Nijmegen bakermat

Nijmegen... bakermat van de schilderkunst der Lage Landen?

Rijks exposeert Johan Maelwael, Gebrs van Limburg en vakbroeders

Komt, verwondert u hier mensen!

Prominent is een uit stro gevlochten bed zichtbaar in de Maria-polyptiek, coll. Catharijneconvent Utrecht, nu tentoongesteld in het Rijksmuseum te Amsterdam.
Maria ligt languit op dat kraambed met het Kindeke Jezus in haar armen. De catalogus neemt de regio van ontstaan ruim: Boven- / Midden- / Nederrijn en noemt tenslotte Nijmegen. Het grensoverschrijdend karakter van de kunst in de Late Middeleeuwen gaat ver en zo krijgt de Kleefse archivaris Friedrich Gorissen gelijk.

Ter vergelijking tonen we nog 4 afbeeldingen via een slideshow van de Geboorte van Christus: 2.paneel van altaarstuk (1403) Conrad von Soest in de Stadtkirche in Bad Wildungen. 3. Getijdenboek Les Belles Heures (1404-09), Gebr. van Limburg, Metropolitan Museum New Tork; 4. paneel uit een quadriptiek (1390-1400), Champmol (?), coll. Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen, opdracht Philips de Stoute (?). 5. paneel (± 1400) Nederrijns, Staatliche Museen, Berlijn.

Verwonder je over de overeenkomsten en verschillen.

Nijmegen als bakermat erkend

Een kraambed is geen bakermat, niettemin verwijst de bakermat naar iemands geboorteplaats. Nijmegen kan claimen de bakermat te zijn van de oudste met naam bekende schilder der Lage Landen: Johan Maelwael. Terecht wordt hij met een keur aan topstukken via een in omvang bescheiden expositie in het Rijksmuseum geëerd. Rond 1370 is hij in Nijmegen geboren. Ook zijn neven: Herman, Paul en Johan van Limburg, zoons van zijn zus Mette Maelwael en Arnold van Limburg, zijn Nijmegenaren van geboorte.

De naam Maelwael kwam eerder in Zutphen, Kleef en Xanten voor. Kunstenaars trokken in die tijd van opdrachtgever naar opdrachtgever. Misschien heeft Catherina van Beieren-Holland, gehuwd met hertog Willem van Gelre, zijn overstap naar Parijs bevorderd waar Johan werkte voor haar achternicht Isabeau de Bavière, koningin van Frankrijk en voor de hertogen van Bourgogne.
Toen hij zijn neven in Frankrijk aan werk kon helpen, vestigden zij daar hun reputatie als top-kunstenaars.

Johan Maelwael multi-talent

Johan Maelwael was als kunstenaar breed inzetbaar. Het onderscheid tussen disciplines als tekenen, leer en hout bewerken, schilderen, beeldhouwen, edelsmeden, borduren, vergulden en zelfs leiding geven aan een atelier, blijkt kunstmatig. Hij was een multi-talent.

Projectleider en eerste voorman

Johan Maelwael ontwierp textiel, schilderde portretten en religieuze voorstellingen, verluchtte waarschijnlijk getijdenboeken, gaf leiding aan de decoratie van de Kartuizer Abdij Champmol, polychromeerde beelden van Claus Sluter en Claes van Werve, die eveneens uit de Lage Landen afkomstig waren.

Nijmeegse jaren van fundamentele betekenis

Zijn jeugd en opleiding in Nijmegen – zijn bakermat – in de Maelwael-ateliers van vader Willem, zijn oom Herman, zus Mette en haar man Arnold van Limburg, alsmede buurman-edelsmid Van Stockum vormden de basis van die veelzijdigheid.

Maelwael door het Rijks gepositioneerd

Samen met het werk van Johan Maelwael en de Gebroeders van Limburg exposeert het Rijksmuseum werken van vakbroeders op het terrein van schilder- en beeldhouwkunst, edelsmeedwerk en vele andere disciplines. Daaruit blijkt dat zij elkaar voortdurend aangevuld, geciteerd en beïnvloed hebben.