Het Woud der Verwachting
  • Nieuws
  • Welkom
  • Het Woud
    • Wilma Makkink lintje
    • Berry Bijkerman i.m.
    • Paul Kluwer i.m.
    • Marlies Ursem afscheid
    • Ben Wagenvoort afscheid
    • Rob van Zijll de Jong
    • Henk Demoed
  • Agenda 2023
    • De heks van Almen
    • Slag om Altena
    • Welkom in 2023
  • Ambachten
    • Alchemist
    • Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
      • Koeriersschaak
    • Bandweven >
      • Bandweven 2
    • Bier brouwen
    • Bode >
      • Bode te paard
    • Bontwerker >
      • Nepbont
    • Boog maken
    • Borduurwerk >
      • Aalmoestasje
    • Bourrelet maken
    • Breien >
      • Gebreid of niet gebreid 1
      • Gebreid of niet gebreid 2
      • Gebreid of niet gebreid 3
      • Gebreid of niet gebreid 4
      • Gebreid of niet gebreid 5
      • Gebreid of niet gebreid 6
      • Gebreid of niet gebreid 7
    • Couvre-chef maken
    • Drievingerwant
    • Geneeskruiden
    • Hoeden maken >
      • Muts vilten
      • Robin Hood hoedje
    • Hout bewerken >
      • Dagobert
      • Kist maken
    • Juwelier >
      • Sieraden
    • Kaartweven
    • Koperslager >
      • Messing schotel
    • Lantaarnmaker
    • Leerwerk
    • Maliënmaker
    • Mandenmaker
    • Marktkooplui
    • Ondergoed
    • Pottenbakker >
      • Albarello
      • Pelgrimeren
      • Pelgrimshoorn
      • Pottenbakkersdraaischijf
      • Puntneus voor pottenkijkers
      • Steengoed
      • Vuurstolp
      • Voor hetere vuren staan
    • Riemensnijder
    • Schoenmaker >
      • Passende schoenen
      • Schoenen valkenier
    • Schrijver
    • Tekenaar met zilverstift
    • Tenten maken
    • Torenblazer
    • Trippenmaker
    • Tuigenmaker >
      • Harnachement 1
      • Harnachement 2
    • Wapensmid >
      • Replica
    • Weven
    • Wol verven
  • Ark van Noach
    • Keeshond
    • Le grand noir du Berry
    • Molossos >
      • Landseer
    • Natte neuzen
    • Nederlandse landgeit
    • Ouessant, fotogeniek schaap
    • Witte paarden parade
    • Twentse landgans
    • De zwarte prins
  • Educatief aanbod
    • TERUGBLIK 2021
    • Stripboek Gelre
    • Ontmoet middeleeuwers
    • Alles op één kaart
    • Mijn leeren is speelen
    • Onze held in harnas
    • Spelenderwijs
    • Middeleeuwen in 3D
    • Het Woud in 3D-film
    • Vrouwen van Nu - Eefde
    • Wildenborchse vrouwenclub
  • Erfgoedbreed
    • Aaltense Goor
    • Achterhoekse vlag
    • Buitenmuseum Lochem
    • Cruydthof Ammersoyen
    • Emilie und Hans Stratmans Stiftung
    • Ere wie ere toekomt
    • Heggenvlechters
    • Heroïsche heilige
    • Kracht van kronieken
    • Kroonluchter top 100
    • Kruidentuin Stein
    • Nijenbeek kasteelruïne
    • Roots of the Queen
    • Stad Staverden
    • De Hoge Berg, Texel
    • De rode ridder
    • De eenhoorn achterna
  • Erepodium Maelwael
    • Passion
    • Nijmegen bakermat
    • In vol ornaat
    • Maelwael in Rijksmuseum
    • Beeldhouwers voor Bourgogne
    • Sprakeloze monnik
  • Evenementenarchief
    • Drie standen
    • Haus Ingenray -Geldern
    • Kostuumpresentatie
    • Terugblik AMB '19
    • De zot gekroond
    • Ridders Oude Wand
    • Eendaags Pop-Up Museum
    • Terugblik AMB '17 >
      • Datura Medieval Music
      • leringh & vermaeck
      • Pinksteren-kasteeldagen
      • Wagenspel Ammersoyen
    • Handel en Hanze
    • 2016 GvLimburg Festival >
      • 2016 Gebr.v.Limburg - foto's
      • 2016 Blyde Incomst - foto's
      • 2016 GvL - hertogelijke garde
      • 2016 Druivenoogst - foto's
      • 2016 middeleeuwse smulparij - foto's
    • 2016-10-08 Gelredag / Koningsweg
    • 2016-10-07 Archeohotspot Arnhem
    • 2016 Ammersoyen Middeleeuws Bewoond >
      • AMB 2016
      • Spelen op Ammersoyen
      • Klinken op Johanna
      • Kinderspeurtocht
      • Verhalen op Ammersoyen
      • Duiven lossen
      • Tijdverdrijf op Ammersoyen
      • Jonkvrouw worden?
      • Hoe word je ridder?
    • 2015 GvLimburg Festival
    • 2015 - Welkom op Ammersoyen
    • 2013 Gebroeders van Limburg Festival
    • 2013 Loop der Tijden
    • 2013 Het blijft toch familie
    • 2013 Project Middeleeuwen
    • 2013 Kasteel Ammersoijen
  • Gouda 750 jaar Stad
    • Ter ere van Gouda
    • Ter ere van Gouda 2
  • Getijdenboek
    • Getijdenboek TEFAF (2)
    • Getijdenboek TEFAF (1)
    • Psalter-Van Meurs
    • The Tenschert Hours
    • Maastrichter Getijdenboek
  • Hertog Willem
    • Brak Willem een lans?
    • Feestgewaad voor Willem van Gelre
    • Goed gemutst of blootshoofds
    • Harnas voor Willem I
    • Hertogelijk harnas verguld
    • Order of the Garter
    • Pronkharnas voor Willem
    • Rode schoenen
    • Slag bij Niftrik
    • Stadsrecht bevestigd in 1377
  • Historie van Gelre
    • Bedevaart 14 mei A° 2021
    • Elburg vesting >
      • 2018 Elburg - foto's
    • Mechteld's strijd
    • Monnikhuizen
    • Slag van St. Hubert
  • Maelwael Lymborch
    • Crécy 1346
    • Cryptisch schrift >
      • Aanmeldformulier
    • Driekoningen
    • Gebarentaal
    • Gebr.van Lymborch
    • Grassi's schetsboek
    • Gulzigheid
