The Tenschert Hours
Getijdenboek van Heribert Tenschert baart opzien in Nijmegen
|
Afwisselend de hertog van Gelre en de patroonheilige van de ridders: Sint Joris. De Gelderse vliesridder uit het Grand Armorial équestre de la Toison d'or. In het manuscript is Joris als toernooiridder uitgedost.
Symposium in Het Valkhof
Op 29 augustus is in het Museum Het Valkhof te Nijmegen aan het getijdenboek, toegeschreven aan de Van Limburgs, een symposium gewijd. Dagvoorzitter Till-Holger Borchert, directeur Brugse Musea, sprak van The Tenschert Hours uit respect voor Heribert Tenschert, dit op voorstel van Viktor Schmidt.
Tenschert heeft het getijdenboek sinds 10 januari 2014 in zijn bezit. Het was een hele belevenis om de presentatie van prof. dr. Eberhard König mee te maken die werkelijk overtuigend overkwam bij iedere onbevooroordeelde toehoorder. Hij gaf met kracht van argumenten aan dat Paul van Limburg zonder meer als miniaturist de hand in dit getijdenboek moet hebben gehad. Zwaarwegend is de stelling van König dat niemand anders dan Paul van Limburg zo'n hoog niveau kan halen. Zijn ‘handschrift’ in lijnvoering en compositie is herkenbaar. Zijn geniale virtuositeit niet te kopiëren. Velen zijn hem nagevolgd, maar het niveau daalt naarmate men verder van hem en zijn werk verwijderd raakt. Twee kunsthistorici, dr. Rob Dückers (Emerson College) en prof. dr. Viktor Schmidt (Utrecht / Groningen) bleven in hun twijfels steken. Hun benadering was om elementen uit de miniaturen te isoleren en te vergelijken met het bekende en merendeels latere werk van de gebroeders uit Les Belles Heures en Les Très Riches Heures en andere bronnen. Rob Dückers had vergeefs gezocht naar bepaalde hoeden in hun bekende werk, die veelvuldig in dit getijdenboek zijn afgebeeld. Viktor Schmidt kwam Italiaanse ruiterschilden tegen die ten noorden van de Alpen pas veel later in zwang kwamen. Hun betogen kwamen op een deel van de toehoorders allerminst overtuigend over, omdat zij niet ingingen op de argumenten van König. In een paar welgekozen zinnen aan het slot van de dag gaf Heribert Tenschert aan dat hun benadering stoelde op een gering aantal minuten respectievelijk uren besteed aan het bekijken van het origineel. Daartegenover staat dat Eberhard König in de afgelopen 2,5 jaar - intensief en minutieus - bij elkaar méér dan één jaar dit manuscript heeft onderzocht voor hij zijn doorwrochte studie het licht liet zien en conclusies trok. Voor het zo ver was hebben twee andere kunsthistorici vanuit een andere benadering hun observaties met het publiek gedeeld. Het referaat van Christine Seidel was in elk opzicht bijzonder. Zij werkt bij het Kupferstichkabinett / Staatliche Museen zu Berlin, Stiftung Preußischer Kulturbesitz. Via haarscherpe foto's van miniaturen in dit manuscript liet zij het publiek zien welke werkwijze is gevolgd bij de totstandkoming. Deze werkwijze vergeleek zij met de uitkomsten van dergelijk onderzoek van ander werk van de Van Limburgs zonder stellige uitspraken over de toeschrijving te doen. Opmerkelijk genoeg zag men de ondertekening met verticale lijnen, die op een compositorisch stramien duiden. Haar referaat werd met een stevig applaus beloond. De laatste spreker was Inès Villela-Petit, Bibliothèque Nationale de France, Department of Coins, Medals and Antiques, Faculty Member, Archiviste paléographe, diplômée de l'Ecole du Louvre, conservateur du patrimoine. Zij deed het publiek nog meer versteld staan. Zij zag kans te onderbouwen dat The Master of Saint Jerome (wiens noodnaam bij gebrek aan voldoende bewijs voor diverse toeschrijvingen aan Paul van Limburg door Millard Meiss in het leven is geroepen) nu plotsklaps met de vondst van dit onbekende getijdenboek alsnog aan Paul van Limburg gelijk te stellen is. Aldus kan hij verantwoordelijk zijn voor deze en een hele serie verwante miniaturen toegeschreven aan deze noodnaam. Ja zelfs een heel genre, die wordt aangeduid als portrait d'encre. Miniaturen die opzettelijk niet zijn ingekleurd maar in eerste instantie in zilverstift uitgevoerd zijn en vervolgens met inkt zijn opgewerkt. Afbeeldingen die qua fijnheid en detaillering alleen al uitermate uitzonderlijk zijn. Van de Gebroeders bestaan voorbeeldige werken die ten dele in zilverstift en met inkt uitgevoerd zijn, en soms ook nog ten dele ingekleurd. Daarbij gevoegd het feit dat er frappant veel overeenkomsten zijn met eerder en later herkend en erkend werk van de Gebroeders ligt er voor kunsthistorici de schone opdracht om de hypotheses van Eberhard König serieus mee te nemen bij pogingen om uiteindelijk tot toeschrijving te komen. Kortom, er is werk aan de winkel. |
Aartsengel Gabriël komt aangesneld met de Blijde Boodschap in het voorportaal vanuit de ommuurde tuin.
