Evenementenarchief
Rijksmuseum geeft Johan Maelwael een ereplaats
Feest der (h)erkenning
Niet eerder wijdde men een tentoonstelling aan Johan Maelwael en kreeg hij zoveel aandacht waar ook ter wereld. Nu wel in het Rijks in Amsterdam. Zo ontstaat een betrouwbaar beeld van zijn talent. Het merendeel van de werken die aan hem zijn toegeschreven is geëxposeerd. De meest kwetsbare schilderijen bleven in het Louvre achter. Verscheidene miniaturen van de Gebroeders van Lymborch
vormen aantoonbaar een hommage aan hun oom, blijken duidelijk door hem geïnspireerd. Die wisselwerking geldt ook voor andere kunstenaars, met name hen die onder zijn leiding in Dijon en bij de realisatie van de Chartreuse van Champmol en het mausoleum voor de Bourgondische hertogen nauw met hem hebben samengewerkt, zoals de beeldhouwers Claus Sluter en Claes de Werve.
Niet eerder wijdde men een tentoonstelling aan Johan Maelwael en kreeg hij zoveel aandacht waar ook ter wereld. Nu wel in het Rijks in Amsterdam. Zo ontstaat een betrouwbaar beeld van zijn talent. Het merendeel van de werken die aan hem zijn toegeschreven is geëxposeerd. De meest kwetsbare schilderijen bleven in het Louvre achter. Verscheidene miniaturen van de Gebroeders van Lymborch
vormen aantoonbaar een hommage aan hun oom, blijken duidelijk door hem geïnspireerd. Die wisselwerking geldt ook voor andere kunstenaars, met name hen die onder zijn leiding in Dijon en bij de realisatie van de Chartreuse van Champmol en het mausoleum voor de Bourgondische hertogen nauw met hem hebben samengewerkt, zoals de beeldhouwers Claus Sluter en Claes de Werve.
|
|
Kunst die ontroering teweeg brengt
1. La grande Piéta ronde uit het Louvre
Voor het eerst in ruim een halve eeuw leent het Louvre dit zogeheten tondo, een rond schilderij, uit. Het is nog nooit eerder in Nederland te zien geweest. Het schilderij is uniek als concept, het brengt een caleidoscoop aan beelden bijeen.
Het is een Genadestoel omdat God de Vader de Zoon op schoot heeft, het is een Piéta vanwege
Maria die haar gestorven Zoon beweent. Daarbij zien we de apostel Johannes en zes engelen die hun droefenis in handgebaar en gelaatstrekken uitdrukken.
Dit meesterwerk kreeg in de totale opstelling een centrale plaats, mooi aangelicht in een vitrine op ooghoogte. Aan de achterzijde laat zich het Bourgondisch hertogelijk wapen ongehinderd bekijken.
1. La grande Piéta ronde uit het Louvre
Voor het eerst in ruim een halve eeuw leent het Louvre dit zogeheten tondo, een rond schilderij, uit. Het is nog nooit eerder in Nederland te zien geweest. Het schilderij is uniek als concept, het brengt een caleidoscoop aan beelden bijeen.
Het is een Genadestoel omdat God de Vader de Zoon op schoot heeft, het is een Piéta vanwege
Maria die haar gestorven Zoon beweent. Daarbij zien we de apostel Johannes en zes engelen die hun droefenis in handgebaar en gelaatstrekken uitdrukken.
Dit meesterwerk kreeg in de totale opstelling een centrale plaats, mooi aangelicht in een vitrine op ooghoogte. Aan de achterzijde laat zich het Bourgondisch hertogelijk wapen ongehinderd bekijken.
