Februari de koudste maand van het jaar
Beeldcitaten uit getekend getijdenboek in ander werk van Gebr.v. Lymborch
Februariblad in het Getijdenboek Les Très Riches Heures du Duc de Berry, Musée de Condé, Chantilly
|
Bonte kraaien in de sneeuw
In de koudste maand van het jaar warmt men zich aan het vuur in huis. Rook kringelt uit de schoorsteen. Takkenbossen naast voetstappen in de sneeuw. Alles is sneeuwwit: het dorp in de verte, het pad waar de drijver zijn ezel met bussels hout beladen langs leidt, de schapenstal, de bijenkorven, de boerderij en de duivetoren met de mallejan ervoor. De maand februari dwingt mensen binnen te blijven. Toch schilderen de gebroeders er evenveel buiten. In een setting die je ogen geen rust gunnen, ezeldrijver, houthakker en imker. Je zou hartje winter meer rust en vree verwachten, maar verhalende elementen zijn voor hen cruciaal. Ons verrast de ongegeneerde inkijk in het boerenwoonhuis dat door weglating van de buitenwand de bewoners rond de open haard toont terwijl zij hun kleding optrekken om van de behaaglijke warmte van het houtvuur te kunnen genieten. De jongedame die het dichtst bij het vuur zit, warmt zich zedig het best Je vraagt je onwillekeurig af of deze realistische voorstelling op verzoek van Jean de Berry zo open en bloot de edele delen moest exposeren dan wel dat dit de persoonlijke keuze van de Gebroeders zelf is geweest. Scroll naar beneden en bekijjk een vroeg 14de-eeuws voorbeeld. De zwarte kaproenen van de vrouwen contrasteren met de rode van de man. Bij de inrichting valt de textiel op die aan stokken hangt en het doorgestikte blauwe dekbed, zo te zien berekend op meerdere personen. Zo'n interieur inclusief de constructie van het dak en de gebinten harmonieert met andere inkijkjes die onze Gebroeders hebben vereeuwigd: scroll opnieuw. Deze ademt een geheel eigen sfeer, dankzij de lemen wanden, het dak gedekt met stro, de minimale en toch essentiële kleuren van de kleding en de fijnzinnige nuances om het houten gebint volume te verlenen en aan te lichten. |
De ezeldrijver draagt op het hoofd net zo'n zak als zakkendragers en andere sjouwers droegen. De fris geklede houthakker werkt zich in het zweet.
Alles staat in het teken van de kou versus de warmte
De rook die uit de schoorsteen kringelt, het hout dat de ezeldrijver naar het naburige dorp brengt, de houthakker die met zijn bijl zwaait, dat geheel midden in het besneeuwde landschap - alles staat in het teken van de warmte die men ontbeert in de koudste maand van het jaar. De Gebroeders hebben het oorspronkelijke thema uitvergroot.
Marge-decoratie van een man met ontblote benen en voeten bij het haardvuur. Februari in de kalender van 'Book of Hours' (Sarum Use) (MS Dd.4.17), 14th century, East Anglia, Ely & Huntingdon. Owners Alice de Reydon, John and Matilda Stranle. Cambridge University Library
|
Ook de takkenbossen bij het huis, hout dat door de houthakker wordt verzameld, de mallejan waar een boomstam mee vervoerd kan worden en de schaapjes in de open stal hebben allemaal met warmte te maken. Je zou het er warm van kunnen krijgen. Traditioneel is februari verbeeld via iemand bij haardvuur (zie afbn.).
Februari in Les Belles Heures, Metropolitan Museum, New York
|
Marge-decoratie Gebedenboek Maria van Gelre januari, f.003r
Dit aloude simpele motief komt men in kalenders al veel eerder en wijd en zijd tegen bij de februarimaand Maar in het gebedenboek van Maria van Gelre heeft de illuminator 'Master van Otto van Woensdrecht' dit motief met de maaltijd van
januari gecombineerd. |
Vlucht naar Egypte uit het Getekende Getijdenboek aan Gebr. van Lymborch toegeschreven
Getekend Getijdenboek, detail, door Eberhard König toegeschreven aan de Gebr. van Lymborch, Antiquariaat Bibermuele, Basel
Getekend Getijdenboek door Eberhard König aan de Gebr. van Lymborch toegeschreven
|
Binnen het verhalende karakter van het Getekende Getijdenboek bieden details aanknopingspunten die de toeschrijving van prof. dr. Eberhard König aan de Gebr. van Lymborch billijken.
Het ziet er naar uit dat de ezeldrijver in de bovenhoek links een eerste aanzet is tot de ezeldrijver die we later in het februariblad van het Getijdenboek Très Riches Heures tegenkomen, eveneens met een heuvel rechts. |
Hier met een molen, in het februariblad met een boom. Hier brengt de ezeldrijver zakken met graan naar de molen, op het februariblad gaat er hout naar het dorp. Grappig detail is het ezelsveulen links dat refereert aan de ezelin met veulen die Jezus bij de Intocht in Jeruzalem vroeg voor hem te reserveren.
Net zo verhalend zijn details als de kruik die Jozef aan zijn stok over de schouder draagt en zijn blote benen. |
Ondervraging van Jezus ten huize van de hogepriester Kajafas in de nacht voor de kruisiging.
De berechting van Jezus door Kajafas, tekening in zilverstift en pen, miniatuur uit het Getekende Getijdenboek, door Eberhard König toegeschreven aan de Gebroeders van Lymborch, fol.101v, ca. 1407.
|
Binnenhuis met haardpartij en plafonds
De berechting van Jezus door de hogepriester Kajafas vindt plaats in een woonhuisinterieur. Net als op het februariblad is er een haardpartij en zijn daarboven de houten plafonds afgebeeld. Gedetailleerd zijn haken met handschoenen, beenkappen en een kruisboog ter weerszijde van de haardpartij te zien. Dit schijnproces vindt plaats in aanwezigheid van een militair escorte. Als beeldmerk van de Gebroeders is hier de dubbele rondboog toegepast om twee scenes in te kaderen. |
Opvallend historiserend bij de bewapening
Een vrouw herkent Petrus als discipel en hij ontkent. Bij de wapenrusting van de militairen is net als in de miniaturen in Les Belles Heures o.a. bij de soldaten die waken bij Jezus' graf, sprake van historiseren in de richting van wat naar hun idee, typerend is voor dc Romeins bewapening. Ook is de hoofdbedekking van de hogepriester Kajafas vast ontleend aan Oosterse bronnen, voorbeeld van exotisme, De lamp in handen van een soldaat bewijst dat dit 's nachts plaatsvindt. |