    • Handschoenen
    • Hernoemd tot Van Lymborch
    • Kindermoord
    • Koudste maand
    • Maand van Mars
    • Muzikaal onthaal
    • Nieuwjaarsdag
    • Nijmegen ca. 1400
    • Paard en mens
    • Pelgrimskruik
    • Profiel-portretten
    • Sergent d'armes.
    • sprekende kleuren
    • Steenbok
    • Valkenjacht vlnr
    • Veelzijdige paarden
    • Wanten
  • Maria van Gelre
    • Jaarboek Kostuum 2019
    • Biografie Marie d'Harcourt
    • Ceintuur geborduurd
    • Bruidsschat op de pof
    • Eelt op je knieën
    • Eerste Kerstdag
    • Engelen bij Maria
    • Gebedenboek Maria van Gelre
    • Maria van Gelre's gordel
    • Hand van de meester
    • Hermelijn
    • Hofmakerij in Gelre
    • Hortus conclusus
    • Houppelande
    • Houppelande ontleed
    • Imitatio Mariae
    • Maria van Gelre's kerkschat
    • Onder de loep nemen
    • Paard en tuig
    • Pluim op je hoed
    • Reinald IV
    • Riem onder het hart
    • Rozet van parels
    • Ten voeten uit
    • Zo blank als sneeuw
  • Media
    • Ammersoyen 360°
    • Doornenburg decor
    • Maria's bruidskleed
    • Monnikhuizen in 3D
    • List van de Rosmolen
    • pagekop bloempotmodel
    • Willem in harnas
    • Willem onderweg
  • Onderzoek
    • bellenville ook gelders
    • Charles d'Orléans
    • DNA & eiwit research
    • DNA / eiwit research 2
    • Donor onbekend
    • Elburg ideaalstad
    • Festina lente
    • Gouden zegel Karel IV
    • Het Middeleeuwse Banket
    • honi soit qui mal y pense
    • In amazonezit
    • Kroniek van Froissart
    • Laudate
    • Maria van Brabant
    • Herder met hoorn
    • Midwinterhoorn
    • Sint Nicolaas
    • Stekeligheden
    • Vlindermadonna van dichtbij
    • Vorstelijke bontmuts
    • Vroom keramiek
    • Wat een kers niet vermag
  • Personages
    • Johanna, hertogin van Brabant >
      • De laatste vorstin...
    • Hof van Gelre ± 1400
    • De Gezinde (het gezin) >
      • Hertogin van Gelre en Gulik >
        • Hertogin Gelre verguld
        • Catharina's tresoor
      • Maria van Gulik >
        • Surcot ouvert voor Maryken
      • Jan met de Bellen
      • Maria van Arkel >
        • Verloving
      • Johanna van Cuyck
    • Raadsheren en echtgenotes >
      • Dirk IV
      • Willem IV
      • Vrouwe van Bronckhorst
    • Herauten >
      • Heraut Gelre
      • Heraut Gulik
      • Heraut Kleef
      • Wapenboek Bellenville
      • Kwartet van Herauten
      • Heraut Gelre in Bellenville
      • Heraut Gelre bekent kleur
    • Gewapend escorte >
      • Brigandine >
        • Brigandine-project 1
        • Brigandine-project 2
        • Brigandine-project 3
        • Brigandine-project 4
        • Brigandine-project 5
        • Brigandine-project 6
        • Brigandine-project 7
      • Commandant Frederik
      • Gerard van Culemborg
      • Je zult voor paal staan...
      • Manschappen gezocht
      • Randolf van Hoekelum
      • Te wapen
      • Wapenschouw
      • Wimpeldrager
    • Nieuwjaar - januariblad >
      • Aproche aproche
      • Hondenmeester
    • Lenterit - meiblad >
      • Blazers van Berry
    • Hooioogst - juniblad >
      • Meesterlijk magazine in de maak
    • Juliblad
    • Valkenjacht - augustusblad >
      • Augustus graanoogst
      • De valkenier
      • Hondenmeester
      • Zwemmen in augustus
    • Overige kalenderbladen >
      • Oktober - zaaimaand
    • Ezelkaravaan >
      • De wijnoogst >
        • Montjoie
      • Strontbrigade
      • Berry-ezels met vredesduiven naar Ammersoyen
    • Personeel >
      • Hofkapelaan >
        • Sandalen voor een bedelmonnik
        • Benardus' bril
      • Hofastroloog >
        • Betekenis van de astrologie en de rol van de astroloog in de Middeleeuwen
      • Kamenier
      • Waterdraagsters
  • Projecten 2005-22
    • Project 2012-15
  • Publicaties
    • Jaarboek 2023
    • Jaarboek Gelre CXI
    • Maelwael Van Lymborch
    • Guillaume Machaut
    • Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
    • Maria van Gelre 1380-1429
    • Grondleggers schilderkunst
    • The making of... Magazine 600
    • Het verleden op je bord
    • Het Woud der Verwachting
    • De gebroeders Van Limburg
    • Edelman Bedelman
    • De hand van de meester
    • Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
    • Kastelen in Gelderland
    • Middeleeuws koken >
      • Herleving ME keuken
  • Ridders van Gelre
    • Keizer Karel IV getekend
  • Symbolen van Gelre
    • Op drakenjacht
    • De Draak van Gelre
    • Gelre's rode roos
    • Gelderse vlag
    • Gelders vlagvertoon
    • Ridders anno 1298
    • Toernooihelm
    • Wapen Gelre & Gulik
    • Wapenmantel hertog Willem
  • Valkenjacht
    • Valken boven Ammersoyen
    • Catharina op valkenjacht
    • Jagen met vogels
  • Voor het noenmaal..
    • Oud en nieuw
    • Vastentijd
    • Keukenmeid
    • Hypocras
    • Arte della Cucina
    • Noenmaal in het Paviljoen
    • Kookworkshop voor Ammersoyen
    • Pronkgerecht
    • Hertogelijk noenmaal
    • Tafelkleed met verhaal
    • Dragers met berrie
  • Donateur worden
  • Contact
  • Nieuwsbrief

