Maria van Gelre in vol ornaat

Reconstructie van de houppelande van Marie d'Harcourt / Maria van Gelre

Marie d'Harcourt in de „hortus conclusus“

In haar handen heeft zij het Gebedenboek dat door het engeltje rechts wordt aangeraakt. Op de banderol van het linker engeltje staat: „O milde Maria“.
God de Vader in de wolken waakt. De Heilige Geest daalt neer in de vorm van een duif.

Gebedenboek van Maria van Gelre

Johan Oosterman, als hoogleraar oudere Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen verbonden, nam het initatief om een zes eeuwen oud gebedenboek, dat Maria van Gelre liet maken, voor het nageslacht te behouden.
Het lag al decennia in de Staatsbibliotheek in Berlijn.op restauratie te wachten.

Prof. dr Johan Oosterman ontketende crowdfunding
waardoor binnen vijf weken de eerste 25.000 euro beschikbaar kwam via particuliere giften. Inmiddels is het beschikbare bedrag opgelopen naar een kwart miljoen.

Museum Het Valkhof exposeert van 13 oktober t/m 6 januari 2019 bladen uit het Gebedenboek samen met archiefstukken en kunst in relatie tot Maria van Gelre.
Maria van Gelre liet dit gebedenboek aan het begin van de vijftiende eeuw maken.

Zij was toen gehuwd met hertog Reinald IV, de jongere broer van Willem van Gulik (1364-1402).

Voor zij met Reinald van Gulik trouwde (1405), was zij ere-hofdame bij Valentina Visconti (moeder van Charles d'Orléans). Door dit huwelijk werd zij hertogin van Gelre en Gulik en gravin van Zutphen.

Maria van Gelre / geboren Marie d'Harcourt / geportretteerd ten voeten uit

Het atelier van Het Woud der Verwachting maakt voor de expositie de houppelande van Marie d'Harcourt na. Dat kost tijd en geld. Dat vraagt om vaardige handen, doorzettingsvermogen en onderzoek. Zonder gedegen onderzoek, geen verantwoorde reconstructie. Zo is in de miniatuur waarop zij in vol ornaat te zien is, op haar hoofdtooi - een bourrelet - een vijfbladige bloem gepenseeld. Een klein veelzeggend detail, dat ons bij de interpretatie van deze miniatuur verder kan helpen om eventueel de betekenis ervan te doorgronden.

Marie d'Harcourt (1380 - 1429) staat in de omsloten
tuin, zinnebeeld van de maagdelijkheid. De miniatuur ontstond na 1401 toen Willem van Gulik een bezoek bracht aan Louis d'Orléans en Valentina Visconti, dat jaar gevolgd door zijn broer Reinald, die ongehuwd was. Marie d'Harcourt was ere-hofdame bij Valentina Visconti. Zo figureert zij in de roman "Het Woud der Verwachting" van Hella S. Haasse. Haar moeder was een Bourbon en familie van de Franse koning Charles VI en zijn broer Louis d'Orléans, en Jean de Berry.

Monnikenwerk

De Augustijner monnik Helmich die Lewe begon met het schrijven van haar Gebedenboek na het huwelijk van Reinald IV en Marie d'Harcourt in 1405. Het was gereed in 1415. Moest het toen nog verlucht worden of was men al begonnen? Het portret ten voeten uit in een hortus conclusus geeft haar de allure van een vorstin, illustreert haar vroomheid, legt een relatie met haar naamheilige, de Maagd Maria, o.a. door de kleurstelling en duidt op haar status van aanstaande bruid toen zij geportretteerd werd, dus pal vóór 1405.

Frappante overeenkomsten

Omringd door de bloeiende rozen van de witte egelantier, Mariabloem bij uitstek, staat zij in de hortus conclusus. De overeenkomst tussen Marie d'Harcourt en Bonne d'Armagnac bij de verloving
op het aprilblad in de kalender van Les Très Riches Heures is verbluffend. De één spiegelt de ander, ook qua maatvoering. Opnieuw bloeit een witte egelantier in een omsloten tuin. De miniatuur past in een reeks tuinen van de Gebroeders van Limburg. Al is er sprake van een omsloten tuin, naar de beschouwer is deze halfopen. Als de miniatuur bestemd was voor Marie d'Harcourt, kan Reinald de opdrachtgever zijn.