1. Februari uit Les Très Riches Heures: houttransport door ezel & drijver van houthakker naar dorp. 2. Vlucht naar Egypte (Tenschert Hours): transport van zakken graan door ezel & drijver naar de windmolen om tot meel te malen.
Les Belles Heures du Duc de Berry:
Mass for Saints Peter and Paul Death of Simon Magus, Folio 215r The kneeling Peter and Paul are seen from behind as they cause the devils that were supporting the false magician to drop Simon and flee. Emperor Nero holds up his hands in horror as he watches with his courtiers. Collection: Metropolitan Museum, New York, idem text quote Afwisselend uit Les Belles Heures keizer Nero versus Tenschert Hours koning Herodes, met dezelfde hoed.
1. Saint George killing the dragon with lance and sword, wearing a targe, helmet with feather plume
2.+ 3. Two harpies holding Italian targes, the crest is an helmet with weapon mantle and tortil; De Heraut Gelre, Claes Heijnensz beeldt in zijn wapenboek op folio 15 verso een Italiaans schild af. Tussen de heraut Gelre en de gebroeders zal intensief contact geweest zijn gelet op de rol van de families Limburg & Maelwael bij het schilderen van alle heraldische opsmuk van banieren, bodebussen, schilden etc, Jean de Berry was ten tijde van de gebroeders in het bezit van het boek le roman de tristan et de yseult dat rijk geïllustreerd is met Italiaanse schilden, zoals blijkt uit de slideshow.
Aankomst Jean de Berry bij een kasteel waarvan vlaggen blauw-geel-blauw in de marge steken. Is verwijzing naar een vredesmissie richting Bourgogne wel terecht?__________________________
Doubts about Jean de Berry as peacemaker in this illumniation. |
Maria hoort hem komen en kijkt verrast op. De combinatie van twee bladen en de architectuur verrassen.
Symposium in Het Valkhof
Monday the 29th of August a public debate took place in Museum Het Valkhof in Nijmegen, about the possibility that Paul van Limburg was responsible for the illumiation of the Tenschert Hours, so called by the modarator Till-Holgert Borchert, as suggested by Viktor Schmidt, out of courtesy for Heribert Tenschert, the present owner from Switzerland. It was quite an experience to attend the lecture prof. dr. Eberhard König gave and a really convincing one to, for those who were sitting and listening there with an open mind. Showing well chosen pictures he built up with strong arguments the conclusion that Paul van Limburg as miniaturist must have had his hand in this book of hours. The very weighty argument - which he put forward - is that no one else than Paul van Limburg was capable of reaching that high standard. His handwriting, line drawing and composition is recognizable, his genius virtuosity cannot be imitated. Numerous artists have been trying to follow him, but their results obviously turned out to be poorer. Nevertheless two art historians, dr. Rob Dückers (Emerson College) and prof. dr. Viktor Schmidt (Utrecht / Groningen) kept their doubts. Their approach was to insolate certain elements from the miniatures, comparing them with well known and mostly later work of the Limburg Brothers from Les Belles Heures and Les Très Riches Heures and other sources. Dückers couldn't find certain types of hats in their famous books of hours like hats in this one. Viktor Schmidt saw Italian targes, by far too early for France and other countries on our side of the Alps. They found less belief under the audience, for the most because they didn't really refute the arguments of König. As Heribert Tenschert has put it at the end of the day, their knowledge about this specific book of hours was based upon a very quick look at the original. Eberhard König on the contrary made his research on the original manuscript thoroughly during the last 2,5 years over and over again for more than one year alltogether, before publishing the results and his conclusions. Two other art historians had chosen a quite different approach dealing with the matter, they shared their observations with the audience. The presentation of Christine Seidel was special in every way. She works for the Staatliche Museen zu Berlin / Kupferstichkabinett / Stiftung Preußischer Kulturbesitz. Showing sharp pictures of drawings in this manuscript she successfully let the audience see for themselves which procedure was followed during the production. Also she was able to compare this procedure with the results of similar research of other illuminations of the Limburg brothers, without jumping to conclusions concerning the identity of the author. Very interesting was the underlining with vertical lines referring to a kind of composition. She got a considerable applause. The last speaker was Inès Villela-Petit, Bibliothèque Nationale de France, Department of Coins, Medals and Antiques, Faculty Member, Archiviste paléographe, diplômée de l'Ecole du Louvre, conservateur du patrimoine. She even startled the audience with her presentation after her predecessor. She successfully argued that The Master of Saint Jerome (whose name is connected to the frontispice of the Bible moralisée as proposed by Millard Meiss by lack of sufficient evidence for Paul van Limburg as the author of several illuminations) thanks to this anonymous book of hours all of a sudden could be the same artist. That is not the end of this story, for this book of hours contains illuminations of a certain type, a complete genre, grisailles, better known as portrait d'encre. They was not painted by accident, but by choice. At first they have been drawn with a silverpoint and afterwards more clearified with a kind of brush or pen with ink. At that moment she gave a fine show of this genre created by the Limburg Brothers, predecessors as well as followers. The Limburg Brothers also created drawings of this type who were partly painted, partly drawn by silverpoint and clearified by ink. In addition to this summary we can acknowledge that we have seen a lot of stunning similarities with earlier and later work of the Limburg Brothers recognized as such. The hypothesis of Eberhard König matters. A stone thrown into the pond causes ripples, meaning that no art historian can deny that there is still a lot of work to be done, yet. © Jacobus Trijsburg, 5-9-2016 |