ontbreekt voldoende vergelijkingsmateriaal. Dat maakt de transcriptie onzeker, vooral bij ligaturen (= onderling verbonden letters). Maar de vertaling klinkt goed en passend voor een Heraut Gelre. We doen daarom een beroep op de lezers van onze website om die laatste twee lastig leesbare woorden, en in ieder geval IUSTE zelf te transcriberen. Alleen een betrouwbare transcriptie kan tot een correcte vertaling leiden. Volgens Steen Clemmensen luidt de vertaling: I counsel you to act right. Zijn transcriptie geeft echter agree i.p.v. agere. Zie: Editing armorials I |
Wapenboek Bellenville folio 63 recto, collectie BNF. Datering XIVB.
De heraut heeft in de linkerhand een banderol met een Latijnse tekst, waarvan de transcriptie en de vertaling in dit artikel staan.
Naar eer en geweten De connotatie van IUSTE bergt een wereld aan alle mogelijke betekenissen. Daaronder schuilt ook de rechtvaardiging van de gewapende strijd, die voor de Kerk krachtens het 6de gebod: gij zult niet doden in beginsel taboe was. De Heraut verscheen als enige ongewapend op het slagveld en in het strijdperk. Om die reden wekt de lans in zijn rechterhand verbazing. |
Het Wapenboek Bellenville bevat deze Heraut Gelre, maar we kennen hem niet bij zijn naam. Wij vermoeden dat het Herman Maelwael is, maar wie denkt hem te kennen, mag het zeggen.
De Heraut Gelre is niet de enige heraut in het Wapenboek Bellenville. Op deze bladzijde staat de Heraut Zweden. De drie kronen op zijn wapenmantel worden ook wel in verband gebracht met het wapen van koning Arthur. In zijn linkerhand een zogeheten wartel en in zijn rechterhand opnieuw een lans. Steen Clemmensen brengt de drie kronen in verband met de stad Keulen, waar deze heraut mogelijk vandaan kwam. Zie: Editing armorials I (2017).