Sprakeloze monnik

Inktpot brengt pennen in beweging
Komisch kwartet over Kartuizers

In een Oud-Engels document staat het ontstaan van de Orde van de Kartuizer monniken op rijm beschreven.
In een viertal scenes heeft een onbekende auteur die geschiedenis op humorvolle wijze weten samen te vatten. Kartuizers en humor gaan goed samen, getuige dit komisch kwartet en ook de jongste aanwinst van het Rijks.


Sprakeloze monnik in het Rijks
​
Het Rijksmuseum kreeg een inktpotje in de vorm van een preekstoel met daarin een Kartuizer monnik. De aanwinst is tot 8 januari 2018 te zien op de Maelwael tentoonstelling. 
​
Hij komt er nauwelijks bovenuit, alleen zijn hoofd en zijn armen steken uit de preekstoel omhoog. Hij houdt zijn lippen stijf gesloten. Hem zul je niet horen. Een sprakeloze monnik, lid van de Orde der Kartuizers, een contemplatieve orde, die zwijgen als een vrome plicht ziet. De wanhoop die spreekt uit de opgeheven armen is veelzeggend. Immers de pennen die daar in de inkt gedoopt worden, zullen via het geschreven woord verkondigen wat de zwijgende monnik voor zich houdt. De symboliek spreekt bijna voor zichzelf.

Anonieme particulier schenkt ton

Aanvankelijk dacht Frits Scholten, conservator beeldhouwkunst, dat de inktpot 19de-eeuws was, neogotisch. Kunsthandelaar Sam Fogg uit Londen liet materiaal-technisch onderzoek doen. Het is gemaakt van buxushout en blijkt echt middeleeuws te zijn. Datering: ca. 1380 – 1400, herkomst Zuidelijke Nederlanden, Parijs of Dijon. Er is geen tweede exemplaar bekend. Het aankoopbedrag van ruim één ton is geschonken door een particulier, die onbekend wenst te blijven.

Spreekverbod spreekt boekdelen

Toch blijft het een intrigerend potje. Frits Scholten legt een link tussen het spreekverbod bij de Kartuizer monniken en deze inktpot. In het scriptorium van de Kartuizer kloosters was een inktpot ontegenzeggelijk onmisbaar. De verwijzing naar het spreekverbod spreekt boekdelen. Onverklaard blijft waarom de monnik een bocheltje op zijn neus heeft en zijn hoofd krullende haarlokken rondom een tonsuur draagt. 

Humoristisch houtsnijwerk 

Op zoek naar fijn houtsnijwerk (1380-1400) in relatie tot een Kartuizer klooster maakt de Abdij Champmol bij Dijon wel enige kans, waar onder meer het retabel met vergelijkbaar houtsnijwerk van Jacob de Baerze is te vinden, dat door Melchior Broederlam is verguld en gepolychromeerd. Qua datering zou het goed kunnen.
Claus Sluter was lid van de commissie die ​plaatsing van het retabel in 1399 in Champmol accordeerde.  
​
Inktpot met een monnik in een preekstoel, Zuidelijke Nederlanden of Parijs / Dijon, ca. 1380-1400, Buxushout, Door een particulier geschonken aan het Rijksmuseum.





​Sprakeloze monnik in het Rijks

Ook Frits Scholten denkt aan de ateliers van Claus Sluter en André Beauneveu; Claus Sluter was hof-beeldhouwer bij de Bourgondische hertog, de tweede werkte eerst voor de koning van Frankrijk en later voor de Jean de France, hertog van Berry. Ze waren tijdgenoten en collega’s van Johan Maelwael. Werk van hun hand is in de Maelwael-tentoonstelling in het Rijksmuseum opgenomen.

​Inktpot brengt pennen in beweging

Kranten en tijdschriften hebben al uitvoerig over deze tentoonstelling bericht. Ook de uitbreiding van deze expositie met het artistieke inktpotje heeft veel pennen in beweging gebracht. Deze Maelwael-tentoonstelling kan t/m 7 januari worden bezocht.

Bron: Persbericht Rijksmuseum