Waterkruik was destijds wat de bidon tegenwoordig is...


Wielrenners, marathonlopers en andere sporters kunnen niet zonder

Vandaag de dag is de bidon is net zo onmisbaar als de waterkruik gedurende de Middeleeuwen en vele jaren later. In dit artikel zien we Jozef en Maria met hun ezel bij hun Vlucht naar Egypte afgebeeld inclusief de waterkruik, levensnoodzakelijk in de woestijn. In de verhalen die de gebr. Van Lymborch verbeelden blijkt de waterkruik een essentiële rolte vervullen.

Buiten de bijbelverhalen om figureert de waterkruik bovendien op een kalenderblad in de Très Riches Heures, zoals blijkt uit het vervolg. De Gebroeders van Lymborch kenden het belang van een waterkruik. Er schuilt een wereld aan betekenissen in. Dit artikel focust op het signaleren van twee typen die elk in een eigen context figureren, Waarom? Dat is de vraag.

1398 - Melchior Broederlam
Foto
fig.1 / Melchior Broederlam, 'Vlucht naar Egypte' 1398. Dijon, Musée des Beaux Arts. Jozef neemt een slok uit een waterkruik
​± 1400 - schilder Anonymus
Foto
fig.2 / N.N. 'Geboorte van Jezus' ± 1400, paneel. Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh. Pelgrimskruik (rechts in dit detail)
1411-16 - gebr. Van Lymborch
Foto
fig.3 / Gebr.Van Lymborch, Oktoberblad Très Riches Heures, 1411/12-16. Chantilly, Musée de Condé.Zak zaaigoed en waterkruik

Twee typen van de waterkruik figureren bij gebroeders Van Lymborch

Van het kruikje in de vorm van een tonnetje is geen benaming bekend. (fig.1) Melchior Broederlam laat Jozef bij de Vlucht naar Egypte uit zo'n tonnetje een slok water nemen. Dat tonnetje figureert ook in een miniatuur van de gebroeders Van Lymborch op het oktoberblad in de Très Riches Heures, naast de zak met zaaigoed. (fig.3) Ook in de Bible moralisée van de gebroeders is dit tonnetje functioneel. (fig.4a)
​
​​Het kruikje op het geboortepaneel was de veldfles van de pelgrim (fig.2) Deze figureert bij de Verkondiging aan de herders en bij de Vlucht naar Egypte van de gebroeders. Het is de vraag of zij hier bewust voor kozen. Het geboortepaneel is ± 1400 in opdracht van
hertog Filips van Bourgondië door een onbekende schilder gemaakt, terwijl de gebroeders in 1402-04 in de 
Bible moralisée ook zo'n kruik schilderden, (fig.5b)

Bible moralisée - bijbel met uitleg en miniaturen voor Filips de Stoute 
illustraties van twee gebroeders: Paul en Johan Van Lymborch 1402-1404
Foto
fig.4a / Gebr.Van Lymborch, Bible moralisée, f5, 2(8); detail fig.4b
Foto
Foto
fig.4c / Gebr.Van Lymborch, Bible moralisée, f5, 5(8); detail fig.4d
Foto
Bij de gebroeders Van Lymborch is zelden of nooit sprake van toeval. Alles heeft zijn waarom.
Het was aanvankelijk een raadsel waarom zij in het ene geval de pelgrimskruik schilderden en in het andere geval zo'n waterkruik in de vorm van een tonnetje. Door de twee verschillende panelen die zij gekend moeten hebben, het ene met een tonnetje en het andere met de pelgrimskruik, te vergelijken met hun miniaturen laat zich hiervoor een mogelijke oorzaak wel degelijk beredeneren, verrassend! 

