Breien

Dit Egyptisch reliëf verbeeldt een man 'en profil' onderweg met knotten en strengen wol.

Wieg van het breiwerk stond in Egypte

Egypte heeft de oudste papieren voor de uitvinding van het breien. Maar eerlijk gezegd zijn er nog meer technieken tot stand gebracht die tot doel hadden een min of meer elastische stof te scheppen via een netwerk. Zo kennen we bijvoorbeeld nålbinding, waarmee de Vikingen hun sokken hebben gebreid. Ook is sprang genoemd, raadselachtig voor archeologen, vernuftig voor wie deze techniek beheersen. In Peru had men in een grijs verleden z'n eigen uitzonderlijke techniek ontwikkeld. Hoe dan ook wist

Koptisch breiwerk uit Egypte ca 1250 n.Chr.

men in Egypte al in de oudheid de kunst van het breien toe te passen. In de Vroege Middeleeuwen is via de Kopten in Egypte de techniek van het breiwerk bij de Moren terecht gekomen, die daarna in Spanje opbloeide. Grafvondsten uit de 13de eeuw blijken kunstige voorbeelden van de techniek van het breien in Spanje te bevatten. Later gevolgd door Italie, Zuid-Duitsland, Frankrijk tot Engeland toe. Naast grafvondsten leveren ook afbeeldingen op miniaturen en panelen talrijke bewijzen van het bestaan van breiwerk gedurende de Middeleeuwen. Door voor het

Met 4 naalden breit Maria aan Jezus' naadloze tuniek, gebrandschilderd glas, ca. 1400, Spitalkirche zum Heiligen Geist, Erfurt

eerst met vier naalden 'rond' te breien konden mutsen, hoeden,
handschoenen en wanten, kousen, sokken en buidels ontstaan. Door de oprichting van de breiersgilden, eerst in Parijs in 1366, later in Doornik en elders werd het breien een heus ambacht. Een leertijd van zes jaar, elders stage lopen en het afleggen van de meesterproef bevorderden de vakbekwaamheid en bestreed men de beunhazerij. Mede daardoor bestaan nog altijd zeer kunstzinnige wandkleden en kussenovertrekken en bleven in de naaldkunst zeldzame motieven uit de oudheid bewaard.

Het Buxtehude altaar van meester Bertram von Minden 1400-1410 toont ons Maria breiend met vier pennen aan een naadloos overkleed voor Jezus. Men beschouwt dit als de voorafschaduwing van het overkleed dat uit één stuk bestond en waar de soldaten bij de kruisiging onderling om zaten te dobbelen. Vandaar de verwijzing naar de kruisdood via de lijdenswerktuigen als kruis, lans, nagels en doornenkroon die de engelen bij zich hebben.

Steekhoudende bewijzen

In 1589 vond William Lee, een Engelsman, de breimachine uit.
De uitvinding van die breimachine eind 16de eeuw kwam echt niet uit de lucht gevallen. Die sluit aan op een eeuwenlange ontwikkeling in Europa. Via de Moren in Spanje aangeland, startte het breien z'n zegetocht met triomfen in Italië, Frankrijk, later in Duitsland en Engeland. In Zwitserland treft men gebreide kousen en leggings aan, die uit de 7de-9de eeuw dateren. Via internet vonden we specimen van breiwerk in heel West-Europa die in de slideshow (r) te zien zijn.

Gebreid kussenovertrek uit de tombe van de infante Fernando de la Cerda ca. 1275, Abdij van Santa María la Real de Las Huelgas, bij Burgos, Spanje.

Guy de Pavie, Traité d’anatomie en latin (XIVe siècle), Chantilly, Musée Condé

Kostuumvereniging

Vaak is ons op de mouw gespeld dat de kunst van het breien in de Middeleeuwen (nog) niet bestond. De Kostuumvereniging voor Mode, Streekdracht en Kant hielp ons echter uit de droom via het uitgebreide Jaarboek 2015 waarin het thema breien boeiend aan bod kwam. In een reeks artikelen werd aandacht besteed aan bijna ieder relevant aspect. Wie evenwel het naadje van de kous wil weten, zal nog even geduld moeten oefenen tot het Jaarboek 2019 ons een blik op de jongste onthullingen gunt...

Grafvondsten van Pierre de Courpalay (1303-1343), abt van St. Germain des Prés: Tuniek, gebreide handschoen en kous.

De oudste kunstwerken waarop het breien in beeld gebracht wordt, zijn breiende Madonna's. Deze Madonna dell' Umiltà van een altaar dateert uit 1353.

De Heilige Familie met Maria, Jezus en Jozef, door Ambrogio Lorenzetti, ca.1345

Bij uitvergroting komt het bewijs of Maria echt aan het breien is niet in beeld.

Detail van een veelluik door Tommaso da Modena voor 1349

Handschoen
St. Adalbert

De gebreide handschoen van St Adalbert komt uit Egypte of het Islamitisch deel van Spanje, ca 1190 - 1330. De fibula op deze handschoen uit het Boven-Rijnland, 1320 -1340. Praag, Metropolitan Kapittel van St. Vitus, Inv. No. A 3

Bisschoppelijke Handschoen

William of Wykeham, Bisschop van Winchester, stichtte in 1379 New College te Oxford.
De kans is groot dat hij deze gebreide religieuze handschoen heeft gedragen bij de opening van New College op 14 April 1386.

Klik hier voor Pierre de Courpalay