Bruidsschat op de pof

Hoe Maria van Gelre aan de man werd gebracht

Marie d'Harcourt, miniatuur in haar Gebedenboek

Reinald IV in: Armorial de l'Equestre de la Toison d'Or

Bruiloft van Marie d'Harcourt en Reinald IV, hertog van Gelre en Gulik, graaf van Zutphen

Het huwelijk van Reinald IV met Marie d'Harcourt heeft de koning van Frankrijk wel wat gekost. Ook zijn broer Louis d'Orléans die de bruidsschat betaalde, heeft diep in de buidel moeten tasten.
Deze bruidsschat bedroeg maar liefst 30.000 oude schilden,
een bekende Franse gouden muntsoort.
Je vraagt je af waarom de koning en zijn broer zo nodig deze bruid van hoge geboorte aan onze Gelderse hertog wilden toevertrouwen. Wat was hun motief?

Boven: Christine de Pisan biedt Louis d'Orléans haar boek aan. Rechts: Isabeau de Bavière en Charles VI van Frankrijk bij het Bestand van Troyes. Miniatuur uit Jean Froissart’s Chroniques, BL Harley 4380, c. 1470

Bruidsschat van Louis, hertog van Orléans

Marie d’Harcourt was dame d'honneur bij Valentina Visconti. Na haar huwelijk op 12 mei 1405 werd zij hertogin van Gelre en Gulik en gravin van Zutphen. Louis d’Orléans, de broer van de koning, financierde haar bruidsschat. Maar, mocht zij géén kind baren, kreeg hij zijn geld terug. Het doel heiligde het middel: een aangetrouwde hertog aan de macht in Gelre en Gulik was een mooie zet in het politieke schaakspel.

Bruiloft cadeau van koning Charles VI

De Franse koning Charles VI was dol op zijn nichtje en betaalde de bruiloft met Reinald van Gelre, die hem trouw gezworen had. De koning leed weliswaar aan vlagen van waanzin, maar hier zal hij vast wel over hebben nagedacht. Hij ging in de koninklijke wouden bij Crécy jagen en woonde de bruiloft bij. Reinald IV ijlde daags na het huwelijk huiswaarts waar Holland streed met Arkel dat Hagestein bezette.

Verloving Charles d'Orléans en Bonne d'Armagnac in getijdenboek Les Très Riches Heures

Les Très Riches Heures. het mooiste getijdenboek van de Gebroeders van Lymborch, toont op het aprilblad Charles d’Orléans (15 jaar) gekleed in somber grijs.

De moord op Lodewijk van Orléans (miniatuur van de meester van de Kroniek van Engeland, ca. 1470 ?-1480 ?, Parijs, BnF).

Zijn vader Louis d’Orleáns was in 1407 in opdracht van Jan zonder Vrees, hertog van Bourgogne,
vermoord. Zijn moeder Valentina Visconti was van verdriet gestorven. Alleen de ouders van zijn bruid, Bernard d'Armagnac en Bonne de Berry, zijn getuige van hun verloving in 1410. Bernard staat daar in zijn prachtig koningsblauw gewaad. Charles en Bonne zijn in hetzelfde jaar nog getrouwd: 15-08-1410.

Kleding vergeleken tussen Bonne en Maria

Bij de verloving van Charles d'Orléans en Bonne d'Armagnac op het aprilblad in Les Très Riches Heures is een frappante overeenkomst gevonden met de bekende miniatuur van Marie d'Harcourt / Maria van Gelre. Bonne d’Armagnac staat gespiegeld in bijna dezelfde houding als Maria van Gelre, eveneens in hemelsblauw en als aanstaande bruid.

Bij Bonne komt het loshangend haar prachtig in beeld. Maar het patroon van haar gewaad met de aangezette schijnmouwen – de zogenaamde lurven – is absoluut anders dan van Maria van Gelre. Bonne was in 1410 ruim 11 jaar, terwijl Marie d'Harcourt pas trouwde toen ze al 25 jaar oud was. Dat verklaart misschien het loshangende haar bij Bonne, dat bij Marie ontbreekt.

Al zijn bij Bonne zowel het gewaad als haar sleep opvallend lang, bij Maria van Gelre is alles XXL. Maria steekt haar armen uit mouwen die 2.70 m. lang zijn en op haar sleep liggen.
Dames in zulke houppelandes konden uitsluitend te paard afstanden overbruggen en hadden te voet altijd hulp nodig van slippendraagsters.

Prins-dichter Charles d'Orléans gevangen

Hertog Reinald en Maria van Gelre kregen geen kinderen. Die bruidsschat hadden ze eigenlijk aan Charles d’Orléans moeten retourneren.

Maar in 1415 stonden de Franse en Engelse legers tegenover elkaar en vond de fatale Slag bij Azincourt plaats. Engelse boogschutters zaaiden dood en verderf onder de Franse ruiters. Na deze verpletterende nederlaag is Charles d’Orléans als krijgsgevangene afgevoerd naar Engeland.

Daar doodde hij de tijd – 25 jaar lang – met gedichten schrijven. Hij kwam vrij toen zijn losgeld, 240.000 gouden ecu’s, het hoogste ooit, was voldaan door Philips de Goede, die zijn vader Jan zonder Vrees in 1419 als hertog van Bourgogne was opgevolgd.

Wie weet is dit losgeld via crowdfunding bijeen gebracht. In ieder geval huwde Charles d'Orléans na terugkomst met Maria van Kleef, want Bonne was vijf jaar eerder overleden.Maria van Kleef was het jongste kind van Adolf van Kleef en Marie de Bourgogne. Zij was 16 jaar en hij 45 jaar toen zij trouwden.

Boven: gisant van Valentina Visconti in Saint Dénis.

Rechts: Wandtapijt met verloofd stel onder baldakijn. Collectie Musée des Arts décoratifs, Parijs. Afgebeeld zijn Charles d'Orléans (45) en Marie van Kleef (16) cf. de identificatie door Raimond van Marle, 1923. Anna Maria Cetto meent dat Louis de Savoie (27) en Anne de Lusignan (22) zijn afgebeeld. Elk huwelijk is in 1440 gesloten, het wandtapijt dateert uit 1460/65.