|
2. Vlindermadonna - Berlijn
De Vlindermadonna is het eerste doek - olieverf op linnen - in de kunstgeschiedenis. Het heeft een donkere uitstraling, omdat het op een zwarte hemel is geschilderd. Nachtvlinders fladderen in de ruimte boven de Madonna en de engelen. De diademen met een kruisje bij de engelen zijn ook afgebeeld bij de Man van Smarten, dat het Louvre in 2012 aankocht voor 7,8 miljoen euro en dat zich eveneens aan Johan Maelwael liet toeschrijven. De brede band met pseudo-koefisch schrift als deel van een cirkel wekt de suggestie dat ook dit werk ooit een ronde vorm heeft gekend. Aan het gewaad van Maria prijkt een zoom met pseudo-koefisch schrift in gouden letters. Welgeteld 10 engelen zijn ter weerszijden van Maria dicht opeen gepakt in kleurige gewaden. Wat opvalt is de engel die het Kindeke een kers aanreikt, een symbool dat in de traditie van de schilderkunst telkens weer is opgedoken. |
Madonna met Kind en engelen, bijgenaamd ‘de Vlindermadonna’, toegeschreven aan Johan Maelwael, circa 1410. Olieverf op linnen, 106,6 x 81 cm. Staatliche Museen, Gemäldegalerie, Berlijn
|
3. La petite Piéta ronde - Louvre Een tweede Piéta toont Maria die met haar hand hetzelfde gebaar maakt dat wij bij Johannes zien op de grote Piéta. Zij zit in het midden met haar Zoon op schoot. Op de zoom van haar blauwe gewaad staat een zogeheten pseudo-koefische tekst. Johannes staat links en met net zo'n tekst op de zoom van zijn kleed, Pseudo-koefische teksten komen meer voor in het werk van Johan Maelwael en zijn vakgenoten. De samenstelling van het gezelschap is wel heel anders dan op de grote ronde Piéta, evenals de uitstraling ervan. 
Les Belles Heures in het Rijksmuseum te Amsterdam, geopend bij de miniatuur, waarop Jezus van het kruis genomen is.
|
4. Les Belles Heures - New York Wie het voorrecht had om de 17 bladen uit het getijdenboek Les Belles Heures te mogen zien in 2005 in het Museum Het Valkhof, verbaast zich in het Rijks. Van Les Belles Heures is nu slechts één miniatuur zichtbaar. Men heeft het getijdenboek na het onderzoek en de restauratie opnieuw ingebonden. De gekozen miniatuur is een beeldcitaat van Christus na de kruisafname, Zoals hij door Johan Maelwael is afgebeeld in de grote rond Piéta, zo ligt hij - een kwartslag gedraaid - voor het kruis. Zijn benen opnieuw onzichtbaar, nu Maria Magdalena zich over de voeten van haar Heiland ontfermt. Hiermee hebben de Gebroeders van Lymborch zich als waardige leerlingen / navolgers van hun oom Johan Maelwael, hun grote meester, opgesteld. |
5. Maelwael catalogus
De tentoonstellingscatalogus van het Rijksmuseum bevat een reeks verrassende artikelen per object of reeks van objecten, waar auteurs van naam voor tekenen. Bij nr. 27 de opmerkelijke geschiedenis van het reliekschrijn van Sint Germanus uit de Abdij van St.Germain des Prés dat in 1792 tijdens de Franse Revolutie is omgesmolten. Resten zijn te relateren aan werk van vakbroeders rondom Johan Maelwael. We kennen de namen van de kunstenaars die dit schrijn in 1409 vervaardigden, het zijn Guillaume Boey, Gautier Dufour, Jean de Clichy. Van de zes profeten die de reliekenkist schraagden zijn er twee behouden gebleven. Het ene beeld van 13,8 cm hoog is door het Cleveland Museum aan het Rijksmuseum uitgeleend. Het andere 14 cm. hoog - ook hier afgebeeld - staat in het Louvre.
Een van de twee profeten die in 1792 zijn ontsnapt aan de smeltkroes / colectie Musée du Louvre, Parijs
|
Les Belles Heures van de Gebr.van Lymborch, Metropolitan Museum, New York, g06R_071v.EL detail Petrus met sleutel
|
Een van de twee profeten die in 1792 zijn ontsnapt aan de smeltkroes / colectie Cleveland Museum
|