De Heilige familie bij de vlucht naar Egypte, Melchior Broederlam 1398

Foto
fig.5a / Melchior Broederlam, 'De Vlucht naar Egypte', zijpaneel retabel. Dijon, Musée des Beaux Arts
Hoewel wij ons nauwelijks kunnen voorstellen dat in zo’n bergachtige streek in de woestijn zo’n weelderige natuur met bloeiende bomen en struiken te vinden zou zijn, is dit toch precies het verhaal dat Melchior Broederlam ons wil vertellen.

Aan de route staat verderop rechts de pilaar met afgodsbeeld, dat bij het naderen van de vluchtelingen van zijn voetstuk tuimelt. Dat gebeurt als de Verlosser komt, een afgod valt zich te pletter, de woestijn gaat bloeien als een roos en er welt fris water uit een bron. Ze hebben een oase bereikt. Het waterreservoir wordt gevoed door een bron, onmisbaar in de woestijn. (fig.5a)
Deze rustpauze is ontleend aan het evangelie van de Pseudo-Mattheus dat deel uitmaakt van de Legenda Aurea, waarin onder meer de val van de afgod van zijn sokkel staat beschreven.
Foto
fig.5b / Melchior Broederlam, 'De Vlucht naar Egypte' (detail). Jozef neemt een slok water uit zijn kruik
Hier zien we een baardige oude man met een aardige buik. Het kruikje in zijn rechterhand heeft de vorm van een tonnetje. We weten niet van welk materiaal het is gemaakt. Keramiek kan een optie zijn maar leer of hout kan ook. Aan de stok over zijn linkerschouder hangt een kookpotje, eroverheen kleding van roze en grijze stof. Gedetailleerd is weergegeven hoe Jozef een slok neemt uit de waterkruik, hij kan zijn dorst lessen. het water loopt hem in de mond. Vlakbij welt het levende water
​
uit de bron zoals stromend water betekenis-vol genoemd kan worden. (fig.5b)

​Melchior Broederlam werkte van 1381 – 1409 voor de Bourgondische hertogen Filips de Stoute en Jan zonder Vrees. Een magistraal veelluik bleef bewaard waar dit paneel met De Vlucht naar Egypte deel van uitmaakt. 
  - Zijpaneel van een retabel
  - Tempera op hout, 1398
  - Musée des Beaux Arts, Dijon
​De gebroeders kenden dit retabel absoluut.


De Heilige familie bij De vlucht naar Egypte, gebroeders van Lymborch

De vlucht naar Egypte van Melchior Broederlam lijkt in menig opzicht als inspiratiebron gediend te hebben. Bij hen valt niet alleen de afgod van zijn voetstuk, zelfs het bovendeel van de pilaar breekt af. Qua compositie en in details is de volgorde gelijk, Maria centraal met Kind op de ezel op het eerste plan, Jozef voorop, krom onder de last van stok, kruik (?) en lap over de linkerschouder 
en blote benen in de laarzen terwijl hij met de rechter-hand de ezel meevoert aan het haltertouw. Opmerkelijk is het tuigdeel onder de staart door dat op waarneming 
​moet berusten. Als uniek element loopt een ezelsveulen mee, voorbode van de Intocht in Jeruzalem waar Jezus op Palmzondag eveneens op een ezel, waar een veulen bij hoort, als een koning wordt binnengehaald. Vanuit het stadje leidt een voerman zijn ezel richting molen, misschien om er graan te laten malen. Als Bethlehem dat broodhuis betekent, bedoeld zou zijn, is dat alweer een narratieve innovatie. De engel als gids is een oude bekende, maar het landschap lijkt verdacht veel op dat van Melchior Broederlam, maar praktisch niet bebost.

Foto
fig.6a / Gebr.Van Lymborch toeschr. Vlucht naar Egypte (detail) Heilige familie
Verbluffende details bewijzen geniaal tekentalent