Parel symbool voor de ongeborene

Hiermee opent nu de Sanctorale, de gebeden voor de heiligendagen. Maar dat was niet de oorspronkelijke plek in het Gebedenboek volgens prof.Oosterman. 5 (!) ronde vensters in de rode muur op de achtergrond
lijken Romaanse vensters in de apsis van een kapel. Zowel de twee engeltjes, die uit Les Belles Heures overgevlogen lijken, als het gewaad van Marie zijn zeer verfijnd geschilderd. God de Vader in de blauwe hemelkoepel en de Heilige Geest, die neerdaalt als een duif, zijn beide ragdun gepenseeld in wit en perfect van eenvoud. De vijfbladige witte bloem (roos of mispelbloem) die op haar hoofdbedekking (bourrelet) als stipwerk lijkt aangebracht, kan uit parels bestaan. Ook op de blauw geborduurde boord van het gewaad bevinden zich parels. De parel die in het duister van een oester schuilt, maakt deze tot symbool van een ongeboren kind. Een omsloten tuin en de duif die neerdaalt, wat zegt ons dit?
Zien wij een vrome jonkvrouw, die hoopt en bidt, volgens de banderol: "O. milde Maria" om mettertijd met een kind gezegend te worden? Zo lijkt zij op de Maagd Maria bij de Annunciatie. Zij kan als maagd enkel voor haar huwelijk geschilderd zijn. Mochten de Gebroeders van Lymborch mede verantwoordelijk zijn voor de miniatuur, dan is vóór 1416 geschilderd.

Marie d'Harcourt in de hortus conclusus

Bonne d'Armagnac verloofd aprilblad LTRH

Verlucht in Nijmegen?

Het Gebedenboek is prachtig verlucht, maar niet door de Augustijnen in Arnhem en - zo wordt aangenomen - evenmin door de Gebroeders van Limburg. Dit zou het werk zijn van verluchters in Nijmegen.

De Gebroeders zullen Marie d'Harcourt als hofdame van Valentina Visconti hebben gekend en tevens als hertogin van Gelre. Zij schreef brieven aan de hertog van Berry, haar oom, opdrachtgever & mecenas van de Gebroeders, en wisselde geschenken met hem.

De Gebroeders kwamen regelmatig in Nijmegen. Johan van Limburg is daar nog in 1415 geweest. Zij zullen van de opdracht van Marie d'Harcourt geweten hebben. Toen de eerste katernen - met ruimte voor de verluchting - waren geschreven, zullen zij met hun collega's hun visie gedeeld hebben; kwam het portret van Marie d'Harcourt onder hun invloed tot stand?

Invloed van de Gebroeders

Hoe kan het portret van Marie d'Harcourt zo sterk overeen komen met de stijl van de Internationale Gotiek die de Gebroeders van Limburg kenmerkt?
Het gewaad van Marie d'Harcourt, een houppelande, lijkt op zulke gewaden in de zilverstifttekening uit Uppsala en op die van de amazones in de Lenterit en de Valkenjacht uit Les Très Riches Heures. Qua kleur herinnert deze blauwe houppelande aan het blauwe bruidskleed van Beatrijs, hoofdpersoon in dit unieke manuscript in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, uit ± 1374.
Verder komt het doorbreken van de rechthoek met een arcade telkens voor in Les Belles Heures en op alle bladen in de kalender in Les Très Riches Heures. Het Gebedenboek bevat een tweede miniatuur met arcade.
Tenslotte zijn de lange mouwen op haar sleep buiten het kader door geschilderd, een trompe l'oeil effect zoals de Gebroeders van Limburg vaker toepasten.

Marie d'Harcourt in de hortus conclusus, miniatuur Gebedenboek f.019v

Maria van Arkel / vader Jan V van Arkel?, zilverstifttekening UB Uppsala

Waarom Het Woud de houppelande van Marie d'Harcourt reconstrueren wil

Zowel prof. dr Johan Oosterman als de projectleider van de expositie Froukje van Dooren juichen het project van de reconstructie van de houppelande van Marie d’Harcourt / Maria van Gelre van harte toe.

