Drievingerwant
Voor wie van wanten weet en zelf drievingerwanten wil maken
|
De laat-middeleeuwse mens leefde meer dan wij in het seizoen; voedsel, kleding en werk veranderden met het jaargetijde mee. Wij kunnen daar in de 21ste eeuw misschien nog iets van leren: een warme trui aantrekken in plaats van de verwarming hoger zetten is de tip van de maand. Nu de eerste koude dagen aarzelend de winter inluiden, wordt het hoog tijd om ook in onze historische outfit de winter in te trekken. Niet handenwrijvend maar de handen laten wapperen om echte drievingerwanten te maken! In het artikel Wist de middeleeuwer van wanten? zijn deze bijzondere middeleeuwse handschoenen al besproken. We moeten nog wel enkele vragen beantwoorden met betrekking tot het materiaal en de constructie. De 4 drievingerwanten die Annemarieke Willemsen in MADOC beschrijft *) zijn allemaal van leer gemaakt. Deze leren wanten waren in de eerste plaats werkhandschoenen. Archeologen brengen ze in verband met scheepswerven en bouwplaatsen. Een bontvoering, zoals ontdekt in enkele middeleeuwse kunstwerken, kan een leren want lekker warm maken. Maar voor warme vingers moeten we het volgens Willemsen in een ander materiaal zoeken: “Wanten van geweven textiel werden door iedereen gebruikt voor hun warmte.” *) Hoewel er in Nederland geen drievingerige wollen wanten zijn opgegraven, zijn er wel enkele gewone wollen wanten bewaard gebleven. Uit de opgraving Damrak in Amsterdam kwamen vier wanten uit de periode 1400-1600 tevoorschijn die van opgeruwde en vervilte geweven wol zijn gemaakt. Dergelijke wanten zijn volgens Willemsen ook in Dordrecht, Enkhuizen, Groningen en Zaandam gevonden.*) Zij maakt nog een andere belangrijke opmerking met betrekking tot het materiaal: “In de Middeleeuwen waren wollen wanten geweven. Gebreide wanten en handschoenen zien we in Nederland pas na 1550; een aantal is teruggevonden in een Groningse gracht die in de tweede helft van de zestiende eeuw is opgevuld. Wanten in ‘naaldbinding’ (met een naald ‘gehaakt’) zoals we die uit Scandinavië kennen, komen in Nederland pas voor in de zeventiende eeuw.” *) Terug naar de drievingerwanten! Op de miniaturen hebben ze een grote diversiteit aan kleuren; wij zagen wit, zwart, rood, blauw, paars, groen, geel en bruin. In het Luttrell psalter (1340/50) staan zelfs tweekleurige wanten. Handschoenen zijn dan ook het ideale kledingstuk om overgebleven restanten van wollen stoffen aan op te maken. Let daarbij wel goed op dat je stevige wol gebruikt. Het patroon kan gemaakt worden zoals afgebeeld op de bijgaande tekening. Daarbij voegen we aan de binnenkant van de overgetrokken hand 1,5 cm toe en aan de buitenkant van de hand 2,5 cm inclusief 1 cm naadtoeslag. De eenvoudigste manier om een handschoen te naaien, is namelijk uit een dubbelgeslagen stuk stof, een methode die bij middeleeuwse bodemvondsten ook is aangetroffen. Zijn je wolrestanten te klein? Je kan de handschoen ook van twee stukken maken. Voeg dan een extra centimeter toe aan de binnenzijde van de hand. Aan de bovenkant van het gat waar de duim wordt aangezet, kan je een driehoekig stukje stof laten zitten. Op deze plek komt namelijk regelmatig spanning te staan als de handschoen wordt gebruikt. Een naad op deze plek zou een zwakte in de constructie opleveren. Dit driehoekje is zichtbaar in diverse middeleeuwse bronnen.*) De duim bestaat uit een enkel stuk dat eveneens wordt dubbelgevouwen. De naad loopt over de binnenkant van de duim en sluit aan op het eerder genoemde driehoekje. We hebben de handschoenen in de voorbeeldfoto handmatig genaaid met een blauwe linnen draad die met een beetje bijenwas is gewaxt. Een stiksteek is steviger en mooier dan een rijgsteek. |
Tübinger Hausbuch, Iatromathematisches Kalenderbuch, die Kunst der Astronomie und Geomantie. Württemberg, 15de eeuw.
Drievingerwanten met bontvoering. Uit hout gesneden deel van een misericorde in de kathedraal St-Jean-de Maurienne, 15de eeuw.
Patroon voor één drievingerwant met een apart patroon voor de duim. Zie voor de werkbeschrijving de bijgaande tekst. AtelierAble - 2022
Drievingerwanten binnenstebuiten gekeerd, model. AtelierAble - 2022
Drievingerwanten buitenkant zichtbaar, model. AtelierAble - 2022
Noten
*) Annemarieke Willemsen, 2015 De handschoen opgenomen. Laat-middeleeuwse wanten, wapenwanten en handschoenen in de Nederlanden MADOC - tijdschrift over de Middeleeuwen jg. 29, nr. 2, zomer 2015 Wat in veel bronnen opvalt, zijn de duidelijk zichtbare naden bij de duim en aan de zijkant van de handschoen. |
Le Roman de la Rose (witte wanten), Ouderdom / Vieillesse, vervaardigd voor Louise van Savoye, 15de eeuw, Frans. OXF, Bodleian, MS Douce 195, f.3v
|
Robert Campin, Aanbidding van de herders in de stal bij de geboorte van het Kindeke Jezus (detail beige wanten), 1420-1425
|
De wonderen van St. Leonard, In de kerk van St. Leonhard bij Tamsweg in Salzburg (detail zwarte want) plm.1452-1461
|
Holkham Bible, (tweekleurige drievingerwanten bij man links), 1327-1335.Londen, British Library Add. 47682, detail f.13r.
|