​Dit detail onthult alle aandacht die van het gezicht van Maria is af te lezen. Let op de plooival van haar mantel terwijl haar linker-hand naar de vruchten reikt, die de boom haar aanbiedt. (fig.6a)
Rechts houdt zij haar koesterende hand, waarmee zij haar Kind ondersteunt. Ook bij Jozef veelzeggende details: fronsen op zijn voorhoofd, geprofileerde adamsappel en magere hals bewijzen zijn ouderdom net als de kromming van zijn rug, de grip van zijn linkerhand rond de stok, de rechter aan het haltertouw en de gefixeerde blik voorwaarts, vastbesloten om zijn missie tot het eind te volbrengen. Zelfs bij de ezel als specifiek detail: de stand van de oren naar achter gekeerd, waar het alarmerende geluid van het neerstorten van een afgodsbeeld vandaan komt. Het bewijst hoe ver het meesterschap bij de gebroeders Van Lymborch al op deze jonge leeftijd was ontwikkeld. Ongekend geniaal.
Foto
fig.6b / Gebr.Van Lymborch toeschr. Getekend Getijdenboek, f102. Ramsen / Zwitserland, Antiquariat BibermĂ¼hle / Heribert Tenschert
Met het Getekend Getijdenboek kunnen ze pas na de dood van Filips de Stoute in 1404 zijn begonnen, terwijl de moord op Louis d'Orléans in 1407 en de dood van diens ega Valentina Visconti in 1408 wel het einde van dit project zal hebben betekend. Hun diverse geboortejaren zijn: Herman 1385, Paul 1386/7 en Johan 1388. Deze leiden tot leeftijden van resp. 19, 17/18 en 16 bij de start en pakweg 3 jaar ouder bij het ontijdige einde van die klus.

Vlucht naar Egypte in Les Belles Heures: expressief en innovatief
Foto
fig.7a / Gebr.Van Lymborch, Les Belles Heures, 1407-1410. New York, Metropolitan Museum. Ms. 848, fol. 63r.

​Deze verbeelding lijkt in essentie analoog aan de voorstelling in het Getekend Getijdenboek en dus ook aan het voorbeeld van Melchior Broederlam. Enkele narratieve aspecten ontbreken, maar de kern van de boodschap blijft in de basiscompositie overeind: de engel die de weg wijst, afgodsbeelden die van hun sokkel tuimelen en in stukken vallen. Tevens de baardige oude Jozef met stok en de pelgrimskruik in de linkerhand en in de rechter het haltertouw van de ezel, zijn blote benen in de laarzen. Zijn oogopslag toont echter heftige emotie, niet te gering! (fig.7c)

Maria is weer centraal in beeld maar op een wijze die aan een pleurant van Champmol herinnert. (fig.7b) Hier is het een pose die schrik en bezorgdheid uitdrukt, ongetwijfeld gewaagd en ongebruikelijk, waarbij zij haar gelaat tegen dat van het Kindeke legt en haar mantel met behulp van haar arm beschermend om hem heen vlijt. Zijn gezichtje en oogopslag bevestigen het drama op enkele meters bij hen vandaan, dat de ezel met zijn oren eveneens lijkt te beluisteren. Dat krijg je als afgoden miraculeus hun positie verliezen. (fig.7a)

Foto
fig.7b / Claus Sluter en Claes de Werve, Pleurant van het praalgraf van Filips de Stoute, 1404-1410, Cleveland Museum of Art
Foto
fig.7c / Gebr. Van Lymborch, Vlucht naar Egypte, Les Belles Heures, 1407-10. New York, Metropolitan Museum. Jozef kijkt verschrikt om

Foto
fig.8a / Gebr.Van Lymborch, Verkondiging aan de herders, Très Riches Heures, 1411/12-16, tempera, goud, inkt op perkament. Chantilly, Musée Condé, Ms.65,f48r
Verkondiging aan de herders​ 

Gezien het landschap waarin Melchior Broederlam de Vlucht naar Egypte situeerde waarin een bron met waterreservoir figureert, lijkt die hier eveneens als bron van inspiratie te functioneren. (fig.8a)
De middelste herder draagt links aan de gordel een waterkruik in de vorm van een platte, ronde kruik met voetstuk, aan een koordje ter weerszijden van de tuit geknoopt, kennelijk een pelgrimskruik.(fig.8b)
De schamele kleding moet hun armoede benadrukken.
De schaapjes lessen hun dorst aan de langsstromende beek. Het cultuurlandschap in de verte dient met de stad erbij om aan de vergetelheid ontrukt te worden. 
​
Foto
fig.8b / Gebr.Van Lymborch, Verkondiging aan de herders, Très Riches Heures, (detail) Pelgrimskruik bungelt aan de gordel van de middelste herder

Foto
fig.9 / Gebr. Van Lymborch Oktober (detail) de boer links egt de akker, de zaaier met zaaischort rechts is aan het zaaien. Op de achtergrond aan de rivier de Seine kuieren de inwoners van Parijs. Vooraan de zak met zaaigoed en rechts de waterkruik in de vorm van een tonnetje. Très Riches Heures, 1411/12-1416. Chantilly, Musée de Condé, Ms. 65, f.10v

Geboortepaneel uit een triptiek voor Filips de Stoute met Josefs Hosen

We eindigen met het pelgrimskruikje waar we mee begonnen: staand op het tafeltje bij Maria’s kraambed. (fig.10a) De onmiddellijke omgeving suggereert een geboortegrot als Bethlehem’s stal, ogenschijnlijk in de open lucht. Het matras is beeldschoon met een bijna Escher-achtige serie schapenkoppen. Het kost enige tijd voordat het eigenzinnige beeld van aaneen geschakelde schapenkoppen ontstaat. Zowel Maria als de kraamhulp schijnen heilig te zijn gezien de nimbus om hun hoofd. 