Binnen de expositie is ruimte gereserveerd voor deze reconstructie, omringd door een tour d’horizon van grote reproducties van de miniaturen uit het Gebedenboek.

Het atelier is in 2017 na de eerste bemoedigende reactie van Johan Oosterman met dit project begonnen. Onderzoek naar de afbeelding zelf en naar verwant contemporain beeldmateriaal volgde. Een lastige opgave was het vinden van de stof die zoveel mogelijk overeenstemt met de kenmerken van de houppelande aangetroffen op de miniatuur.

An Moonen, oud-conservator textiel Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem, zorgde voor een doorbraak. Zij wees de werkgroep op een publicatie over de zijden gewaden van figuren in de Sixtijnse kapel van Michelangelo. Daaruit bleek het bestaan van changeant zijde. Dàt verklaarde bepaalde effecten waarmee de illuminator die specifieke stofuitdrukking poogde weer te geven.

Maar dat is niet het hele verhaal. Leveranciers van zijden stoffen in binnen- en buitenland zijn benaderd om proeflapjes. Vanuit Nepal, India en China kwamen voorbeelden binnen. Firma’s die bij de atelierleden e/o bij An Moonen bekend waren zijn benaderd. De zijde die qua zwaarte de juiste “langzame plooi” vertoonde, een structuur heeft die net als de miniatuur gestippeld is en ook nog het vereiste changeant effect had, werd uiteindelijk bij één firma in Nederland aangetroffen.

Johan Oosterman c.s. bij het boek in de Staatsbibliotheek te Belijn.

In het kader van het doorgronden van het exacte model van de houppelande blijken de miniaturen van de Gebroeders van Limburg, de zilverstifttekening uit de Universiteitsbibliotheek te Uppsala, en soortgelijke contemporaine miniaturen uit Noord-Italië (o.a. uit Milaan), het meest verwante vergelijkingsmateriaal
op te leveren. In kunsthistorische publicaties zijn overeenkomsten gesignaleerd tussen de houppelande van het portret van Marie d'Harcourt met die van de jonkvrouw links op de Uppsala-zilverstifttekening. Dit klopt qua houding, maar niet qua patroon. Figuur 1 in de Uppsala-tekening heeft zogenaamde lurven, schijnmouwen die bij de schouders aangezet zijn en net de grond raken, terwijl zij de armen vrij kan bewegen. Maar Marie d'Harcourt steekt de armen uit de mouwen, die meer dan 2,75 m. lang zijn en op haar sleep liggen. Ook verschillen de inkepingen van de mouwen, we zien bij de tekening een bladmotief, bij de miniatuur sikkelvormige insnijdingen. Het boordje bij de tekening is gelobd, bij Marie komt de voering van de houppelande tevoorschijn waarop die van de surcotte ligt met blauw borduursel en parels. Deze unieke reconstructie gaat 600 uur kosten, terwijl eerdere replica houppelandes in 400 uur door de dames van het Woudatelier zijn vervaardigd

Isabella van Portugal, hertogin van Bourgogne. Houppelande gevoerd met hermelijn, op haar sleep liggen zowel de mouwen als haar hondje.Tuinfeest bij kasteel Hesdin (1431). Coll. Muséee des Beaux Arts, Dijon

Anne de Bourgogne, hertogin van Bedford met twee hondjes op ellenlange mouwen en sleep. Haar houppelande heeft een bontvoering van hermelijn. British Library MS 18850, f. 257v.

Professionaliteit

De dames van het atelier van Het Woud der Verwachting beschikken op grond van opleiding en ervaring over specialistische kennis en kunde, die zij hebben aangewend bij de vervaardiging van ruim 80 verschillende kostuums. Deze zijn ontstaan in de periode 2005 – 2018, zowel naar voorbeeld van de miniaturen van de Gebroeders van Limburg als naar voorbeeld van tijdgenoten. Op de website van Het Woud der Verwachting is niet alleen het resultaat daarvan gepubliceerd, maar ook schoeisel en andere attributen, in veel gevallen inclusief patronen en werktekeningen.
Het Woud der Verwachting is van mening dat reconstructies en replica’s het resultaat van experimentele archeologie vormen. Kennisdeling ziet men niet als bijvangst maar als doel van deze ontdekkingstocht.

