Onder de loep nemen
Verrassende details komen tevoorschijn dankzij een hoge resolutie
Marie d'Harcourt in de hortus conclusus, omringd door de witte rozen van de egelantier. Vijf ronde vensters gunnen ons een blik op de hemel, evenveel als de letters van MARIA, die om haar mildheid via de banderolle wordt aangeroepen.
|
Marie d'Harcourt's miniatuur onder de loep
Het atelier van Het Woud der Verwachting kreeg via prof. dr. Johan Oosterman de miniatuur met Marie d'Harcourt in haar adembenemende houppelande in een maximaal grote resolutie. Onder de loep kan men door de kleinste details verrast worden. Maar wat een ieder zien kan, is haar naar rechts gewende positie, die van de (nog) ongetrouwde vrouw, dus als bruid. Onderstaande details zijn met het blote oog bijna niet waarneembaar. Bij inzoomen echter vertellen ze ons meer over de werkwijze van de kunstenaar(s). Omdat de handtekening ontbreekt wordt het gissen naar de identiteit van de verluchter(s). Maar dat is ook niet het doel van het uitvergroten, geordend volgens deze lijst:
|
Sikkelvormige insnijden in de mouwen (1.) in combinatie met de bontvoering in minivert (2.)
|
Toen het atelier van Het Woud der Verwachting op zoek ging naar de stof om sikkelvormige insnijdingen uit te vervaardigen, wist de heer Klaas Prosman van Doornebal interieurs te Lienden vrijwel direct welke stof de meest natuurlijke neiging tot omkrullen heeft:
satijnzijde! Daar kon het atelier in meegaan. Voor het bepalen van de dikte zijn proefmonsters gebruikt.
|
Op het eerste gezicht was de aanwezigheid van een bontvoering in de mouwen niet evident, maar toen de uitvergroting beschikbaar kwam, concludeerde men dat er ongeveer twintig huidjes op rij zichtbaar zijn.
Per mouw uitgaande van een voor- en achterkant en tevens van twee huidjes naast elkaar, kom je uit op tenminste 80. Er zijn twee mouwen, dus 160 huidjes!
|
|
|
Trompe-l'oeuil (3.), stippeltechniek (4.), changeant blauw-blauw (5.)
|
Gezichtsbedrog
Op de sleep van de houppelande van Marie d'Harcourt liggen beide mouwen met een twist over elkaar heen. Bij elkaar zo lang dat deze buiten het kader van de miniatuur geschilderd zijn. Gezichtsbedrog de Gebroeders van Limburg eigen. |
Met drie voorbeelden laat zich dit illustreren: 1. in het Getijdenboek Les Belles Heures, 223v. Jean de Berry op reis, steken torenspitsen met vlag uit het kader. 2. Paradijs zonder kader in Les Très Riches Heures. 3. Tekeningen over twee pagina's tonen 'Maria Boodschap' in The Tenschert Hours.
|
Op elke vergroting ziet men de stippeltechniek toegepast, die zo helpt om een changeant effect te imiteren en mogelijk de structuur van de zijde. Pas bij maximaal inzoomen zijn twee verschillende tinten blauw zichbaar, beslist geen koningsblauw. Dit sterkt ons in de gedachte dat dit het bruidskleed is.
|
Bekend trompe l'oeuil in Les Belles Heures waar de torenspitsen met vlaggen buiten het kader worden vervolgd, evenals de toren met vlag van het kasteel in de verte.
|
Trompe l'oeil effect door kaders los te laten
De Gebroeders van Limburg doorbreken het kader waarin miniaturen opgesloten zijn. Links de miniatuur uit Les Belles Heures met de aankomst van De Berry bij een kasteel met vlaggen in blauw-geel-blauw op de torens van de toegangspoort. Hieronder het kaderloze Paradijs met God, Adam en Eva in een stripverhaal. 
|
|
|
|
Tweeluik met een boeiend beeldverhaal In het Getekende Getijdenboek The Tenschert Hours, door prof. dr. Eberhard König toegeschreven aan de Gebr. van Limburg, komt een 'Maria Boodschap' voor. Op linker pagina de engel die met een lelie in de hand de geboorte aankondigt, rechts de Maagd Maria die zich omwendt terwijl haar linkerhand rust op het boek waarin zij was verdiept. |
Uiterst links bevindt zich de ommuurde besloten tuin met fontein, die als zinnebeeld kan worden opgevat voor de maagdelijkheid van Maria. De compositie waarbij de ene pagina in de andere overloopt, is baanbrekend; een trompe l'oeil zo groot als een tweeluik, een diptiek. Hebben we zoiets ooit eerder gezien? Helemaal wel. |
|
Overschildering en vlek
|
Ongeveer het laatste dat we hadden verwacht, was de overschildering en de vlek. Bij de schouder en de
|
|
linker mouw tekent zich een overschildering af. Maar bij nader onderzoek blijken mogelijk meer streken onnauwkeurig gezet te zijn. In het oog springend is bepaald de gemorste vlek op haar gewaad. Wie hem eenmaal heeft gezien, blijft die vlek storend vinden.
Beide elementen rechtvaardigen de conclusie dat het portret van Marie d'Harcourt ten voeten uit al bestond voordat zij in haar hortus conclusus werd geplaatst. Dubbel boord Tenslotte biedt de uitvergroting van haar buste ook nog gelegenheid de boord van haar houppelande nader te bekijken. Deze bestaat uit twee lagen. De bovenste witte stof is zigzag geborduurd met een fijne blauwe draad en op het laagste punt voorzien van een parel. De onderste laag oogt wit en grijs en is wellicht gemaakt van minivert, de witte buikjes van de grijze eekhoorn, populair als voering in de Middeleeuwen. 
|
|
Stichting Het Woud der Verwachting Polsteeg 8 / 7244 PX Barchem / opgericht 24 mrt '07 KvK 08157902 - NL 97 RABO 0317 1235 13 Tekst © Jacobus Trijsburg, 11-07-2018 |