Jozef is zonder nimbus toegewijd bezig met (volgens de Legenda Aurea) het lostornen van zijn kousen om die te bestemmen tot windsels voor het Kindeke Jezus. ​Deze Sankt-Jozefshosen zijn met soortgelijke relikwieën het middelpunt van de Aachener Heiligtumsfahrt. Zij horen tot de topstukken van de Dom te Aken. In 2023 staat de volgende 7-jaarlijkse bedevaart op het programma, die al sinds 1349, dus ruim vóór de tijd van de gebroeders van Lymborch, onvoorstelbaar grote mensenmassa's op de been bracht. Ze waren rond 1400 het voorwerp van een intense verering.
Zo te zien zijn Jozefs kousen wel bitter nodig want er ontbreekt een babyuitzet, gelet op de kraamhulp die het Kindeke bloot in de schamele kribbe van gevlochten wilgentenen legt. 
Dit paneel is er één uit een triptiek, vervaardigd voor de Bourgondische hertog Philips de Stoute. De panelen zijn uit elkaar geraakt. ​Tegenwoordig hangt dit paneel in het Museum Mayer van den Bergh te Antwerpen. 
Foto
fig.10a / N.N., Geboortepaneel van een oorspronkelijke triptiek van Filips de Stoute, hertog van Boutgondië, ± 1400. Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh

Hoewel de twee verschillende versies van de Vlucht naar Egypte van de gebroeders, die respectievelijk dateren  uit ± 1404/07 en 1411/12-16, aan de eerdere versie van Melchior Broederlam (1398) doen denken, kopieerden zij dit tonnetje niet, terwijl zij dat type wel degelijk kenden en elders afgebeeld hebben. 
De anonieme schilder die 
± 1400 voor Filips de Stoute de triptiek schilderde waarvan het geboortepaneel deel uitmaakte, heeft die pelgrimskruik op een opvallend prominente plek gepositioneerd.