Expositie / educatie / publicatie

Bij de expositie zal het maakproces in film e/o foto direct of indirect (AR-code) te zien zijn. Ook het aan- en uitkleden vanaf hemd, naar cotte, dan surcotte en tenslotte houppelande wordt zichtbaar gemaakt. Datzelfde geldt voor de speciale hoofdbedekking met het opmaken van het haar, opzetten van haarstukjes en een coif en tenslotte de bourrelet met de vijfbladige rozet van witte parels.
De publicatie bij de expositie biedt helaas geen ruimte aan de bevindingen van de dames van het atelier. De valbijldatum voor het aanreiken van de resultaten van het reconstructieproces valt ruim vóór de voltooiing van de houppelande en toebehoren. Daarom wordt het resultaat aangeboden aan Kostuum, Jaarboek van de Nederlandse Kostuumvereniging, bestemd voor liefhebbers en specialisten uit de kostuumwereld van mode, streekdracht en kant.

Miniatuur, Vlaams manuscript, laat 15de-eeuws, British Library. Links een dane, die haar openvallende sleep met zichtbare minivert (?) bontvoering, aan haar ceintuur heeft hangen.

Stuttgarter Kartenspiel, 1430, oudste kaartspel ter wereld, voorheen eigendom van de hertogen van Beieren. De "dame van de herten" draagt een houppelande met nep-hermelijn gevoerd.

Houppelande

De houppelande is een soort jas of overkleed, voor de hoge adel soms zo lang dat je er niet mee kunt lopen. De houppelande van Marie d'Harcourt heeft een korte (niet zichtbare) voorsluiting tot aan haar ceintuur. In andere bronnen zien we houppelandes met knoopjes als voorsluiting. Eventueel kan de voorsluiting verder doorlopen tot in het kruis.
De houppelande van Marie d'Harcourt wordt over de oranje surcotte gedragen, die op haar beurt weer over de witte cotte valt. Als voering gaan we uit van naturel witte satijnzijde, ongebleekt, bijna ivoorwit, maar dat is een kleur.
De boord van de houppelande staat op tot aan de haarinplant en valt vervolgens open. Men kende nog geen kragen. De omvallende boord is ook wit en kan deel uitmaken van de cotte of houppelande en zelfs een combinatie zijn.

Een geraadpleegde miniatuur van een andere houppelande toont een boord tot aan de kin, maar wel korter. Op andere geraadpleegde miniaturen zien we een dubbel boord, zelfs één met bont. De boord van Maria van Gelre – met blauw borduursel en parels opgesierd – is mogelijk ook dubbel, maar zonder bont.
In de openvallende mouwen zitten grijswitte huidjes, wellicht minivert, dat is de witte buikvacht van een zeldzaam soort eekhoorn. Het is denkbaar dat deze bontvoering niet helemaal doorloopt. Men kan bij de reconstructie er voor kiezen om de bontvoering achterwege te laten, waardoor de houppelande zich ook in een warm seizoen laat dragen. Het is niet uitgesloten dat de bontvoering zich – geheel of gedeeltelijk – liet losknopen. Bij de werkgroep viel de term: “All seasons houppelande”. Bij mogelijke toepassing van bont kiest het atelier voor namaak; een verrassend echt ogende imitatie is te koop bij Pro Bär, een Nederlandse firma in Gronau.

Lysbeth van Duvenvoirde (ca. 1430), rechtervleugel van een tweeluik, echtgenoot Symon van Adrichem ontbreekt. Rijksmuseum A'dam, bruikleen Mauritshuis; cat. SK-C-1454

Twee geliefden in een besloten tuin met witte en roze rozen. British Library, Harley MS 4431 c 1410-c 1414,The Book of the Queen, bevat werk van Christine de Pizan voor Isabeau de Bavaria, echtgenote van Charles VI of France. Folio 376r

Portrettengalerij in wording

Voorbeelden van houppelandes die ons helpen om grip te krijgen op dit bijzondere kledingstuk uit de Late Middeleeuwen en zijn ontwikkeling te schetsen.