​In dit verband is het significant dat Jozef tracht zijn kous los te tornen. Volgens de legende dienden zijn kousen als windselen voor het Kindeke Jezus, die men bij de Aachener Heiligtumsfahrt als Windeln Jesu of Josefs Hosen uitbundig vereert. Nu wordt de vraag of in die context de keuze voor de pelgrimskruik toeval was, moeiteloos beantwoord. De pottenbakkers in die regio bakten ten behoeve van die bedevaartsgangers  tienduizenden pelgrimskruiken, die daarom naadloos pasten in alle kerstvoorstellingen van de gebroeders.
Foto
fig.10b / fig.10a / N.N., Geboortepaneel van een oorspronkelijke triptiek. (detail) Jozef tornt zijn kousen los en maakt er windels van voor het Jezuskind. Rechtsonder op het tafeltje de pelgrimsfles
Contact - Webmaster - Woudnieuws
  • Nieuws
  • Welkom
  • Het Woud
    • Wilma Makkink lintje
    • Berry Bijkerman i.m.
    • Paul Kluwer i.m.
    • Marlies Ursem afscheid
    • Ben Wagenvoort afscheid
    • Rob van Zijll de Jong
    • Henk Demoed
  • Agenda 2023
    • De heks van Almen
    • Slag om Altena
    • Welkom in 2023
  • Ambachten
    • Alchemist
    • Ambachtelijk St. Thomas Gilde >
      • Koeriersschaak
    • Bandweven >
      • Bandweven 2
    • Bier brouwen
    • Bode >
      • Bode te paard
    • Bontwerker >
      • Nepbont
    • Boog maken
    • Borduurwerk >
      • Aalmoestasje
    • Bourrelet maken
    • Breien >
      • Gebreid of niet gebreid 1
      • Gebreid of niet gebreid 2
      • Gebreid of niet gebreid 3
      • Gebreid of niet gebreid 4
      • Gebreid of niet gebreid 5
      • Gebreid of niet gebreid 6
      • Gebreid of niet gebreid 7
    • Couvre-chef maken
    • Drievingerwant
    • Geneeskruiden
    • Hoeden maken >
      • Muts vilten
      • Robin Hood hoedje
    • Hout bewerken >
      • Dagobert
      • Kist maken
    • Juwelier >
      • Sieraden
    • Kaartweven
    • Koperslager >
      • Messing schotel
    • Lantaarnmaker
    • Leerwerk
    • Maliënmaker
    • Mandenmaker
    • Marktkooplui
    • Ondergoed
    • Pottenbakker >
      • Albarello
      • Pelgrimeren
      • Pelgrimshoorn
      • Pottenbakkersdraaischijf
      • Puntneus voor pottenkijkers
      • Steengoed
      • Vuurstolp
      • Voor hetere vuren staan
    • Riemensnijder
    • Schoenmaker >
      • Passende schoenen
      • Schoenen valkenier
    • Schrijver
    • Tekenaar met zilverstift
    • Tenten maken
    • Torenblazer
    • Trippenmaker
    • Tuigenmaker >
      • Harnachement 1
      • Harnachement 2
    • Wapensmid >
      • Replica
    • Weven
    • Wol verven
  • Ark van Noach
    • Keeshond
    • Le grand noir du Berry
    • Molossos >
      • Landseer
    • Natte neuzen
    • Nederlandse landgeit
    • Ouessant, fotogeniek schaap
    • Witte paarden parade
    • Twentse landgans
    • De zwarte prins
  • Educatief aanbod
    • TERUGBLIK 2021
    • Stripboek Gelre
    • Ontmoet middeleeuwers
    • Alles op één kaart
    • Mijn leeren is speelen
    • Onze held in harnas
    • Spelenderwijs
    • Middeleeuwen in 3D
    • Het Woud in 3D-film
    • Vrouwen van Nu - Eefde
    • Wildenborchse vrouwenclub
  • Erfgoedbreed
    • Aaltense Goor
    • Achterhoekse vlag
    • Buitenmuseum Lochem
    • Cruydthof Ammersoyen
    • Emilie und Hans Stratmans Stiftung
    • Ere wie ere toekomt
    • Heggenvlechters
    • Heroïsche heilige
    • Kracht van kronieken
    • Kroonluchter top 100
    • Kruidentuin Stein
    • Nijenbeek kasteelruïne
    • Roots of the Queen
    • Stad Staverden
    • De Hoge Berg, Texel
    • De rode ridder
    • De eenhoorn achterna
  • Erepodium Maelwael
    • Passion
    • Nijmegen bakermat
    • In vol ornaat
    • Maelwael in Rijksmuseum
    • Beeldhouwers voor Bourgogne
    • Sprakeloze monnik
  • Evenementenarchief
    • Drie standen
    • Haus Ingenray -Geldern
    • Kostuumpresentatie
    • Terugblik AMB '19
    • De zot gekroond
    • Ridders Oude Wand
    • Eendaags Pop-Up Museum
    • Terugblik AMB '17 >
      • Datura Medieval Music
      • leringh & vermaeck
      • Pinksteren-kasteeldagen
      • Wagenspel Ammersoyen
    • Handel en Hanze
    • 2016 GvLimburg Festival >
      • 2016 Gebr.v.Limburg - foto's
      • 2016 Blyde Incomst - foto's
      • 2016 GvL - hertogelijke garde
      • 2016 Druivenoogst - foto's
      • 2016 middeleeuwse smulparij - foto's
    • 2016-10-08 Gelredag / Koningsweg
    • 2016-10-07 Archeohotspot Arnhem
    • 2016 Ammersoyen Middeleeuws Bewoond >
      • AMB 2016
      • Spelen op Ammersoyen
      • Klinken op Johanna
      • Kinderspeurtocht
      • Verhalen op Ammersoyen
      • Duiven lossen
      • Tijdverdrijf op Ammersoyen
      • Jonkvrouw worden?
      • Hoe word je ridder?
    • 2015 GvLimburg Festival
    • 2015 - Welkom op Ammersoyen
    • 2013 Gebroeders van Limburg Festival
    • 2013 Loop der Tijden
    • 2013 Het blijft toch familie
    • 2013 Project Middeleeuwen
    • 2013 Kasteel Ammersoijen
  • Gouda 750 jaar Stad
    • Ter ere van Gouda
    • Ter ere van Gouda 2
  • Getijdenboek
    • Getijdenboek TEFAF (2)
    • Getijdenboek TEFAF (1)
    • Psalter-Van Meurs
    • The Tenschert Hours
    • Maastrichter Getijdenboek
  • Hertog Willem
    • Brak Willem een lans?
    • Feestgewaad voor Willem van Gelre
    • Goed gemutst of blootshoofds
    • Harnas voor Willem I
    • Hertogelijk harnas verguld
    • Order of the Garter
    • Pronkharnas voor Willem
    • Rode schoenen
    • Slag bij Niftrik
    • Stadsrecht bevestigd in 1377
  • Historie van Gelre
    • Bedevaart 14 mei A° 2021
    • Elburg vesting >
      • 2018 Elburg - foto's
    • Mechteld's strijd
    • Monnikhuizen
    • Slag van St. Hubert
  • Maelwael Lymborch
    • Crécy 1346
    • Cryptisch schrift >
      • Aanmeldformulier
    • Driekoningen
    • Gebarentaal
    • Gebr.van Lymborch
    • Grassi's schetsboek
    • Gulzigheid
    • Handschoenen
    • Hernoemd tot Van Lymborch
    • Kindermoord
    • Koudste maand
    • Maand van Mars
    • Muzikaal onthaal
    • Nieuwjaarsdag
    • Nijmegen ca. 1400
    • Paard en mens
    • Pelgrimskruik
    • Profiel-portretten
    • Sergent d'armes.
    • sprekende kleuren
    • Steenbok
    • Valkenjacht vlnr
    • Veelzijdige paarden
    • Wanten
  • Maria van Gelre
    • Jaarboek Kostuum 2019
    • Biografie Marie d'Harcourt
    • Ceintuur geborduurd
    • Bruidsschat op de pof
    • Eelt op je knieën
    • Eerste Kerstdag
    • Engelen bij Maria
    • Gebedenboek Maria van Gelre
    • Maria van Gelre's gordel
    • Hand van de meester
    • Hermelijn
    • Hofmakerij in Gelre
    • Hortus conclusus
    • Houppelande
    • Houppelande ontleed
    • Imitatio Mariae
    • Maria van Gelre's kerkschat
    • Onder de loep nemen
    • Paard en tuig
    • Pluim op je hoed
    • Reinald IV
    • Riem onder het hart
    • Rozet van parels
    • Ten voeten uit
    • Zo blank als sneeuw
  • Media
    • Ammersoyen 360°
    • Doornenburg decor
    • Maria's bruidskleed
    • Monnikhuizen in 3D
    • List van de Rosmolen
    • pagekop bloempotmodel
    • Willem in harnas
    • Willem onderweg
  • Onderzoek
    • bellenville ook gelders
    • Charles d'Orléans
    • DNA & eiwit research
    • DNA / eiwit research 2
    • Donor onbekend
    • Elburg ideaalstad
    • Festina lente
    • Gouden zegel Karel IV
    • Het Middeleeuwse Banket
    • honi soit qui mal y pense
    • In amazonezit
    • Kroniek van Froissart
    • Laudate
    • Maria van Brabant
    • Herder met hoorn
    • Midwinterhoorn
    • Sint Nicolaas
    • Stekeligheden
    • Vlindermadonna van dichtbij
    • Vorstelijke bontmuts
    • Vroom keramiek
    • Wat een kers niet vermag
  • Personages
    • Johanna, hertogin van Brabant >
      • De laatste vorstin...
    • Hof van Gelre ± 1400
    • De Gezinde (het gezin) >
      • Hertogin van Gelre en Gulik >
        • Hertogin Gelre verguld
        • Catharina's tresoor
      • Maria van Gulik >
        • Surcot ouvert voor Maryken
      • Jan met de Bellen
      • Maria van Arkel >
        • Verloving
      • Johanna van Cuyck
    • Raadsheren en echtgenotes >
      • Dirk IV
      • Willem IV
      • Vrouwe van Bronckhorst
    • Herauten >
      • Heraut Gelre
      • Heraut Gulik
      • Heraut Kleef
      • Wapenboek Bellenville
      • Kwartet van Herauten
      • Heraut Gelre in Bellenville
      • Heraut Gelre bekent kleur
    • Gewapend escorte >
      • Brigandine >
        • Brigandine-project 1
        • Brigandine-project 2
        • Brigandine-project 3
        • Brigandine-project 4
        • Brigandine-project 5
        • Brigandine-project 6
        • Brigandine-project 7
      • Commandant Frederik
      • Gerard van Culemborg
      • Je zult voor paal staan...
      • Manschappen gezocht
      • Randolf van Hoekelum
      • Te wapen
      • Wapenschouw
      • Wimpeldrager
    • Nieuwjaar - januariblad >
      • Aproche aproche
      • Hondenmeester
    • Lenterit - meiblad >
      • Blazers van Berry
    • Hooioogst - juniblad >
      • Meesterlijk magazine in de maak
    • Juliblad
    • Valkenjacht - augustusblad >
      • Augustus graanoogst
      • De valkenier
      • Hondenmeester
      • Zwemmen in augustus
    • Overige kalenderbladen >
      • Oktober - zaaimaand
    • Ezelkaravaan >
      • De wijnoogst >
        • Montjoie
      • Strontbrigade
      • Berry-ezels met vredesduiven naar Ammersoyen
    • Personeel >
      • Hofkapelaan >
        • Sandalen voor een bedelmonnik
        • Benardus' bril
      • Hofastroloog >
        • Betekenis van de astrologie en de rol van de astroloog in de Middeleeuwen
      • Kamenier
      • Waterdraagsters
  • Projecten 2005-22
    • Project 2012-15
  • Publicaties
    • Jaarboek 2023
    • Jaarboek Gelre CXI
    • Maelwael Van Lymborch
    • Guillaume Machaut
    • Catalogus 'Ik, Maria van Gelre'
    • Maria van Gelre 1380-1429
    • Grondleggers schilderkunst
    • The making of... Magazine 600
    • Het verleden op je bord
    • Het Woud der Verwachting
    • De gebroeders Van Limburg
    • Edelman Bedelman
    • De hand van de meester
    • Op reis en aan tafel met Katherina van Kleef 1417
    • Kastelen in Gelderland
    • Middeleeuws koken >
      • Herleving ME keuken
  • Ridders van Gelre
    • Keizer Karel IV getekend
  • Symbolen van Gelre
    • Op drakenjacht
    • De Draak van Gelre
    • Gelre's rode roos
    • Gelderse vlag
    • Gelders vlagvertoon
    • Ridders anno 1298
    • Toernooihelm
    • Wapen Gelre & Gulik
    • Wapenmantel hertog Willem
  • Valkenjacht
    • Valken boven Ammersoyen
    • Catharina op valkenjacht
    • Jagen met vogels
  • Voor het noenmaal..
    • Oud en nieuw
    • Vastentijd
    • Keukenmeid
    • Hypocras
    • Arte della Cucina
    • Noenmaal in het Paviljoen
    • Kookworkshop voor Ammersoyen
    • Pronkgerecht
    • Hertogelijk noenmaal
    • Tafelkleed met verhaal
    • Dragers met berrie
  • Donateur worden
  • Contact
  • Nieuwsbrief