Eigenzinnig element zonder precedent

Zorgvuldige observatie en beschrijving door leden van het kledingatelier van Het Woud der Verwachting leidde tot de conclusie dat er aan de mouwen bovendien een dubbele laag wit materiaal is verwerkt. De bovenste laag is aan de blauwe stof van de houppelande gehecht, de tweede laag loopt parallel aan de eerste. Beide lagen vertonen symmetrisch sikkelvormige insnijdingen. Gezien de witte stof die men in jonger tijd aantreft bij mutsen van een specifiek type, uitlopend in lange scherpe punten, overwegen zij dit in witte satijnzijde na te maken. Hoewel het niet is uitgesloten dat hier het fijnste neteldoek of batist is toegepast. Als de tweede laag met een rolzoompje wordt afgewerkt, kunnen er lange punten ontstaan, die ronddraaien. Ook het krullen en omhoog staan van deze ornamenten valt hieruit te verklaren. Het geschulpt snijden van de witte stof als verschijnsel hebben de dames op die manier nooit eerder gezien. Hier is sprake van een onderscheidend, eigenzinnig element waarvan zij momenteel nog geen precedent kennen.

Zowel de vrouw als de man dragen een houppelande. De man met extreem lange gekanteelde mouwen, de vrouw hoog gesloten over een blauwe surcotte. Giovanni Boccaccio, Livre des cleres et nobles femmes, BnF, MS Français 12420, fol93r, c. 1401.

Andere miniaturen tonen aan de achterzijde mouwen zo lang dat die op de sleep liggen. Dit blijkt bij nader inzien ook hier het geval te zijn. Zowel de linker- als de rechtermouw liggen op de sleep van het gewaad. Op zeker ogenblik “verdwijnt” de geborduurde rand van het gewaad onder de uiteinden van deze mouwen. Als men de geïdealiseerde taille vergeet, laat de franje op de rug zich verklaren uit de andere linker mouw die de rechter mouw kruist op de grond, waarvan de eerste tekenen aan de rugzijde zijn te zien. Het zou kunnen dat de linker mouw zowel naar voren als naar achter zo’n speciale franje kent. Miniaturen van Italiaanse herkomst lijken in die richting te wijzen. Marie d’Harcourt vertoefde langdurig aan het hof van Orléans als ere-hofdame van Valentina Visconti, prinses van Milaan, hetgeen de oriëntatie op de Italiaanse mode kan verklaren. De plooien aan de voorzijde zitten vast aan de binnenkant, die de bijnaam orgelpijpen hebben, extra gevuld met katoenpluksel. Ook in de beroemde pourpoint van Blois is katoenpluksel verwerkt in de plooien.
Een wetenschappelijke publicatie over de pourpoint van Blois is digitaal beschikbaar. De plooien van de houppelande zijn echter minder diep.

Houppelande met mouwen die ongeveer net zo lang lijken als de sleep en daarop zijn neergelegd met de bontvoering zichtbaar. Afb. © Institut für Realiënkunde des Mittelalters und der frühen Neuzeit / Universität Salzburg.

Boven: Een surcotte die onmiskenbaar uit een changeant zijde is vervaardigd. De sluiting aan de voorzijde staat nog open en is voorzien van een rij knoopjes. Afb. uit: Regnault de Montauban, rédaction en prose. Regnault de Montauban, tome 1er Date d'édition : 1451-1500. BnF-Gallica, Ms-5072 réserve Folio 130v. Rechts: Houppelande met een dubbele openvallende kraag die net als bij Maria van Gelre onlosmakelijk verbonden is met de houppelande en de cotte.

Stofkeuze

Bij de selectie van binnengekomen (zijden) stoffen vielen de lichtere kwaliteiten direct af. Met de kwaliteit en zwaarte van de zijde krijg je vanzelf die “langzame” plooi.

Proeflappen uit Mumbai (India), uit Nepal en China, verkregen via bemiddeling van firma’s in Amsterdam, Amersfoort, Tilburg voldeden niet aan dat criterium.
Er bleek enige interesse in de changeant zijde uit Winhoering – Bayern (Duitsland), maar daarvan is onvoldoende lengte uit voorraad leverbaar.
Bovendien ontbrak aan deze zijde eveneens de gepanterde structuur, die men op de miniatuur had aangetroffen.

De absolute winnaar is wel gevonden, maar daar is een nog onbekende levertijd mee gemoeid.
Bij de vervaardiging gaat men op middeleeuwse wijze met de stoffen om. Dat wil zeggen: niks weggooien, alles uit de volle metrage zien te halen. Verder is alles geoorloofd: stof tegen de keer in gebruiken, dwars leggen, wat je maar verzint. Zo zuinig was men in de middeleeuwen.

Houppelande met gesloten hals. Giovanni Boccaccio, De Claris mulieribus,1403 BNF f 155v BNF Manuscrits, Français 598

Fondswerving

Het Woud der Verwachting is een eigen actie gestart onder de achterban om donaties voor dit project. Marlies Ursem heeft als penningmeester voor een eerste opzet gezorgd, een actie die het karakter zal krijgen van crowdfunding.
Tegenover de bijdrage staat de gelegenheid om de “geboorte” van de houppelande en van accessoires te volgen via atelierbezoeken exclusief voorbehouden aan deze groep.
Ook een voorkeursbehandeling ten aanzien van de publicatie, een bezoek aan de expositie, deelname aan een studiemiddag, première van de film “the making of” (reservering en/of korting) kunnen in dit kader naar gelang de interesse aangeboden worden.

Daarnaast zijn fondsen om een bijdrage benaderd, die gericht zijn op onderzoek, behoud en presentatie van erfgoed.
Uiteraard geldt hetzelfde aanbod onverkort ook voor de aangeschreven fondsen.

Afb. links: Bontvoering binnenzijde van de houppelande. Giovanni Boccacio, De Claris Mulieribus, 1403 BNF f 49v BNF Manuscrits, Francais 598

Uitvoeringsprotocol

Evenals bij houppelandes die het Woudatelier eerder maakte, wordt uitgegaan van een moulage, een authentieke benadering, die tenslotte ook te gebruiken is als versteviging. De moulage dient als testcase voor het maken van een patroon.
Als “paspop” figureert Roseanne, ± 1.90 m. lang, 18 jaar. Zij beantwoordt aan het ideaaltype jonkvrouw dat de maker voor ogen stond die het uitzonderlijke portret schilderde, dat nu deel uitmaakt van het Gebedenboek.
Het aantal uren gemoeid met de reconstructie wordt op 600 geschat. Andere houppelandes van het atelier naar voorbeeld van miniaturen van de Gebroeders van Limburg: voor de lenterit (1 x donkerblauw en 2 x lentegroen) en voor de valkenjacht (1 x lichtblauw en 1 x azuurblauw) vergden ± 400 uur per stuk.

Christine de Pisan biedt Isabeau de Bavière een boek aan. Koningin en hofdames dragen houppelandes en sommigen een bourrelet.

Bourrelet

Als hoofdtooi draagt Marie d'Harcourt een bourrelet, zoals de dames aan het hof van de Franse koningin Isabeau de Bavière droegen. Deze heartshaped bourrelet bekroont een weelderige haardos, mogelijk bijeengehouden in een van gouddraad gehaakt haarnet, dat ter weerszijden onder de bourrelet opbolt.

Het Woud der Verwachting heeft er diverse in de collectie, deze is anders. Middenvoor bevindt zich een vijfbladige “witte bloem”, wellicht de witte roos, symbool voor de Maagd Maria. Die kan van parels zijn, rond een witte parel. Goudsmid Esther Kalkman-te Lintelo van Atelier de Zilverlinde te Zwolle is gespecialiseerd in het maken van middeleeuwse replica juwelen. Zij is benaderd voor een ontwerp etc.

Afb. links: Devonshire hunting tapestry (detail), waarop een sierspeld met parels is te zien op de weelderige bourrelet van de dame. Collectie Victoria & Albert Museum - Londen

Apollo schiet een pijl op Corinus als de witte raaf haar ontrouw meldt, miniatuur uit L'Épître Othéa, 1410, Harley 4431, f.117v. Houppelande gevoerd met minivert.

Stuttgarter Kartenspiel, 1430, oudste kaartspel ter wereld, voorheen eigendom hertog van Beieren. Houppelande met nep-hermelijn gevoerd.

Ceintuur

Marie d'Harcourt draagt een zwarte ceintuur geborduurd met een doorlopend ornament van witte vierbladige bloemen.

Als stof kan gekozen worden voor zwarte damast, wat levendiger is dan fluweel en minder snel stof oppakt. Het borduursel kan met parels uitgevoerd worden.

In essentie kan haar taille nooit zo smal zijn. Haar handen, die sterk verschillen, dragen geen sieraden.

Beeldgalerij

Vergelijkingsmateriaal is voor allerlei onderdelen beschikbaar, echter nog niet voor de randen.
We leggen een beeldgalerij aan als referentiekader om de houppelande in dit geheel te kunnen plaatsen. Dan laat de houppelande van Marie d'Harcourt zich kostuumhistorisch positioneren. De houppelande lijkt in een modebeeld met Italiaanse invloeden te passen, met Parijs als meest kansrijke plaats van ontstaan.

Vrouw met schild en pronkhelm, mouwen met bontvoering. Ex libris Jean Galéas Visconti, de vader van Valentina d'Orléans (Bologna 1400-1402) in Cicero, De natura deorum. BNF Latin 6340. Millard Meiss vermoedt de hand van de Boucicaut Meester of de Gebroeders van Limburg.

Toekomst van het gewaad

In 2009 is in overleg met het Museum Het Valkhof bij het staatsiegewaad van Katharina van Kleef, dat door het atelier Het Woud der Verwachting is vervaardigd, gekozen voor uitsluitend museaal gebruik.
Het museum vergoedde toen als opdrachtgever de onkosten. Het was na Nijmegen ook te zien in Pierpont Morgan Library & Museum in New York, vervolgens in kasteel De Doornenburg.
Daarnaast is een tweede zogeheten “draagkostuum” gemaakt door Corinne Roes te Nijmegen, dat jaarlijks te zien is bij het Gebroeders van Limburg Festival.

Anders dan destijds gebeurde met het museale staatsiegewaad van Katharina van Kleef, gaat de houppelande niet het museumdepot in, maar komt beschikbaar voor presentatie aan het publiek tijdens historische evenementen.
De houppelande blijft eigendom van Het Woud der Verwachting en zal na expositie gedragen worden bij passende gelegenheden zoals het Gebroeders van Limburg Festival te Nijmegen (ca.20.000 bezoekers p.j.), Ammersoyen Middeleeuws Bewoond (3.500 bezoekers p.j.). Het Museum Het Valkhof hoopt op ca. 60.000 bezoekers voor de tentoonstelling, 13 oktober 2018 t/m 6 januari 2019.

De exposure van het gewaad zal maximaal zijn als de jonkvrouw deze houppelande als amazone te paard gaat dragen. Ook haar entourage dient aangekleed te zijn volgens de heersende mode rond 1405/15.

Deze zal minimaal bestaan uit een sergeant d’armes, een rijknecht, een slippendrager en een renbode. Wie een houppelande draagt van dit formaat, kan zich in een stoet slechts te paard voortbewegen. Daarvoor zullen nog een passende sierbetuiging en sjabrak worden vervaardigd, alles gecreëerd door de vaardige handen van vrijwilligers van professionele kwaliteit.
Gewoonlijk verplaatste de hertogin zich te paard.

Alle kosten zijn in een totaalbegroting met dekkingsplan verwerkt. Daarin is ook rekening gehouden met het maken van filmbeelden van de vervaardiging, de aankleding en het opzetten van de hoofdbedekking (bourrelet) ten behoeve van de expositie in Museum Het Valkhof.

Stichting Het Woud der Verwachting
Polsteeg 8 / 7244 PX Barchem / T 0575-5566417
[email protected] / opgericht 24 mrt 2007 – KvK 08157902 - NL 97 RABO 0317 1235 13
Tekst © Jacobus Trijsburg/Rianet Knevel, Barchem/Huissen,2018